Τι είναι η εμμηνόπαυση;
Ο εμμηνορρυσιακός κύκλος, η λεγόμενη περίοδος, είναι ένα γεγονός, που καθορίζει τη ζωή της γυναίκας, τόσο σε επίπεδο σωματικό, όσο και σε επίπεδο ψυχικό. Η εμφάνιση της πρώτης περιόδου στην εφηβεία, ονομάζεται εμμηναρχή, ενώ η αναστολή του εμμηνορρυσιακού κύκλου ονομάζεται εμμηνόπαυση. Λέμε, πως μια γυναίκα έχει μπει στην εμμηνόπαυση, όταν για δώδεκα συναπτούς μήνες δεν έχει περίοδο.
Πότε οι γυναίκες εισέρχονται στην εμμηνόπαυση;
Κατά μέσο όρο η εμμηνόπαυση επέρχεται στην ηλικία των 51 ετών. Το ηλικιακό φάσμα εντός του οποίου είναι πιθανότερο μια γυναίκα να έχει την εμπειρία της εμμηνόπαυσης κυμαίνεται μεταξύ των 48 και των 55 ετών.
Υπάρχει όμως και ποσοστό 1% περίπου των γυναικών, οι οποίες θα βιώσουν τη λεγόμενη πρόωρη εμμηνόπαυση πριν την συμπλήρωση του 40ου έτους της ηλικίας τους.
Τι είναι οι εξάψεις στην εμμηνόπαυση;
Η πλειονότητα των γυναικών περιγράφουν τις εξάψεις στην εμμηνόπαυση ως ένα αίσθημα αιφνιδίου και συντόμου ξεσπάσματος θερμότητας. Το αίσθημα αυτό ενδέχεται να εξαπλώνεται σε όλο το σώμα, αλλά συνηθέστερα εντοπίζεται κατά κύριο λόγο στο πρόσωπο, στο λαιμό και στο στήθος.
Οι εξάψεις σε αρκετές περιπτώσεις συνοδεύονται από εφίδρωση και παροδική ερυθρότητα του δέρματος, ειδικά στο πρόσωπο
Μία έξαψη ενδέχεται να διαρκέσει από 1 με 2 λεπτά, έως ακόμα και 5 λεπτά, ενώ συχνά συνοδεύεται από ταχυπαλμία και διαταραχές στη διάθεση (ταραχή). Η αποδρομή της έξαψης συνήθως συνοδεύεται από αίσθημα δροσιάς.
Τι είναι η κλινική ύπνωση;
Ο πλήρης τίτλος της εν λόγω μεθόδου είναι «Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία». Κατ’ ουσίαν σε αυτή «συνδυάζεται» η ύπνωση με τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία.
Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας, το οποίο εστιάζει στον τρόπο, που οι σκέψεις, οι πεποιθήσεις και οι στάσεις ζωής ενός εκάστου επηρεάζουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του. Το συγκεκριμένο είδος θεραπείας αποσκοπεί στην απόκτηση εκ μέρους του θεραπευομένου δεξιοτήτων, χάρη στις οποίες αυτός θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει με τρόπο λειτουργικό διάφορες καταστάσεις, που ο ίδιος αντιλαμβάνεται ως προβληματικές. Εν ολίγοις, δια της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας εξετάζονται οι γνωσίες («ο τρόπος σκέψης») και οι συμπεριφορές («ο τρόπος δράσης») και αξιολογείται το κατά πόσον αυτές βοηθούν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της ζωής. Εν τέλει διερευνάται το ενδεχόμενο δυνατότητας εκτέλεσης τροποποιήσεων των γνωσιών και των συμπεριφορών, προκειμένου να καταστούν χρηστικές, αποτελεσματικές και λειτουργικές (Chand και συνεργάτες, 2023).
Στα πλαίσια της «Γνωσιακής Συμπεριφορικής Κλινικής Υπνοθεραπείας» η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία συνδυάζεται με την Κλινική Ύπνωση. Ο όρος Κλινική Ύπνωση θεωρείται πρακτικά ταυτόσημος με τον όρο Υπνοθεραπεία (Geagea και συνεργάτες, 2024). Ως ύπνωση ορίζεται μία κατάσταση, στην οποία το άτομο βρίσκεται σε εγρήγορση (είναι ξύπνιο) και εν πλήρει συνειδήσει (έχει αντίληψη της κατάστασης), ενώ η προσοχή του έχει αποσπασθεί από το άμεσο περιβάλλον και έχει εστιασθεί σε «εσωτερικές εμπειρίες», όπως συναισθήματα, γνωσίες ή εικόνες (Heap, 2012).
Η ύπνωση «εισάγει» το άτομο σε μία κατάσταση «τροποποιημένης συνειδητότητας», η οποία αποτελεί τμήμα της ανθρώπινης εμπειρίας. Σε τέτοια κατάσταση το άτομο εισέρχεται, όταν – για παράδειγμα – «ξεχνιέται» διαβάζοντας ένα καλό βιβλίο, οδηγεί ακολουθώντας μία γνωστή διαδρομή, προσεύχεται, διαλογίζεται ή όταν εμπλέκεται σε μία μονότονη ή δημιουργική δραστηριότητα (Williamson, 2019).
Όσο ο θεραπευόμενος είναι σε κατάσταση ύπνωσης, καθίσταται ανοικτός και δεκτικός στην υποβολή από το θεραπευτή. Δια της υποβολής ο θεραπευτής περιγράφει λεκτικά «μηνύματα» ή εικόνες, οι οποίες κατατείνουν («οδηγούν») σε ένα επιθυμητό αποτέλεσμα, όπως είναι η ανακούφιση από την ψυχική πίεση και το άγχος ή τον πόνο (Williamson, 2019).
Η ύπνωση εξάλλου έχει περιγραφεί ως μία «συμφωνία» μεταξύ υπνοθεραπευτή και θεραπευομένου, προκειμένου ο δεύτερος να υποβληθεί σε μία ψυχοθεραπευτική τεχνική, στα πλαίσια της οποίας θα χρησιμοποιηθεί η υποβολή προκειμένου να επιτευχθούν μεταβολές στην αίσθηση, αντίληψη, γνωσία, συναισθηματική κατάσταση, διάθεση ή συμπεριφορά (Montgomery και συνεργάτες, 2002). Είναι επομένως σημαντικό να γίνει κατανοητό, πως οι όποιες αλλαγές επιτυγχάνονται δια της ύπνωσης προϋποθέτουν τη σύμφωνη γνώμη και ευθαρσώς διατυπωμένη συγκατάθεση του θεραπευομένου.
Πόσο αποτελεσματική είναι η ύπνωση στην αντιμετώπιση των εξάψεων στην εμμηνόπαυση;
Αρχικά αναφέρουμε μελέτη του 2013 (Elkins και συνεργάτες, 2013). Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν γυναίκες, οι οποίες ανέφεραν τουλάχιστον 7 επεισόδια εξάψεων την ημέρα, ή 50 τέτοια επεισόδια σε εβδομαδιαία βάση. Οι ερευνητές υπέβαλαν τις συμμετέχουσες σε συνεδρίες υπνοθεραπείας και θεώρησαν, πως η όποια μείωση τέτοιων επεισοδίων θα ήταν σημαντική, αν υπερέβαινε το 50%. Κατά τις 12 εβδομάδες μετά το πέρας της θεραπείας, οι γυναίκες ανέφεραν 74% μείωση στη συχνότητα των επεισοδίων εξάψεων και 80% στην ένταση των επεισοδίων αυτών. Ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη μελέτη είναι, πως οι επιστήμονες μέτρησαν και τις αλλαγές στις ηλεκτρικές ιδιότητες του δέρματος των γυναικών, τέτοιες αλλαγές έχουν συσχετισθεί με τα επεισόδια εξάψεων. Οι συγκεκριμένες μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν μέσω της εφαρμογής στο στέρνο της κάθε γυναίκας ειδικών ηλεκτροδίων. Επομένως, στα πλαίσια της έρευνας αυτής ελήφθησαν υπόψη, όχι μόνον οι προσωπικές αναφορές της κάθε γυναίκας σχετικά με τα συμπτώματά της, αλλά και αντικειμενικές μετρήσεις. Οι γυναίκες, που υπεβλήθησαν σε ύπνωση, παρουσίαζαν 56,8% λιγότερα καταγραφέντα δια των ηλεκτροδίων επεισόδια εξάψεων.
Έχει διατυπωθεί η υπόθεση, πως στην πραγματικότητα η αποτελεσματικότητα της κλινικής ύπνωσης, σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των εξάψεων, εξαρτάται από την προδιάθεση της γυναίκας. Επομένως, γυναίκες, οι οποίες αναμένουν να βοηθηθούν από την κλινική ύπνωση βοηθούντα, ενώ οι άλλες όχι. Συνεπώς, η κλινική ύπνωση στην αντιμετώπιση των εξάψεων ίσως να λειτουργεί ως «ψευδοφάρμακο» (placebo). Αυτό το ενδεχόμενο αποφάσισαν να εξετάσουν επιστήμονες το 2017. Πριν υποβάλλουν τις συμμετέχουσες, οι οποίες ήταν γυναίκες, που ανέφεραν ενοχλητικές εξάψεις, αυτές ερωτήθηκαν κατά πόσον ανέμεναν να βοηθηθούν από τη θεραπεία αυτή. Τελικά στα πλαίσια της συγκεκριμένης μελέτης κατεγράφη σε κάθε περίπτωση σημαντική βελτίωση της ενοχλητικής συμπτωματολογίας μετά από την υποβολή των γυναικών σε κλινική ύπνωση και η μείωση αυτή ήταν παρόμοια είτε η γυναίκα ανέμενε, πως η ύπνωση θα τη βοηθήσει, είτε όχι (Sliwinski & Elkins, 2017).
Ένα άλλο ερώτημα, που συχνά τίθεται σχετικά με την αποτελεσματικότητα της ύπνωσης είναι το κατά πόσον όλοι οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να αντιληφθούν μεταβολές στον τρόπο, που λειτουργεί το σώμα τους, στις αισθήσεις τους, αλλά και στις σκέψεις, τα συναισθήματα και στη συμπεριφορά τους, όσο υποβάλλονται σε ύπνωση. Η δυνατότητα κάποιου να «ανταποκριθεί» στη διαδικασία της ύπνωσης ονομάζεται και «υπνωτισιμότητα» (hypnotizability). Επιστημονικές μελέτες κατέδειξαν, πως σχεδόν όλοι οι άνθρωποι παρουσιάζουν κάποιου βαθμού υπνωτισιμότητα (είναι «υπνωτίσιμοι»), αλλά υφίστανται διαφορές στο βαθμό υπνωτισιμότητας από άτομο σε άτομο (Elkins, 2021). Φαίνεται, πως η υπνωτισιμότητα της κάθε γυναίκας, που επιλέγει να αντιμετωπίσει τις εξάψεις δια της κλινικής ύπνωσης, δεν επηρεάζει το τελικό αποτέλεσμα της θεραπείας. Τόσο γυναίκες με «υψηλή υπνωτισιμότητα», όσο και γυναίκες με «χαμηλή υπνωτισιμότητα» θα ωφεληθούν τελικά. Εντούτοις, ενώ οι γυναίκες με «υψηλή υπνωτισιμότητα» θα διαπιστώσουν σημαντική βελτίωση στα συμπτώματά τους ήδη εντός των 3 πρώτων εβδομάδων της θεραπείας, οι γυναίκες με «χαμηλή υπνωτισιμότητα» θα διαπιστώσουν τη βελτίωση αυτή εντός 12 εβδομάδων θεραπείας. Η κάθε γυναίκα είναι απαραίτητο να ενημερωθεί σχετικά με το ενδεχόμενο αυτό, προκειμένου να γνωρίζει τι να περιμένει και να μην απογοητευθεί, αν δεν διαπιστώσει αμέσως σημαντική ανακούφιση από την ενοχλητική συμπτωματολογία (Alldredge και συνεργάτες, 2024).
Η Εταιρεία Εμμηνόπαυσης της Βορείου Αμερικής εξάλλου, στις οδηγίες της για την αντιμετώπιση των εξάψεων για το έτος 2023 χωρίς τη χρήση ορμονικών σκευασμάτων, η χορήγηση των οποίων έχει ενίοτε σοβαρές παρενέργειες, ενώ άλλοτε αντενδείκνυνται, συμπεριέλαβε και την κλινική ύπνωση στα αποτελεσματικά θεραπευτικά μέσα (“The 2023 Nonhormone Therapy Position Statement of The North American Menopause Society”, 2023). Μάλιστα κατά την ετήσια συνάντηση της συγκεκριμένης εταιρείας στις 9 Σεπτεμβρίου του 2024 στο Σικάγο των Η.Π.Α παρουσιάστηκε ερευνητική εργασία για την αποτελεσματικότητα της κλινικής ύπνωσης στην αντιμετώπιση των εξάψεων. Στα πλαίσια της συγκεκριμένης έρευνας ελήφθησαν υπόψη τα στοιχεία από 23 σχετικές μελέτες, που συντάχθηκαν μεταξύ των ετών 1996 και 2022. Οι συντάκτες της έρευνας αυτής κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως η κλινική ύπνωση είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση των εξάψεων, αφού χάρη σε αυτή επιτυγχάνεται μείωση τόσο της συχνότητας, όσο και της έντασης της συμπτωματολογίας κατά 60% (News release, the Menopause Society, 2024).
Ποιοι ασκούν τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία;
Σύμφωνα και με τις οδηγίες τόσο της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας (National Health Service/ NHS), όσο και του Βασιλικού Κολλεγίου των Ψυχιάτρων (Royal College of Psychiatrists) (αμφότεροι είναι θεσμικοί φορείς του χώρου της υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο), υπνοθεραπεία ασκούν επαγγελματίες υγείας, όπως είναι οι ιατροί, οι οποίοι έχουν λάβει τη σχετική εκπαίδευση και πιστοποίηση, ενώ – ιδανικά – είναι και μέλη διεθνών οργανισμών, που σχετίζονται με την υπνοθεραπεία.
Δείτε ΕΔΩ πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις εξάψεις με την ιατρική κλινική ύπνωση!
Κλείστε ΕΔΩ το ραντεβού σας, για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα, που σας απασχολεί!
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Alldredge CT, Sliwinski JR, Elkins GR. Treating Hot Flashes with Hypnosis: Does Hypnotizability Modulate Reductions? J Clin Psychol Med Settings. 2024 Jun;31(2):465-470. doi: 10.1007/s10880-023-09994-w. Epub 2024 Jan 24. PMID: 38265698.
Chand SP, Kuckel DP, Huecker MR. Cognitive Behavior Therapy. [Updated 2023 May 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470241/
Elkins G. Hypnotizability: Emerging Perspectives and Research. Int J Clin Exp Hypn. 2021 Jan-Mar;69(1):1-6. doi: 10.1080/00207144.2021.1836934. PMID: 33513063.
Elkins GR, Fisher WI, Johnson AK, Carpenter JS, Keith TZ. Clinical hypnosis in the treatment of postmenopausal hot flashes: a randomized controlled trial. Menopause. 2013 Mar;20(3):291-8. doi: 10.1097/gme.0b013e31826ce3ed. PMID: 23435026; PMCID: PMC3556367.
Geagea D, Ogez D, Kimble R, Tyack Z. Redefining hypnosis: A narrative review of theories to move towards an integrative model. Complement Ther Clin Pract. 2024 Feb;54:101826. doi: 10.1016/j.ctcp.2023.101826. Epub 2023 Dec 30. PMID: 38199053.
Heap, M. (2012). Hypnotherapy: A handbook. McGraw-Hill Education (UK).
Montgomery GH, Weltz CR, Seltz M, Bovbjerg DH. Brief presurgery hypnosis reduces distress and pain in excisional breast biopsy patients. Int J Clin Exp Hypn. 2002 Jan;50(1):17-32. doi: 10.1080/00207140208410088. PMID: 11778705.
News release, the Menopause Society, 2024 September 9th
Sliwinski JR, Elkins GR. Hypnotherapy to Reduce Hot Flashes: Examination of Response Expectancies as a Mediator of Outcomes. J Evid Based Complementary Altern Med. 2017 Oct;22(4):652-659. doi: 10.1177/2156587217708523. Epub 2017 May 22. PMID: 28528570; PMCID: PMC5871284.
The 2023 Nonhormone Therapy Position Statement of The North American Menopause Society Advisory Panel. The 2023 nonhormone therapy position statement of The North American Menopause Society. Menopause. 2023 Jun 1;30(6):573-590. doi: 10.1097/GME.0000000000002200. PMID: 37252752.
Williamson A. What is hypnosis and how might it work? Palliat Care. 2019 Jan 31;12:1178224219826581. doi: 10.1177/1178224219826581. PMID: 30728719; PMCID: PMC6357291.
