Ποια είναι τα στάδια της εξωσωματικής γονιμοποίησης;
Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η αποτελεσματικότερη μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, που διαθέτουμε.
Η μέθοδος αυτή χωρίζεται σε 5 βασικά στάδια:
• Τη διέγερση των ωοθηκών – Στο στάδιο αυτό χορηγούμε στη γυναίκα φαρμακευτικά (ορμονικά κατά κύριο λόγο) σκευάσματα προκειμένου οι ωοθήκες της να «υποχρεωθούν» να παράγουν το μέγιστο δυνατό αριθμό ωαρίων.
• Την ωοληψία – Πρόκειται για μία απλή επέμβαση, δια της οποίας συλλέγουμε τα παραχθέντα από τις ωοθήκες ωάρια.
• Τη γονιμοποίηση των ωαρίων – Το στάδιο αυτό πραγματοποιείται στο εργαστήριο από ειδικούς επιστήμονες, τους εμβρυολόγους, οι οποίοι συνήθως χρησιμοποιούν τη μέθοδο της ενδοκυτοπλασμικής έγχυσης σπέρματος (ICSI- Intracytoplasmic sperm injection).
• Την καλλιέργεια των εμβρύων – Πρόκειται για το στάδιο της εξωσωματικής γονιμοποίησης, το οποίο αποτελεί και το αντικείμενο του παρόντος πονήματος. Στο στάδιο αυτό τα έμβρυα, που προκύπτουν από τη γονιμοποίηση των ωαρίων καλλιεργούνται σε ειδικές συνθήκες στο εργαστήριο.
• Την εμβρυομεταφορά – Είναι και το «τελικό» στάδιο μίας προσπάθειας εξωσωματικής γονιμοποίησης, κατά το οποίο ο ιατρός «μεταφέρει» ένα με δύο (συνήθως) έμβρυα στη μήτρα, προκειμένου αυτά να εμφυτευθούν εκεί και να αναπτυχθούν.
Όλα τα έμβρυα, που προκύπτουν από τη γονιμοποίηση των ωαρίων έχουν τις ίδιες πιθανότητες να οδηγήσουν σε αρχή κύησης και κατ’ επέκτασιν στην απόκτηση τέκνου;
Όχι δεν έχουν όλα τα έμβρυα την ίδια πιθανότητα να εμφυτευθούν επιτυχώς στο τοίχωμα της μήτρας και να αναπτυχθούν, ούτως ώστε το ζευγάρι να αποκτήσει τελικά παιδί.
Κάποια από τα προκύψαντα έμβρυα, τα οποία θα μπορούσε κάποιος – αδόκιμα – να χαρακτηρίσει «κακής ποιότητας» δεν εμφυτεύονται με επιτυχία στο τοίχωμα της μήτρας, οπότε και η κύηση δεν προχωρά.
Πώς αυξάνουμε τις πιθανότητες εμφύτευσης του εμβρύου;
Παλαιότερα η καλλιέργεια των εμβρύων διαρκούσε 3 ημέρες, μετά το πέρας των οποίων, ακολουθούσε η εμβρυομεταφορά. Η καλλιέργεια των εμβρύων σε συνθήκες εργαστηρίου έχει κάποιες τεχνικές δυσκολίες και η παράταση της διαδικασίας αυτής πέραν των 3 ημερών δεν ήταν – στην πλειοψηφία των περιπτώσεων – επιτυχής.
Στην παρακάτω φωτογραφία μπορούμε να δούμε ένα έμβρυο 3 ημερών, το οποίο αποτελείται από 8 έως 10 όμοια μεταξύ τους κύτταρα.
Πλέον όμως μπορούμε να καλλιεργήσουμε με επιτυχία έμβρυα στο εργαστήριο για 5 ημέρες. Το στάδιο αυτό της ανάπτυξης του εμβρύου ονομάζεται βλαστοκύστη (βλ. φωτογραφία).
Το έμβρυο στο στάδιο αυτό αποτελείται από 250 περίπου κύτταρα, τα οποία δεν είναι πλέον όμοια μεταξύ τους, αφού, όπως μπορούμε να διακρίνουμε και στην παρακάτω σχηματική απεικόνιση χωρίζονται σε δύο βασικές ομάδες: την εμβρυοβλάστη, εκ της οποία θα προκύψει αυτό καθαυτό το έμβρυο και κατ’ επέκτασιν το μωρό και την τροφοβλάστη, εκ της οποίας θα προκύψει ο πλακούντας.
Το στάδιο, στο οποίο προτιμάμε να πραγματοποιηθεί η εμβρυομεταφορά είναι το στάδιο της βλαστοκύστης, διότι τότε φαίνεται από τα επιστημονικά δεδομένα, πως οι πιθανότητες επιτυχούς εμφύτευσης του εμβρύου είναι περισσότερες.
Βέβαια, θα πρέπει να τονίσουμε, πως μεταξύ της 3ης και της 5ης ημέρας καλλιέργειας των εμβρύων είναι αναμενόμενο πολλά από τα προκύψαντα μετά τη γονιμοποίηση των ωαρίων στο εργαστήριο έμβρυα να χαθούν, αφού η εξέλιξή τους σταματά. Επομένως, ο αρχικός αριθμός των εμβρύων είναι αναμενόμενο να μειωθεί μεταξύ των δύο αυτών ημερών.
Μα λιγότερα έμβρυα δεν σημαίνει και μικρότερες πιθανότητες επιτυχίας; Γιατί δεν επιλέγουμε να γίνει η εμβρυομεταφορά την 3η ημέρα, οπότε και τα έμβρυα θα είναι πιο πολλά;
Φαίνεται, από τα διαθέσιμα στοιχεία, πως από τα έμβρυα, τα οποία αδυνατούν να περάσουν από τις 3 στις 5 ημέρες εξέλιξης, είναι απίθανο να προκύψει τελικά μωρό. Επομένως, ακόμα και αν ένα τέτοιο έμβρυο επιλεγεί για εμβρυομεταφορά δεν θα αυξηθούν ουσιωδώς οι πιθανότητες επιτυχίας του ζευγαριού.
Υπό μίαν έννοια, θα μπορούσε κάποιος να πει ,πως περιμένοντας δύο επιπλέον ημέρες, αφήνουμε τρόπον τινά τη φυσική επιλογή να επιτελέσει το έργο της. Έτσι γνωρίζουμε, πως τα έμβρυα, που τελικά θα φθάσουν την πέμπτη ημέρα είναι τα πιο «δυνατά» και προτιμούμε η «φυσική» αυτή επιλογή να γίνει εκτός μήτρας, παρά εντός αυτής.
Γιατί προτιμάμε η «επιλογή» των εμβρύων να γίνει εκτός μήτρας και όχι εντός αυτής;
Καταρχάς, η επιλογή μας αυτή αποσκοπεί στην – κατά το δυνατόν – μείωση του ψυχολογικού βάρους, του ζευγαριού, αφού η διαπίστωση της επιτυχίας ή της αποτυχίας της προσπάθειας της εξωσωματικής απαιτεί την παρέλευση δύο εβδομάδων, οπότε και θα γίνει η μέτρηση β – χοριακής. Το διάστημα αυτό είναι μακρύ για ένα ζευγάρι, που ζει με την αγωνία και την προσμονή.
Επιπροσθέτως, η κάθε εμβρυομεταφορά έχει και αυτή κάποιο οικονομικό κόστος, το οποίο προστίθεται στο κόστος της όλης θεραπείας, που δεν είναι ευκαταφρόνητο…
Υπάρχει περίπτωση να επιλεγεί η εμβρυομεταφορά εμβρύων 3 ημερών;
Η επιτυχία εκάστης προσπάθειας εξωσωματικής γονιμοποίησης εξαρτάται και από τον τελικό αριθμό διαθεσίμων εμβρύων, που θα προκύψουν.
Έτσι, έχει προταθεί, πως, αν τα διαθέσιμα έμβρυα είναι ολιγάριθμα, ίσως να είναι καλύτερα να μην περιμένουμε να «χαθούν» κάποια μεταξύ 3ης και 5ης ημέρας καλλιέργειας, αλλά να τα μεταφέρουμε στη μήτρα την 3η ημέρα και να αφήσουμε τη φύση να «αποφασίσει», αν κάποια εξ αυτών θα εξελιχθούν τελικά σε μωρό…
Η άποψη αυτή έχει με κάποια υπέρ της επιχειρήματα, αλλά δεν είναι καθολικώς αποδεκτή. Εν πάσει περιπτώσει, αν ο αριθμός των εμβρύων είναι ιδιαίτερα χαμηλός, ίσως η επιλογή αυτή να χρειαστεί να αναφερθεί στο ζευγάρι, αφού υφίσταται η – θεωρητική – πιθανότητα κάποια από τα έμβρυα αυτά να «καταφέρουν» να αναπτυχθούν στο περιβάλλον της μήτρας, που είναι – θα μπορούσαμε – να πούμε και το «φυσικό τους» περιβάλλον…
Είναι σίγουρο, πως όλες οι βλαστοκύστεις, οι οποίες ενδεχομένως προκύψουν, θα «καταφέρουν» να εμφυτευθούν;
Σε καμία περίπτωση κάτι τέτοιο δεν ισχύει…
Οι εμβρυολόγοι κατατάσσουν τις βλαστοκύστεις σε κατηγορίες ανάλογα με τις θεωρητικές πιθανότητες, που έχει καθεμία εξ’ αυτών να εμφυτευθεί. Έτσι κάποιες βλαστοκύστεις είναι «καλύτερες» από άλλες.
Τα κριτήρια, που χρησιμοποιούν οι εμβρυολόγοι είναι μορφολογικά, δηλαδή βασίζονται στην εικόνα, που η κάθε βλαστοκύστη παρουσιάζει κάτω από το μικροσκόπιο.
Όμως ακόμα και οι βλαστοκύστεις, που πληρούν απόλυτα τα σχετικά μορφολογικά κριτήρια δεν είναι βέβαιο, πως θα εμφυτευθούν με επιτυχία. Απλά, όσο «καλύτερα» μία βλαστοκύστη πληροί τα σχετικά μορφολογικά κριτήρια, τόσο υψηλότερες είναι και οι πιθανότητες η εμβρυομεταφορά της, να καταλήξει σε αρχή κύησης και κατ’ επέκτασιν στην απόκτηση τέκνου.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
