Ολίγη από ιστορία…
Το 1967 δόθηκε για πρώτη φορά από τις υπηρεσίες των Η.Π.Α. η άδεια χορήγησης σε άνθρωπο φαρμάκου, το οποίο προκαλεί την παραγωγή ωαρίων από τις ωοθήκες. Έκτοτε οι εξελίξεις στην επιστήμη της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ήταν αλματώδεις.
Το επόμενο ορόσημο των εξελίξεων αυτών καταγράφηκε το 1978, όταν γεννήθηκε η Louise Brown, το πρώτο παιδί, του οποίου η σύλληψη έγινε με εξωσωματική γονιμοποίηση.
Η πρόοδος της επιστημονικής διερεύνησης και της αντιμετώπισης της υπογονιμότητας είναι συνεχής: τα πρωτόκολλα εξελίσσονται και γίνονται όλο και πιο αποτελεσματικά με όλο και λιγότερες παρενέργειες, ενώ προσαρμόζονται καλύτερα στις ανάγκες κάθε γυναίκας και άνδρα.
Παρ’ όλα αυτά υφίσταται ακόμα ένα τμήμα της υπογονιμότητας, τα αίτια της οποίας δεν είναι δυνατόν να εντοπισθούν. Το τμήμα αυτό είναι γεγονός, πως βαίνει περιοριζόμενο, όσο η επιστήμη προχωρά, αλλά σε καμία περίπτωση δεν έχει εκμηδενιστεί.
Ανέκαθεν υπήρχε η τάση – παλαιότερα σε μεγαλύτερο ίσως βαθμό – μέρος των περιπτώσεων ζευγαριών, που αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας, αυτή να αποδίδεται σε «ψυχολογικούς λόγους».
Μπορεί η κακή ψυχολογία να επηρεάσει αρνητικά τη γονιμότητα;
Η ψυχολογική πίεση φαίνεται, πως όντως σε κάποιες περιπτώσεις ενδέχεται να επιδράσει αρνητικά σε πλευρές αυτής καθαυτής της αναπαραγωγικής διαδικασίας.
Συγκεκριμένα, η ψυχολογική πίεση ενδέχεται να προκαλέσει μείωση της ερωτικής διάθεσης. Σε ακραίες μάλιστα περιπτώσεις η ψυχολογική πίεση ενδέχεται να προκαλέσει ακόμα και αυτήν την αναστολή του εμμηνορρυσιακού κύκλου.
Συνεπώς, θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί, πως η ψυχολογική πίεση τρόπον τινά ενδέχεται να εγείρει προσκόμματα στην προσπάθεια του ζευγαριού να αποκτήσει παιδί.
Ποιοι είναι οι πιθανοί μηχανισμοί, μέσω των οποίων η ψυχολογική πίεση επηρεάζει άμεσα τη γονιμότητα;
Στη διεθνή βιβλιογραφία μπορεί κανείς να εντοπίσει πλήθος μελετών, που διερευνούν την πιθανότητα συσχέτισης της ψυχολογικής πίεσης, που κάποιος αντιμετωπίζει, με τη μείωση στη γονιμότητα.
Μεταξύ των μελετών αυτών υπάρχουν και κάποιες, που επιβεβαιώνουν την πιθανότητα ύπαρξης τέτοιας συσχέτισης. Η μεθοδολογία όμως των μελετών αυτών παρουσιάζει κάποια μεθοδολογικά κενά. Κατά συνέπεια τα συμπεράσματά τους δεν είναι σκόπιμο να εκληφθούν ως απολύτως καταληκτικά.
Η βασική αδυναμία στη μεθοδολογία των μελετών αυτών έγκειται στο ότι εν πολλοίς βασίζονται στην ανάλυση κάποιων ερωτηματολογίων, μέσω των οποίων αξιολογούν την ψυχική κατάσταση των συμμετεχόντων στη μελέτη ζευγαριών. Στη συνέχεια τα εξαγόμενα από την ανάλυση των ερωτηματολογίων αυτών συμπεράσματα συσχετίζονται με τις πιθανότητες κάθε ζευγαριού να τεκνοποιήσει.
Όμως η πλειονότητα των μελετών αυτών δεν αξιολογεί το ενδεχόμενο η ψυχική πίεση να οδηγεί στη μεταβολή συγκεκριμένων βιοχημικών παραμέτρων, μέσω των οποίων παρεμποδίζεται η γονιμότητα.
Τέτοιες «βιοχημικές παράμετροι» θα μπορούσαν να είναι ορμόνες ή άλλες ουσίες, τα επίπεδα των οποίων στο αίμα και στους ιστούς θα μεταβάλλονταν εξαιτίας της κακής ψυχολογίας. Η μεταβολή στα επίπεδα αυτά θα προκαλούσε με τη σειρά της άλλες βιοχημικές μεταβολές, υπεύθυνες για ενδεχόμενη μείωση της γονιμότητας. Η μεταβολή αυτή θα ήταν τρόπον τινά ο «μεσολαβητής» ή ο «βιοχημικός σύνδεσμος», που θα συνέδεε την κακή ψυχολογία με την πτώση της γονιμότητας.
Οι περισσότερες διαθέσιμες μελέτες, που συνδέουν την κακή ψυχολογία με προβλήματα γονιμότητας δεν ασχολούνται με την προσπάθεια εντοπισμού ενδεχόμενου τέτοιου «βιοχημικού συνδέσμου» και ως εκ τούτου θεωρούνται μάλλον ανεπαρκείς.
Μήπως η ψυχολογική πίεση, που κάποιος αισθάνεται, επηρεάσει τη γονιμότητα με έμμεσο τρόπο;
Η ψυχολογική πίεση της καθημερινότητας είναι δυνατόν να «παρεμποδίσει» έμμεσα τη γονιμότητα, ωθώντας κάποιον σε έναν ανθυγιεινό τρόπο ζωής.
Άνθρωποι, με αγχωτικό τρόπο ζωής είναι πιο πιθανό να επιλέξουν διατροφή, η οποία θα είναι άστατη ως προς τον προγραμματισμό της και χαμηλής ποιότητας ως προς το είδος των τροφών. Συχνά τέτοια άτομα επιλέγουν υπερβολικά συχνά τη διατροφή από ταχυφαγεία (fast foods) και τα γεύματά τους είναι πλήρη λιπαρών. Κατά συνέπεια τα ποσοστά παχυσαρκίας είναι υψηλότερα μεταξύ αυτών, που διάγουν τέτοιον τρόπο ζωής.
Η παχυσαρκία είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο, πως επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα τόσο του άνδρα, όσο και της γυναίκας (με χαρακτηριστικότερο το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών).
Επίσης, άτομα, που αντιμετωπίζουν υψηλή ψυχολογική πίεση, είναι πιο πιθανό να προτιμούν την καθιστική ζωή. Η καθιστική ζωή είναι ένας ακόμα παράγων, που επηρεάζει αρνητικά την γονιμότητα, τόσο στον άνδρα, όσο και στη γυναίκα.
Βέβαια, δεν είναι απίθανο, άτομα που ζουν υπό συνεχή πίεση, να χρησιμοποιήσουν ως εκτόνωση την υπερβολικά έντονη άσκηση, η οποία είναι ένας ακόμη παράγων, που επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα και στα δύο φύλα.
Γενικά, η ψυχολογική πίεση ενδέχεται να οδηγήσει κάποιον σε «ακραίες» επιλογές όσον αφορά τη διατροφή, αλλά και τον τρόπο ζωής του εν γένει, οι οποίες δεν αποκλείεται να προκαλέσουν διαταραχές στη γονιμότητά του.
Τελικά όμως η ψυχολογική πίεση μπορεί να προκαλέσει μείωση των πιθανοτήτων ενός ζευγαριού να αποκτήσει παιδί; Τι λένε τα επιστημονικά στοιχεία;
Η γονιμότητα ναι μεν ενδέχεται να επηρεαστεί αρνητικά με έμμεσο ή άμεσο τρόπο από την κακή ψυχολογία, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα, πως αρνητικά θα επηρεαστούν και οι τελικές πιθανότητες τεκνοποίησης του ζευγαριού.
Με αυτό εννοούμε, πως κάποια ζευγάρια ίσως αντιμετωπίσουν πρόβλημα γονιμότητας λόγω ψυχικής πίεσης και η περίπτωσή τους να καταταγεί στην κατηγορία «υπογονιμότητα αγνώστου αιτιολογίας». Εντούτοις, οι πιθανότητές τους να αποκτήσουν παιδί με τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (σπερματέγχυση ή εξωσωματική γονιμοποίηση) δεν είναι εν τοις πράγμασι μειωμένες.
Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε και μελέτη του 2005. Οι συντάκτες της μελέτης αυτής με τα στοιχεία τους κατέδειξαν, πως οι πιθανότητες ενός ζευγαριού να αποκτήσει παιδί με εξωσωματική μένουν ανεπηρέαστες από την ψυχολογική πίεση, που ενδεχομένως να αισθάνεται η γυναίκα.
Τελικά η γονιμότητα επηρεάζεται από την ψυχική κατάσταση ή όχι;
Ξεκάθαρη και επιστημονικώς πλήρως τεκμηριωμένη απάντηση δεν μπορεί να δοθεί. Ίσως σε κάποιο βαθμό η ψυχική πίεση να επηρεάζει τη γονιμότητα. Όμως φαίνεται, πως ακόμα και στην περίπτωση αυτή η εν τοις πράγμασι επιρροή της ψυχικής πίεσης στις πιθανότητες ενός ζευγαριού να αποκτήσει παιδί, έστω και με τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, είναι από ελάχιστη, έως μηδαμινή.
Θα πρέπει επομένως να το σκεφτόμαστε δύο και τρεις φορές πριν πούμε σε ένα ζευγάρι, που προσπαθεί να τεκνοποιήσει «θα τα καταφέρετε μόλις ηρεμήσετε» ή άλλες παρεμφερείς φράσεις. Οι προθέσεις μας είναι οι καλύτερες και θέλουμε ειλικρινά να βοηθήσουμε την κατάσταση, όμως τέτοιες προτάσεις ενδεχομένως να έχουν δύο αρνητικά αποτελέσματα:
• επιβαρύνουν έτι περαιτέρω την ήδη βεβαρημένη ψυχολογία του ζευγαριού, αφού κάθε άλλο παρά εύκολο είναι για ανθρώπους, οι οποίοι αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα, «να ηρεμήσουν». Επόμενο είναι λοιπόν οι δέκτες αυτής της συμβουλής να σκεφτούν «αφού δεν μπορώ να ηρεμήσω, εγώ φταίω που δεν μπορούμε να κάνουμε παιδί…..», εισερχόμενοι έτσι σε έναν φαύλο κύκλο αυτο – ενοχοποίησης.
• τους κάνουν να χάσουν χρόνο «προσπαθώντας να ηρεμήσουν» και καθυστερούν να απευθυνθούν στον ειδικό. Είναι σημαντικό να έχουμε πάντα υπόψη μας, πως η ηλικία της γυναίκας είναι και ο βασικός πράγων, που επηρεάζει τις πιθανότητες επιτυχίας των τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Έτσι όσο το ζευγάρι περιμένει, οι πιθανότητες αυτές μειώνονται…
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδκών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
