Τι είναι οι γόνιμες ημέρες;
Γόνιμες ημέρες της γυναίκας, ονομάζονται οι ημέρες αυτές του κύκλου της, κατά τις οποίες είναι πιο πιθανό – μετά από εκσπερμάτωση εντός του κόλπου της – να μείνει έγκυος.
Με δεδομένο, πως μετά την ωοθυλακιορρηξία το ωάριο επιβιώνει για 12 με 24 το πολύ ώρες, είναι σημαντικό στο χρονικό διάστημα αυτό να έρθει σε επαφή με ζωντανά σπερματοζωάρια, προκειμένου να γονιμοποιηθεί.
Τα σπερματοζωάρια μετά την εκσπερμάτωση επιβιώνουν μέχρι και για 72 ώρες. Συνεπώς, το ζευγάρι – προκειμένου να επιτευχθεί κύηση – χρειάζεται να έρθει σε επαφή σχετικά «κοντά» στην ωοθυλακιορρηξία, η οποία κατά προσέγγισιν λαμβάνει χώρα περίπου στο μέσο του κύκλου της γυναίκας. Ήτοι, αν μια γυναίκα έχει σταθερό κύκλο 28 ημερών, η απελευθέρωση του ωαρίου εντοπίζεται κοντά στη 14η ημέρα του κύκλου της.
Πώς ρυθμίζεται η ωοθυλακιορρηξία;
Ο εμμηνορρυσιακός κύκλος «ρυθμίζεται» από ορμόνες, που παράγονται από εξειδικευμένες περιοχές του εγκεφάλου (υποθάλαμος – GnRH, υπόφυση – FSH και LH), αλλά και από τις ωοθήκες (οιστρογόνα και προγεστερόνη)
Οι ορμόνες αυτές με τη δράση τους προωθούν την ωρίμανση των ωαρίων, που βρίσκονται αποθηκευμένα στις ωοθήκες. Συγκεκριμένα, ανά κύκλο ένα (συνήθως) ωάριο φθάνει στην πλήρη ωρίμανση. Επιπροσθέτως, χάρη στις ορμόνες αυτές καθίσταται το περιβάλλον της μήτρας κατάλληλο να δεχθεί το έμβρυο, που θα προκύψει μετά από τη γονιμοποίηση.
Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζονται σχηματικά οι διακυμάνσεις των επιπέδων των ορμονών αυτών σε σχέση με τη φάση του κύκλου.
Πώς παράγονται οι ορμόνες στην Ωοθυλακιορρηξία;
• Η παραγωγή της LH από την υπόφυση – μάλλον υπό την επήρεια των υψηλών επιπέδων οιστρογόνων – παρουσιάζει απότομη αύξηση, όπως άλλωστε και τα επίπεδά της στο αίμα, τα οποία φθάνουν και στην υψηλότερή τους τιμή. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται κορύφωση της LH.
• 24 έως 36 ώρες μετά από την κορύφωση της LH πραγματοποιείται και η ωοθυλακιορρηξία, οπότε το ώριμο ωάριο απελευθερώνεται εντός της σάλπιγγας και είναι έτοιμο να γονιμοποιηθεί.
• Το απελευθερωμένο ωάριο αφήνει πίσω του ένα «άδειο» ωοθυλάκιο, το οποίο και «μεταμορφώνεται» σε ένα όργανο, που παράγει ορμόνες και ονομάζεται Ωχρό Σωμάτιο.
Τι ανιχνεύει το test ωορρηξίας φαρμακείου;
Η άνοδος της συγκέντρωσης της ορμόνης LH στο αίμα της γυναίκας λίγο πριν την ωορρηξία αντικατοπτρίζεται και στα επίπεδά της ορμόνης αυτής στα ούρα. Με άλλα λόγια και τα επίπεδα της ορμόνης LH στα ούρα της γυναίκας παρουσιάζουν μία κορύφωση συγχρόνως με την αντίστοιχη κορύφωση των επιπέδων της στο αίμα.
Τα διάφορα tests ωορρηξίας περιλαμβάνουν ειδικούς δείκτες, οι οποίοι αλλάζουν χρώμα ερχόμενοι σε επαφή με τα ούρα, αν η συγκέντρωση της ορμόνης LH εντός αυτών είναι υψηλότερη κάποιας τιμής. Η τιμή, πάνω από την οποία ο δείκτης αλλάζει χρώμα επιλέγεται από τον κατασκευαστή του test κατά τέτοιον τρόπο ώστε να αντιστοιχεί στην εκτιμώμενη τιμή της κορύφωσης της LH.
Θεωρητικά, όταν το test ωορρηξίας γίνει θετικό, επίκειται ωορρηξία εντός των επομένων 24 περίπου ωρών, οπότε η γυναίκα βρίσκεται στις γόνιμες ημέρες της. Ως εκ τούτου, όταν το test γίνει θετικό, συνιστάται στο ζευγάρι να ξεκινήσει τις επαφές, προκειμένου να επιτευχθεί κύηση.
Πώς χρησιμοποιούμε τα tests ωορρηξίας;
Δεν έχουν όλες οι γυναίκες το ίδιο μήκος κύκλου, όπερ σημαίνει, πως δεν μεσολαβεί από την πρώτη ημέρα της μίας περιόδου έως την πρώτη ημέρα της επομένης περιόδου ο ίδιος αριθμός ημερών, ενώ η ωορρηξία λαμβάνει χώρα περίπου στο μέσο εκάστου κύκλου.
Έκαστος κατασκευαστής των tests ωορρηξίας συνιστά την εκτέλεση της εξέτασης κάποιο συγκεκριμένο αριθμό ημερών μετά την έναρξη της περιόδου. Κατά μέσο όρο σε κάθε κύκλο η γυναίκα χρησιμοποιεί μεταξύ 5 και 7 από τους δείκτες, που εσωκλείονται σε κάθε συσκευασία.
Είναι ακριβή τα tests ωορρηξίας;
Ας αναφέρουμε καταρχάς κάποιες περιπτώσεις, στις οποίες η ακρίβεια των tests ωορρηξίας σαφώς μειώνεται.
Τέτοιες περιπτώσεις περιλαμβάνουν:
• Γυναίκες, τον οποίων ο κύκλος είναι ασταθής ή έχει διάρκεια μικρότερη των 21 ημερών ή μεγαλύτερο των 42 ημερών
• την πρόσφατη λήψη αντιβιοτικών, που ανήκουν στην κατηγορία των τετρακυκλινών.
• την πρόσφατη λήψη αντισυλληπτικών δισκίων
• τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής, που προάγει την ωοθυλακιορρηξία. Επομένως, τα tests αυτά δεν είναι αξιόπιστος τρόπος εντοπισμού των γονίμων ημερών, αν λαμβάνεται η συγκεκριμένη αγωγή υπό τη μορφή δισκίων ή στα πλαίσια της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
• μετά από εγκυμοσύνη
• μετά από τη διακοπή του θηλασμού
Πέραν των καταστάσεων αυτών, αξίζει να αναφερθούμε σε μελέτη του 2019, στην οποία ετέθη το ερώτημα της σκοπιμότητας της σύστασης της χρήσης των tests αυτών σε ζευγάρια, που επιθυμούν την επίτευξη κύησης. Οι συντάκτες της συγκεκριμένης μελέτης κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως τα διαθέσιμα έως τη δημοσίευσή της στοιχεία, που αφορούν την ουσιαστική αύξηση των πιθανοτήτων για εγκυμοσύνη με τη χρήση τέτοιου είδους tests, καίτοι καταδεικνύουν κάποια αύξηση των πιθανοτήτων αυτών, είναι μάλλον αμφιβόλου αξιοπιστίας.
Η αξιοπιστία των tests αυτών ενδεχομένως να επηρεάζεται αρνητικά και εξαιτίας της ύπαρξης κάποιων «τεχνικών» προβλημάτων.
Σε μελέτη του 2017 καταδεικνύεται μία τρόπον τινά «ασυμφωνία» στην επιστημονική κοινότητα γύρω από τον ουδό (δηλαδή το «κατώφλι», το «όριο») των επιπέδων της ορμόνης LH στα ούρα της γυναίκας, πάνω από τον οποίο θα πρέπει το test να γίνει θετικό, προκειμένου να σηματοδοτείται εν τοις πράγμασι ωορρηξία. Δεν είναι ξεκάθαρο ποια είναι η τιμή των επιπέδων της LH στα ούρα, που αντιστοιχεί σε επικείμενη ωορρηξία. Ανάλογες δε απόψεις αναφέρονται και σε έτερη μελέτη του 2017.
Συμπερασματικά…
Ενδεχομένως, η χρήση των tests ωορρηξίας σε κάποια ζευγάρια, που επιθυμούν να επιτύχουν κύηση να αυξάνει κάπως τις πιθανότητες επιτυχίας. Τα σχετικά όμως διαθέσιμα στοιχεία για την αποτελεσματικότητά τους κάθε άλλο παρά «ατράνταχτα» είναι…
Πάντως, η χρήση τους από υπογόνιμα ζευγάρια στα πλαίσια προσπαθειών επίτευξης κύησης μάλλον δεν θα πρέπει να συνιστάται για δύο κατά βάσιν λόγους:
• η αποτελεσματικότητά τους επηρεάζεται αρνητικά από τη χορήγηση φαρμάκων, που προωθούν την ωορρηξία, η οποία συχνά συστήνεται σε τέτοια ζευγάρια
• ενδέχεται να καθυστερήσει η αναζήτηση ιατρικής συμβουλής και με δεδομένο, πως η γονιμότητα της γυναίκας είναι πεπερασμένη και πως οι πιθανότητες επιτυχίας των μεθόδων υποβοηθουμένης αναπαραγωγής επηρεάζεται αρνητικά από την ηλικία της γυναίκας, ο χρόνος είναι πολύτιμος και η απώλειά του συχνά επιζήμια.
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Yeh PT, Kennedy CE, Van der Poel S, Matsaseng T, Bernard L, Narasimhan M. Should home-based ovulation predictor kits be offered as an additional approach for fertility management for women and couples desiring pregnancy? A systematic review and meta-analysis. BMJ Glob Health. 2019;4(2):e001403. Published 2019 Apr 25. doi:10.1136/bmjgh-2019-001403
Leiva RA, Bouchard TP, Abdullah SH, Ecochard R. Urinary Luteinizing Hormone Tests: Which Concentration Threshold Best Predicts Ovulation? [published correction appears in Front Public Health. 2018 Nov 30;6:345]. Front Public Health. 2017;5:320. Published 2017 Nov 28. doi:10.3389/fpubh.2017.00320
Su HW, Yi YC, Wei TY, Chang TC, Cheng CM. Detection of ovulation, a review of currently available methods. Bioeng Transl Med. 2017;2(3):238-246. Published 2017 May 16. doi:10.1002/btm2.10058
