Τι είναι η σεξουαλική δυσλειτουργία;
Η σεξουαλικότητα είναι μία παροιμιωδώς πολύπλοκη και «πολυπαραγοντική» διαδικασία. Από «οργανικής» απόψεως σε αυτή συμμετέχει τόσο το γεννητικό σύστημα, όσο και το νευρικό, αλλά και το καρδιαγγειακό σύστημα.
Η ατομική αίσθηση της σεξουαλικότητας εξάλλου επηρεάζεται και από «μη – οργανικούς παράγοντες», όπως είναι η εικόνα, που η κάθε γυναίκα έχει για το σώμα της, την κοσμοθεωρία και τη βιοθεωρία μίας εκάστης, ενώ και η επιρροή των κοινωνικών και θρησκευτικών πιστεύω δεν μπορεί να υποτιμηθεί.
Επιπροσθέτως, στη σύγχρονη εποχή, που όλοι μας «βομβαρδιζόμαστε» από εικόνες και πληροφορίες επί παντός θέματος μέσω των ηλεκτρονικών κατά κύριο λόγο μέσων ενημέρωσης, διαμορφώνονται απόψεις περί σεξουαλικότητας και ομορφιάς, οι οποίες έχουν και αυτές «βαρύνουσα σημασία» στη διαμόρφωση της σεξουαλικής συμπεριφοράς.
Η διάγνωση της σεξουαλικής δυσλειτουργίας τίθεται στην ουσία με βάση τα κριτήρια, που καθορίστηκαν στην πέμπτη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Πνευματικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ένωσης Ψυχιάτρων (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – DSM-5).
Τα κριτήρια αυτά είναι:
• Διαταραχή σεξουαλικής επιθυμίας/ διέγερσης
• Άλγος στα γεννητικά όργανα ή στο περίνεο/ διαταραχή διείσδυσης (ονομάζεται και δυσπαρευνία)
Όπως «πολυπαραγοντική» είναι η διαδικασία της σεξουαλικότητας, αντίστοιχα «πολύπλευρη», «πολυδιάστατη», «σφαιρική» και εν τέλει «ολιστική» θα πρέπει να είναι και αντιμετώπιση του όποιου προβλήματος. Με δεδομένο δε, πως στη σεξουαλικότητα εμπλέκονται τόσο σωματικοί, όσο και ψυχικοί παράγοντες, μία θεραπεία δεν θα ήταν πλήρης, αν δεν αφορούσε τόσο τα σωματικά, όσο και τα ψυχικά προσκόμματα, εμπόδια και φραγμούς.
Πώς αντιμετωπίζουμε τα ψυχικά αίτια της σεξουαλικής δυσλειτουργίας;
Ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση των ψυχικών αιτίων της σεξουαλικής δυσλειτουργίας είναι η Κλινική Ύπνωση. Ο πλήρης τίτλος της εν λόγω μεθόδου είναι «Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία». Κατ’ ουσίαν σε αυτή «συνδυάζεται» η ύπνωση με τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία.
Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας, το οποίο εστιάζει στον τρόπο, που οι σκέψεις, οι πεποιθήσεις και οι στάσεις ζωής ενός εκάστου επηρεάζουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του. Το συγκεκριμένο είδος θεραπείας αποσκοπεί στην απόκτηση εκ μέρους του θεραπευομένου δεξιοτήτων, χάρη στις οποίες αυτός θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει με τρόπο λειτουργικό διάφορες καταστάσεις, που ο ίδιος αντιλαμβάνεται ως προβληματικές. Εν ολίγοις, δια της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας εξετάζονται οι γνωσίες («ο τρόπος σκέψης») και οι συμπεριφορές («ο τρόπος δράσης») και αξιολογείται το κατά πόσον αυτές βοηθούν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της ζωής. Εν τέλει διερευνάται το ενδεχόμενο δυνατότητας εκτέλεσης τροποποιήσεων των γνωσιών και των συμπεριφορών, προκειμένου να καταστούν χρηστικές, αποτελεσματικές και λειτουργικές (Chand και συνεργάτες, 2023).
Στα πλαίσια της «Γνωσιακής Συμπεριφορικής Κλινικής Υπνοθεραπείας» η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία συνδυάζεται με την Κλινική Ύπνωση. Ο όρος Κλινική Ύπνωση θεωρείται πρακτικά ταυτόσημος με τον όρο Υπνοθεραπεία (Geagea και συνεργάτες, 2024). Ως ύπνωση ορίζεται μία κατάσταση, στην οποία το άτομο βρίσκεται σε εγρήγορση (είναι ξύπνιο) και εν πλήρει συνειδήσει (έχει αντίληψη της κατάστασης), ενώ η προσοχή του έχει αποσπασθεί από το άμεσο περιβάλλον και έχει εστιασθεί σε «εσωτερικές εμπειρίες», όπως συναισθήματα, γνωσίες ή εικόνες (Heap, 2012).
Η ύπνωση «εισάγει» το άτομο σε μία κατάσταση «τροποποιημένης συνειδητότητας», η οποία αποτελεί τμήμα της ανθρώπινης εμπειρίας. Σε τέτοια κατάσταση το άτομο εισέρχεται, όταν – για παράδειγμα – «ξεχνιέται» διαβάζοντας ένα καλό βιβλίο, οδηγεί ακολουθώντας μία γνωστή διαδρομή, προσεύχεται, διαλογίζεται ή όταν εμπλέκεται σε μία μονότονη ή δημιουργική δραστηριότητα (Williamson, 2019).
Όσο ο θεραπευόμενος είναι σε κατάσταση ύπνωσης, καθίσταται ανοικτός και δεκτικός στην υποβολή από το θεραπευτή. Δια της υποβολής ο θεραπευτής περιγράφει λεκτικά «μηνύματα» ή εικόνες, οι οποίες κατατείνουν («οδηγούν») σε ένα επιθυμητό αποτέλεσμα, όπως είναι η ανακούφιση από την ψυχική πίεση και το άγχος ή τον πόνο (Williamson, 2019).
Η ύπνωση εξάλλου έχει περιγραφεί ως μία «συμφωνία» μεταξύ υπνοθεραπευτή και θεραπευομένου, προκειμένου ο δεύτερος να υποβληθεί σε μία ψυχοθεραπευτική τεχνική, στα πλαίσια της οποίας θα χρησιμοποιηθεί η υποβολή προκειμένου να επιτευχθούν μεταβολές στην αίσθηση, αντίληψη, γνωσία, συναισθηματική κατάσταση, διάθεση ή συμπεριφορά (Montgomery και συνεργάτες, 2002). Είναι επομένως σημαντικό να γίνει κατανοητό, πως οι όποιες αλλαγές επιτυγχάνονται δια της ύπνωσης προϋποθέτουν τη σύμφωνη γνώμη και ευθαρσώς διατυπωμένη συγκατάθεση του θεραπευομένου.
Είναι αποτελεσματική κλινική ύπνωση στην αντιμετώπιση της σεξουαλικής δυσλειτουργίας;
Η μελέτη της χρήσης της κλινικής ύπνωσης στα πλαίσια της αντιμετώπισης της σεξουαλικής δυσλειτουργίας δεν είναι καινούργια, αφού εδώ και δεκαετίες έχουν καταγραφεί τα οφέλη της (Brown & Chaves, 1980; Kraft & Kraft, 2007; Heap, 2012).
Συγκεκριμένα, φαίνεται, πως δια της κλινικής ύπνωσης επιτυγχάνεται βελτίωση της εικόνας, που ο θεραπευόμενος έχει για το σώμα του και έτσι βελτιώνεται και η σεξουαλική του υγεία (Arring και συνεργάτες, 2024). Μάλιστα η υπνοθεραπευτική τεχνική του «εξωραϊσμού» της εικόνας, που το άτομο έχει για το σώμα του, με σκοπό τη βελτίωση και της σεξουαλικής ικανοποίησης έχει εφαρμοστεί με επιτυχία και σε γυναίκες, οι οποίες υπεβλήθησαν σε θεραπείες για γυναικολογικό καρκίνο (Cieslak και συνεργάτες, 2016; Barton και συνεργάτες, 2019).
Ιδιαίτερα ωφελημένες σε ό,τι αφορά τη σεξουαλική υγεία χάρη στην κλινική ύπνωση είναι οι γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση (Johnson και συνεργάτες, 2016).
Δια της υποβολής του ατόμου σε κλινική ύπνωση εξάλλου αντιμετωπίζεται επιτυχώς και η σεξουαλική δυσλειτουργία, η οποία συνδέεται με διαταραχή της διέγερσης (Kumalasari και συνεργάτες, 2020a), ενώ συγχρόνως αντιμετωπίζεται και το άλγος κατά τη σεξουαλική επαφή (Kumalasari και συνεργάτες, 2020b) και ειδικά το άλγος, που σχετίζεται με τον επώδυνο σπασμό του κόλπου, που ονομάζεται κολεόσπασμος (Ambrosetti, 2019; Taştan & Yoruk, 2021).
Αξίζει να γίνει αναφορά και σε μελέτη, στα πλαίσια τη οποίας μετρήθηκαν στο αίμα του θεραπευομένου τα επίπεδα της ορμόνης ωκυτοκίνης, τα οποία μετά την υποβολή του σε κλινική ύπνωση κατεγράφησαν ανεβασμένα (Varga & Kekecs, 2014). Το εύρημα αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού έχει παρατηρηθεί, πως η συγκεκριμένη ορμόνη εμπλέκεται στη διαδικασία της σύναψης ερωτικής σχέσης και για το λόγο αυτό της έχει δοθεί και το προσωνύμιο «ορμόνη της αγάπης».
Ποιοι ασκούν τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία;
Σύμφωνα και με τις οδηγίες τόσο της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας (National Health Service/ NHS), όσο και του Βασιλικού Κολλεγίου των Ψυχιάτρων (Royal College of Psychiatrists) (αμφότεροι είναι θεσμικοί φορείς του χώρου της υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο), υπνοθεραπεία ασκούν επαγγελματίες υγείας, όπως είναι οι ιατροί, οι οποίοι έχουν λάβει τη σχετική εκπαίδευση και πιστοποίηση, ενώ – ιδανικά – είναι και μέλη διεθνών οργανισμών, που σχετίζονται με την υπνοθεραπεία.
Δια της Κλινικής Ύπνωσης επεμβαίνουμε στην «ψυχική» διάσταση της σεξουαλικής δυσλειτουργίας, τι γίνεται όμως με τη «σωματική» της διάσταση;
Η σύγχρονη τεχνολογία μας δίνει πλέον τη δυνατότητα να επέμβουμε θεραπευτικά με υψηλή αποτελεσματικότητα και στη σωματική διάσταση της σεξουαλικής δυσλειτουργίας. Δύο από τις μεθόδους, που σήμερα διαθέτουμε, οι οποίες έχουν τεκμηριωμένη αποτελεσματικότητα είναι:
• η θεραπεία με υπερήχους HIFU (διαβάστε περισσότερα ΕΔΩ)
• η έγχυση υαλουρονικού οξέος στα μεγάλα χείλη και στο περίνεο (διαβάστε περισσότερα ΕΔΩ)
• η θεραπεία με την ηλεκτρομαγνητική τεχνολογία HIFEM (διαβάστε περισσότρα ΕΔΩ)
Τι είναι η θεραπεία με υπερήχους HIFU και η έγχυση υαλουρονικού οξέος;
Οι υπέρηχοι HIFU είναι μία «ειδική» κατηγορία υπερήχων, οι οποίοι εκπέμπονται από ένα ειδικό εξάρτημα, που ονομάζεται κεφαλή HIFU. Ανάλογα με την περιοχή, στην οποία θα γίνει η συγκεκριμένη θεραπεία, επιλέγεται και η κατάλληλη κεφαλή. Αν πρόκειται για θεραπεία, η οποία αποσκοπεί στην αναγέννηση του κόλπου, επιλέγεται μία κεφαλή, που μοιάζει με αυτήν, που χρησιμοποιούμε στο διακολπικό υπερηχογράφημα. Στην περίπτωση, που «στόχος» της θεραπείας είναι τα μεγάλα χείλη του αιδοίου, τότε η αντίστοιχη κεφαλή μοιάζει με αυτήν, που χρησιμοποιούμε στο διακοιλιακό υπερηχογράφημα (βλ. φωτογραφία).
Οι Εστιασμένοι Υπέρηχοι Υψηλής Έντασης (HIFU), έχουν την ιδιότητα να εστιάζουν (να «κατευθύνουν» ή να «μαζεύουν» δηλαδή) την ενέργειά τους μόνο σε ένα σημείο, το οποίο ονομάζεται σημείο εστίασης. Στο σημείο εστίασης αυξάνεται η θερμοκρασία, χωρίς όμως να παρατηρείται ανάλογη αύξηση της θερμοκρασίας και στους παρακείμενους του σημείου εστίασης ιστούς ή στους ιστούς, που βρίσκονται μεταξύ της κεφαλής HIFU και του σημείου εστίασης. Η διαδικασία αυτή φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.
Στην εικόνα αυτή φαίνεται εξάλλου, πως με τους υπερήχους HIFU «στοχεύουμε» σε συγκεκριμένο βάθος του τοιχώματος του κόλπου, συγκεκριμένα στα 3 και στα 4,5 χιλιοστά από την επιφάνεια του βλεννογόνου (έτσι ονομάζεται το επιφανειακό στρώμα του κόλπου).
Στα σημεία εστίασης προκαλείται για περίπου 0,1 δευτερόλεπτα αύξηση της θερμοκρασίας στους 65 0C. Χαρακτηριστική είναι μελέτη του 2012 (Brobst και συνεργάτες, 2012), στα πλαίσια της οποίας οι επιστήμονες διαπίστωσαν, πως η συγκεκριμένη αύξηση της θερμοκρασίας περιοριζόταν σε ένα σημείο εστίασης, το οποίο είχε όγκο μεταξύ του 1 και του 1,5 κυβικών χιλιοστών. Η αύξηση αυτή της θερμοκρασίας «ενεργοποιεί» τα κύτταρα, που παράγουν κολλαγόνο. Έτσι αυξάνεται η ποσότητα κολλαγόνου στους ιστούς του κόλπου και του περινέου.
Δια της ενδοκολπικής θεραπείας με υπερήχους HIFU επιτυγχάνεται η αναστροφή της κολπικής ξηρότητας, που είναι ιδιαίτερα συχνή μετά την εμμηνόπαυση, αλλά και όταν υφίστανται ορμονικές διαταραχές, όπως συμβαίνει τους πρώτους μήνες μετά τον τοκετό και συνδέεται με πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή (Sekiguchi και συνεργάτες, 2018; Kolczewski και συνεργάτες, 2022; Khairusheva. & Apolikhina, 2023a; Khairusheva. & Apolikhina, 2023b; ElGhareeb και συνεργάτες, 2024).
Η θεραπεία με υπερήχους HIFU είναι δυνατόν μάλιστα να εφαρμοστεί και στα μεγάλα χείλη του αιδοίου (διαβάστε περισσότερα ΕΔΩ), για ακόμα καλύτερα αποτελέσματα, όσον αφορά τη βελτίωση της σεξουαλικής εμπειρίας (dos Santos Borges και συνεργάτες, 2022), αλλά και κατά περίπτωση να συνδυαστεί με την έγχυση υαλουρονικού οξέος στα μεγάλα χείλη και στο περίνεο (Fasola &, Gazzola, 2016; Tarabini και συνεργάτες, 2023; Ayatollahi και συνεργάτες, 2024). Η έγχυση υαλουρονικού οξέος στα μεγάλα χείλη και στο περίνεο πραγματοποιείται δια ενέσεως στις εν λόγω περιοχές στο ιατρείο, καθότι είναι μία ανώδυνη διαδικασία και χάρη σε αυτή επιτυγχάνεται αύξηση της ελαστικότητας των ιστών των συγκεκριμένων περιοχών. Μετά την έγχυση υαλουρονικού οξέος εξάλλου, ο όγκος των μεγάλων χειλέων αυξάνεται εμφανώς ενώ εμφανής είναι «ανανέωση» της εμφάνισής τους, καθότι ομοιάζουν με τα χείλη νεώτερης γυναίκας.
Τι είναι η θεραπεία με την ηλεκτρομαγνητική τεχνολογία HIFEM;
Ο όρος «HIFEM» είναι ένα αρκτικόλεξο (ακρωνύμιο), το οποίο δημιουργείται από τις λέξεις High – Intensity Focused ElectroMagnentic Technology, ή σε ελληνική απόδοση: Τεχνολογία Εστιασμένης Υψηλής Έντασης Ηλεκτρομαγνητικής Ενέργειας. Δια της τεχνολογίας αυτής επιτυγχάνεται ενεργοποίηση συγκεκριμένων νευρικών ομάδων και κατ’ επέκτασιν των μυών, τις οποίες οι συγκεκριμένες νευρικές ομάδες νευρώνουν, προκειμένου να επιτευχθεί ενδυνάμωσή τους.
Ισχυροί ηλεκτρομαγνητικοί παλμοί εκπέμπονται από τις κεφαλές της συσκευής HIFEM. Οι κεφαλές της συσκευής HIFEM εφάπτονται επί της περιοχής του σώματος, που μας ενδιαφέρει (βλ. εικόνα) και δια των μαγνητικών πεδίων, που αυτές παράγουν «εξάπτονται» τα υποκείμενα νεύρα. Τα συγκεκριμένα νεύρα παράγουν με τη σειρά τους ηλεκτρικές ώσεις, δια των οποίων ενεργοποιούνται οι μύες, που τα νεύρα αυτά νευρώνουν. Έτσι προκαλούνται ακούσιες μυϊκές συσπάσεις, ήτοι συσπάσεις ανεξάρτητες από την εγκεφαλική λειτουργία.
Οι συσπάσεις, που επιτυγχάνονται δια της ενεργοποίησης των μυών μέσω της τεχνολογίας HIFEM υπερβαίνουν σε ισχύ τη Μέγιστη Εκούσια Σύσπαση. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για «υπερμέγιστη» μυϊκή ενεργοποίηση (supramaximal muscular stimulation). Αυτού του είδους η ενεργοποίηση των μυών οδηγεί σε μυϊκή υπερτροφία (Duncan, 2021; Qige και συνεργάτες, 2022; DiBernardo και συνεργάτες, 2023; Sant’Ana και συνεργάτες, 2023), η οποία έχει επιβεβαιωθεί και μέσω της μαγνητικής τομογραφίας (Palm, 2021).
Με τον όρο μυϊκή υπερτροφία αναφερόμαστε στην αύξηση της συνολικής μάζας, αλλά και της διαμέτρου ενός μυός. Κατά κανόνα η μυϊκή υπερτροφία σχετίζεται με αύξηση της μυϊκής δύναμης (Reggiani & Schiaffino, 2020).
Η εφαρμογή της θεραπείας HIFEM επί του πυελικού εδάφους, έχει αποδειχθεί, ενδυναμώνει τους μυς της περιοχής, και έτσι βελτιώνεται η σεξουαλική εμπειρία της γυναίκας. Μάλιστα, η θεραπεία αυτή έχει ευεργετική επιρροή τόσο επί της ερωτικής επιθυμίας της γυναίκας, όσο και επί της σεξουαλικής ικανοποίησής, ενώ βελτιώνονται και οι πιθανότητες αυτή να φθάσει σε οργασμό (Hlavinka και συνεργάτες, 2019; Evans και συνεργάτες, 2023).
Η θεραπεία HIFEM είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική και στην αντιμετώπιση της ακράτειας ούρων (διαβάστε περισσότερα ΕΔΩ), ειδικά σε συνδυασμό με την θεραπεία με υπερήχους HIFU. Η ακράτεια ούρων είναι ένα εξαιρετικά σύνηθες πρόβλημα, για το οποίο πολλές γυναίκες ντρέπονται να μιλήσουν, αλλά επηρεάζει δυσμενώς την ποιότητα ζωή τους εν γένει και την ερωτική τους ζωή ειδικότερα. Επομένως, βελτίωση στη σεξουαλική εμπειρία της γυναίκας εμφανίζεται και χάρη στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της ακράτειας ούρων.
Πόσες συνεδρίες θα χρειαστούν;
Κατά κανόνα συστήνεται η γυναίκα να υποβληθεί σε δύο θεραπείες με υπερήχους HIFU με διαφορά 30 με 40 ημερών η μία από την άλλη και σε 7 με 8 θεραπείες με την τεχνολογία HIFEM (1 με 2 θεραπείες την εβοδμάδα).
Πόσο σύντομα θα δω αποτελέσματα;
Η γυναίκα κατά κανόνα διαπιστώνει άμεσα βελτίωση των συμπτωμάτων ήδη από τις πρώτες συνεδρίες (συνήθως μετά την πρώτη συνεδρία με υπερήχους HIFU και την 2η με 3η συνεδρία HIFEM) και η κατάσταση βαίνει βελτιούμενη, όσο η θεραπεία προχωρά.
Τα αποτελέσματα είναι μόνιμα;
Ενδέχεται να χρειαστεί κάποια «σύντομη» θεραπεία μετά από περίπου 12 μήνες, η οποία να περιλαμβάνει λιγότερες συνεδρίες. Πάντως η διάρκεια των αποτελεσμάτων εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό και από τον τρόπο ζωής της γυναίκας. Έτσι η αντιμετώπιση παραγόντων, που έχουν συσχετισθεί με την εκδήλωση σεξουαλικής δυσλειτουργίας, θα οδηγήσει σε ακόμα καλύτερα αποτελέσματα με σαφώς μεγαλύτερη διάρκεια. Συνεπώς, θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να αφενός να αντιμετωπισθεί ενδεχόμενη παχυσαρκία, αφετέρου να διακοπή η βλαπτική συνήθεια του καπνίσματος. Σημαντική αρωγή τόσο στην προσπάθεια της γυναίκας να ελέγξει την όρεξή της και να βελτιώσει τις διατροφικές της συνήθειες, μειώνοντας τοιουτοτρόπως το σωματικό της βάρος, αλλά και να κόψει το κάπνισμα, παρέχεται μέσω της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Κλινικής Υπνοθεραπείας, που είναι γνωστή και ως Κλινική Ύπνωση.
Κλείστε ΕΔΩ το ραντεβού σας, για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα, που σας απασχολεί!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Ambrosetti, Andrea, “Treatment of vaginismus by hypnotic psychotherapy. Review”. Pelviperineology ; Padua Vol. 38, Iss. 3, (Sep 2019): 96-102. DOI:10.34057/PPj.2019.38.03.006
Arring NM, Lafferty CK, Clark PM, Barton DL. The experience of women in a phase II trial of hypnosis and progressive muscle relaxation for body image: informing future research questions. J Psychosoc Oncol. 2024;42(1):148-158. doi: 10.1080/07347332.2023.2206406. Epub 2023 Apr 28. PMID: 37114974.
Ayatollahi A, Samadi A, Barikbin B, Saeedi M, Saeedi L, Zamani S, Fattahi M, Firooz A. Efficacy and Tolerability of a Hyaluronic Acid-Based Extracellular Matrix for Labia Majora Rejuvenation and Augmentation: A Pilot Study. Cureus. 2024 Apr 25;16(4):e58970. doi: 10.7759/cureus.58970. PMID: 38800301; PMCID: PMC11127129.
Barton DL, Brooks TM, Cieslak A, Elkins GR, Clark PM, Baydoun M, Smith AB, Van Poznak CH. Phase II randomized controlled trial of hypnosis versus progressive muscle relaxation for body image after breast or gynecologic cancer. Breast Cancer Res Treat. 2019 Nov;178(2):357-365. doi: 10.1007/s10549-019-05395-6. Epub 2019 Aug 9. PMID: 31399932.
Brobst RW, Ferguson M, Perkins SW. Ulthera: initial and six month results. Facial Plast Surg Clin North Am. 2012 May;20(2):163-76, vi. doi: 10.1016/j.fsc.2012.02.003. PMID: 22537784.
Brown JM, Chaves JF. Hypnosis in the treatment of sexual dysfunction. J Sex Marital Ther. 1980 Spring;6(1):63-74. doi: 10.1080/00926238008404247. PMID: 7189788.
Chand SP, Kuckel DP, Huecker MR. Cognitive Behavior Therapy. [Updated 2023 May 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470241/
Cieslak A, Elkins G, Banerjee T, Marsack J, Hickman K, Johnson A, Henry N, Barton D. Developing a Hypnotic Relaxation Intervention to Improve Body Image: A Feasibility Study. Oncol Nurs Forum. 2016 Nov 1;43(6):E233-E241. doi: 10.1188/16.ONF.E233-E241. PMID: 27768128.
DiBernardo B, Chilukuri S, McCoy JD, Katz B, Goldberg DJ. High-Intensity Focused Electromagnetic Field With Synchronized Radiofrequency Achieves Superior Gluteal Muscle Contouring Than High-Intensity Focused Electromagnetic Field Procedure Alone. Aesthet Surg J Open Forum. 2023 Jan 10;5:ojac087. doi: 10.1093/asjof/ojac087. PMID: 36654971; PMCID: PMC9837370.
dos Santos Borges, F. , de Carvalho, M. , de Cerqueira, C. , Monteiro, T. , e Benevides, I. , Dantas, A. , da Silva, T. and dos Santos, C. (2022) Vulvar Rejuvenation Using High-Intensity Focused Ultrasound (HIFU): Fundamentals and Technique. Journal of Biosciences and Medicines, 10, 239-252. doi: 10.4236/jbm.2022.1012019.
Duncan DI. Combination treatment for buttock and abdominal remodeling and skin improvement using HIFEM procedure and simultaneous delivery of radiofrequency and targeted pressure energy. J Cosmet Dermatol. 2021 Dec;20(12):3893-3898. doi: 10.1111/jocd.14554. Epub 2021 Oct 22. PMID: 34679227; PMCID: PMC9298235.
ElGhareeb MI, Gheith RT, and Amer SA. HIFU with Oral Collagen Vs HIFU Alone in Vaginal Rejuvenation. JOJ Dermatol & Cosmet. 2024; 6(2): 555683. DOI: 10.19080/JOJDC.2024.06.555683
Evans KL, Berenholz J, Samuels JB, Pezzella A, DeLucia CA (2023) Prospective Multi-Center Study on Long-term Effectiveness of High-Intensity Electromagnetic Field procedure for Treatment for Urinary Incontinence and Female Sexual Dysfunction. J Women’s Health Care. 12(2):625
Fasola E, Gazzola R. Labia Majora Augmentation with Hyaluronic Acid Filler: Technique and Results. Aesthet Surg J. 2016 Nov;36(10):1155-1163. doi: 10.1093/asj/sjw083. Epub 2016 May 30. PMID: 27241363.
Geagea D, Ogez D, Kimble R, Tyack Z. Redefining hypnosis: A narrative review of theories to move towards an integrative model. Complement Ther Clin Pract. 2024 Feb;54:101826. doi: 10.1016/j.ctcp.2023.101826. Epub 2023 Dec 30. PMID: 38199053.
Heap Michael, “HYPNOTHERAPY: A HANDBOOK”, pp 181 – 182 Chapter: “Hypnotherapy and Sexual Problems” 2nd Edition (2012), McGraw Hill ed.
Hlavinka TC & Turcan, Pavel & A, Bader. (2019). The Use of HIFEM Technology in the Treatment of Pelvic Floor Muscles as a Cause of Female Sexual Dysfunction: A Multi-Center Pilot Study. Journal of Women’s Health Care. 08. 10.4172/2167-0420.1000455.
Johnson AK, Johnson AJ, Barton D, Elkins G. Hypnotic Relaxation Therapy and Sexual Function in PostmenopausalWomen: Results of a Randomized Clinical Trial. Int J Clin Exp Hypn. 2016;64(2):213-24. doi: 10.1080/00207144.2016.1131590. PMID: 26894424.
Khairusheva, I. & Apolikhina, I.. (2023a). REVIEW OF THE USE OF INTRAVAGINAL HIFU THERAPY FOR THE TREATMENT OF VULVOVAGINAL ATROPHY, STRESS URINARY INCONTINENCE AND WIDE VAGINA SYNDROME. Interdisciplinary Approaches to Medicine. 4. 10.26577/IAM.2023.v4.i1.05.
Khairusheva, I., & Apolikhina, . I. (2023b). REVIEW OF THE USE OF INTRAVAGINAL HIFU THERAPY FOR THE TREATMENT OF VULVOVAGINAL ATROPHY, STRESS URINARY INCONTINENCE AND WIDE VAGINA SYNDROME. Interdisciplinary Approaches to Medicine, 4(1), 27–33. https://doi.org/10.26577/IAM.2023.v4.i1.05
Kolczewski P, Kozłowski M, Cymbaluk-Płoska A. Micro-Focused Ultrasound Therapy in Patients with Urogenital Atrophy and Vaginal Laxity. J Clin Med. 2022 Nov 26;11(23):6980. doi: 10.3390/jcm11236980. PMID: 36498554; PMCID: PMC9739894.
Kraft, Tom & Kraft, David. (2007). The place of hypnosis in psychiatry, Part 2: Its application to the treatment of sexual disorders. Australian Journal of Clinical and Experimental Hypnosis. 35. 1-18.
Kumalasari, Ratna & Tamtomo, Didik & Prasetya, Hanung. (2020b). Hypnosis and Dyspareunia: A Meta Analysis. Indonesian Journal of Medicine. 5. 291-298. 10.26911/theijmed.2020.05.04.04..
Kumalasari, Ratna & Tamtomo, idik & Prasetya, Hanung. (2020a). Hypnosis and Sexual Arousal: A Meta-Analysis. 10.26911/the7thicph.05.41.
Montgomery GH, Weltz CR, Seltz M, Bovbjerg DH. Brief presurgery hypnosis reduces distress and pain in excisional breast biopsy patients. Int J Clin Exp Hypn. 2002 Jan;50(1):17-32. doi: 10.1080/00207140208410088. PMID: 11778705.
Palm M. Magnetic Resonance Imaging Evaluation of Changes in Gluteal Muscles After Treatments With the High-Intensity Focused Electromagnetic Procedure. Dermatol Surg. 2021 Mar 1;47(3):386-391. doi: 10.1097/DSS.0000000000002764. PMID: 32947301.
Qige Guo, Qing Pei, Jiying Dong, Advances in the research and application of high-intensity focused electromagnetic technology for fat apoptosis and body shaping, Chinese Journal of Plastic and Reconstructive Surgery, Volume 4, Issue 3, 2022, Pages 123-125, ISSN 2096-6911, https://doi.org/10.1016/j.cjprs.2022.06.005.
Reggiani C, Schiaffino S. Muscle hypertrophy and muscle strength: dependent or independent variables? A provocative review. Eur J Transl Myol. 2020 Sep 9;30(3):9311. doi: 10.4081/ejtm.2020.9311. PMID: 33117512; PMCID: PMC7582410.
Sant’Ana E, Meleck M, Ferrari P, Padovan R, Camargo C, Godoi S, de Assis L. Electromagnetic field for supramaximal muscle stimulation: A retrospective study of safety, efficacy, and patient satisfaction in Brazil. J Cosmet Dermatol. 2023 Apr;22(4):1266-1272. doi: 10.1111/jocd.15606. Epub 2023 Jan 31. PMID: 36718803.
Sekiguchi, Y., Nakamura, R., Ninomiya, N., & Yao, M. (2018). 250 Safety and efficacy of high intensity focused ultrasound treatment for vagina-3 months results-. The Journal of Sexual Medicine, 15(7), S222. doi:10.1016/j.jsxm.2018.04.215
Tarabini F, Rozemberg L, Zapata-Sudo G, Braz A. A Novel Hyaluronic Acid Filling Technique for Restoring Volume of the Labia Majora. Cureus. 2023 Sep 21;15(9):e45728. doi: 10.7759/cureus.45728. PMID: 37868534; PMCID: PMC10590245.
Taştan, K., Yoruk, N., & Işık, M. (2021). A Comparison of the Effectiveness of Hypnotherapy and Cognitive Behavioral Therapy in the Treatment of Primary Vaginismus. Konuralp Medical Journal, 13(3), 536-541. https://doi.org/10.18521/ktd.881318
Varga K, Kekecs Z. Oxytocin and cortisol in the hypnotic interaction. Int J Clin Exp Hypn. 2014;62(1):111-28. doi: 10.1080/00207144.2013.841494. PMID: 24256482.
Williamson A. What is hypnosis and how might it work? Palliat Care. 2019 Jan 31;12:1178224219826581. doi: 10.1177/1178224219826581. PMID: 30728719; PMCID: PMC6357291.
