Λίγα λόγια εισαγωγικά…
Αν και χάρη στην καισαρική τομή, πολλά μωράκια έχουν έρθει στον κόσμο με ασφάλεια, η επέμβαση αυτή έχει σε κάποιο βαθμό «δυσφημισθεί», αφού από πολλούς έχει θεωρηθεί, πως γίνεται κατάχρησή της.
Σε κάθε περίπτωση τα ποσοστά των καισαρικών τομών έχουν παρουσιάσει αύξηση τις τελευταίες δεκαετίες σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τα ενδεχόμενα προβλήματα, που ίσως εμφανιστούν σε επόμενη κύηση μετά από μία καισαρική τομή χωρίζονται στις εξής κατηγορίες:
• Προβλήματα της μήτρας
• Προβλήματα του πλακούντα
• Προβλήματα, που σχετίζονται με τη δημιουργία συμφύσεων
• Προβλήματα, που σχετίζονται με την τομή στους ιστούς του κοιλιακού τοιχώματος
Ποια προβλήματα ενδέχεται να παρουσιάσει η μήτρα κατά την κύηση, αν η γυναίκα έχει υποβληθεί σε καισαρική τομή;
Η μήτρα είναι κατά βάσιν ένας «ασκός» με παχιά μυϊκά τοιχώματα, εντός του οποίου μεγαλώνει προστατευμένο το μωρό κατά την κύηση (βλ. εικόνα).
Αν η γυναίκα χρειαστεί να υποβληθεί σε καισαρική τομή, τότε κατά την επέμβαση ο ιατρός διανοίγει το μυϊκό τοίχωμα της μήτρας, προκειμένου να επιτευχθεί η μαίευση («εξαγωγή») του νεογνού, το οποίο μετά την απολίνωση και διατομή του ομφαλίου λώρου αποδίδεται στο προσωπικό, που είναι επιφορτισμένο με τη φροντίδα του. Εν συνεχεία αφαιρείται και ο πλακούντας. Ακολουθεί η σύγκλειση του τοιχώματος της μήτρας, δηλαδή η συρραφή της επί αυτού τομής.
Συνεπεία της τομής επί του τοιχώματος της μήτρας σταδιακά δημιουργείται μία «ουλή», η οποία αποτελείται από ιστό, που θεωρητικά παρουσιάζει μικρότερη αντίσταση, αν επ’ αυτού ασκηθεί τάση (αν «τεντωθεί» δηλαδή), σε σχέση με το «φυσιολογικό» μυϊκό ιστό της μήτρας. Επομένως – υπό μίαν έννοια – υφίσταται η πιθανότητα ρήξης της μήτρας κατά μήκος της «ουλής», που σχηματίσθηκε επί του τοιχώματός της από την προηγούμενη καισαρική τομή κατά τη διάρκεια της επόμενης κύησης, οπότε και το τοίχωμα της μήτρας θα υποστεί την πίεση του αναπτυσσομένου μωρού.
Η ρήξη της μήτρας είναι μία σοβαρή επιπλοκή της κύησης, η οποία ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο την υγεία και τη ζωή ακόμα τόσο της μητέρας, όσο και του μωρού.
Θα πρέπει να τονίσουμε, πως η όποια πιθανότητα ρήξης της μήτρας, που έχει «υποστεί» καισαρική, διαρκούσης της κύησης είναι μάλλον μικρή. Εντούτοις, η πιθανότητα αυτή αυξάνεται σημαντικά κατά τη διάρκεια συσπάσεων της μήτρας και ιδιαίτερα συσπάσεων ικανών να προκαλέσουν τοκετό. Αυτή είναι και η βασική ανησυχία, όταν προσπαθούμε να επιτύχουμε κολπικό τοκετό μετά από καισαρική τομή (VBAC). Οι ήπιες συσπάσεις, που προετοιμάζουν το σώμα για τον τοκετό και είναι γνωστές ως Braxton – Hicks, είναι εξαιρετικά απίθανο να προκαλέσουν ρήξη της μήτρας.
Η σύγχρονες τεχνικές εκτέλεσης της καισαρικής τομής εξάλλου, περιορίζουν σημαντικά την πιθανότητα ρήξης της μήτρας. Παλαιότερα, όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα οι μαιευτήρες προτιμούσαν την κάθετη τομή, η οποία όμως πλέον χρησιμοποιείται μόνον σε ειδικές περιπτώσεις (ανάγκη για καισαρική σε πρόωρο νεογνό), καθότι μετά από καισαρική με την τεχνική αυτή μειωνόταν η αντοχή του τοιχώματος της μήτρας και αυξάνονταν οι πιθανότητες ρήξης της σε επόμενη κύηση. Σήμερα κατά κανόνα εκτελούμε την τεχνικά δυσκολότερη εγκάρσια τομή, η οποία είναι τρόπον τινά λιγότερο «τραυματική» για τους ιστούς της μήτρας. Τοιουτοτρόπως, μειώνουμε τις πιθανότητες ρήξης της σε επόμενη κύηση.
Ποια προβλήματα ενδέχεται να παρουσιάσει ο πλακούντας κατά την κύηση, αν η γυναίκα έχει υποβληθεί σε καισαρική τομή;
Η προηγηθείσα καισαρική τομή αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης προβλημάτων εμφύτευσης του πλακούντα και συγκεκριμένα:
• Επιπωματικού ή επιχειλίου πλακούντα (ο πλακούντας καλύπτει εξ ολοκλήρου το έσω τραχηλικό στόμιο ή έχει εμφυτευθεί υπερβολικά κοντά σε αυτό αντίστοιχα)
• Συμφυτικού πλακούντα (ο πλακούντας έχει εμφυτευθεί υπερβολικά βαθιά στο τοίχωμα της μήτρας, οπότε και η αποκόλλησή του μετά τη μαίευση του νεογνού είναι δυσχερής)
Αμφότερες οι καταστάσεις αυτές προδιαθέτουν για την εκδήλωση αιμορραγίας συνήθως μετά τα μέσα του δευτέρου τριμήνου, αλλά και μετά τον τοκετό ή την καισαρική τομή. Η απώλεια αίματος είναι δε ενίοτε τόσο σημαντική, που ο ιατρός υποχρεώνεται – προκειμένου να προστατεύσει τη γυναίκα – να προβεί σε χειρουργική αφαίρεση της μήτρας (μαιευτική υστερεκτομή).
Αμφότερες οι καταστάσεις αυτές εξάλλου προδιαθέτουν και για πρόωρο τοκετό, με τις όποιες συνέπειες αυτός έχει για το μωρό.
Ποια προβλήματα ενδέχεται να παρουσιαστούν ένεκα της δημιουργίας συμφύσεων μετά από καισαρική τομή;
Υπό κανονικές συνθήκες τα όργανα της κοιλιάς έχουν λεία επιφάνεια. Έτσι η μεταξύ τους θέσεις μεταβάλλονται ευχερώς κατά την κίνησή τους και κατά την κίνηση του σώματος. Μετά από μία χειρουργική επέμβαση στην κοιλιά επί των οργάνων αυτών συχνά δημιουργείται ουλώδης ιστός, ο οποίος αποτελείται από ίνες, που συνενώνονται σε ταινίες, τις επονομαζόμενες συμφύσεις. Οι συμφύσεις προκαλούν συγκόλληση των οργάνων της κοιλιάς μεταξύ τους.
Όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα η μήτρα βρίσκεται σε επαφή με την ουροδόχο κύστη, ενώ εντός της κοιλιάς «κινείται» ελεύθερα και το λεπτό έντερο.
Μετά από μία καισαρική τομή δεν αποκλείεται να δημιουργηθούν συμφύσεις, οι οποίες να προκαλέσουν τη «συγκόλληση» της μήτρας και της ουροδόχου κύστεως ή – σπανιώτερα – της μήτρας και τμήματος του λεπτού εντέρου. Έτσι στην επόμενη καισαρική τομή, που – ενδεχομένως – θα υποβληθεί μία γυναίκα, ο μαιευτήρας θα δυσκολευθεί να αποκολλήσει τα συγκεκριμένα όργανα, προκειμένου να επιτευχθεί η μαίευση του νεογνού. Συνεπώς, εν τοιαύτη περιπτώσει οι πιθανότητες να προκληθεί κατά την επέμβαση τραυματισμός των οργάνων και σημαντική αιμορραγία είναι αυξημένες.
Ποια προβλήματα, που σχετίζονται με την τομή στους ιστούς του κοιλιακού τοιχώματος ενδέχεται να προκύψουν μετά από καισαρική τομή;
Η κοιλιά είναι ένας ασκός, εντός του οποίου εντοπίζονται διάφορα όργανα. Στα πλαίσια της καισαρικής τομής ο ιατρός πραγματοποιεί επί του τοιχώματος του ασκού αυτού, δηλαδή του κοιλιακού τοιχώματος, μία τομή, η οποία εκτείνεται κατά βάθος σε όλα τα στρώματα του κοιλιακού τοιχώματος.
Μετά το πέρας της επέμβασης πραγματοποιείται ανατομική σύγκλειση του κοιλιακού τοιχώματος κατά στρώματα. Όπερ σημαίνει, πως ο ιατρός συρράπτει την τομή σε κάθε στρώμα του τοιχώματος ξεχωριστά. Έτσι αποκαθίσταται η ανατομία των ιστών και αρχίζει η επούλωση του χειρουργικού τραύματος.
Μετά το πέρας της επούλωσης των ιστών κατά κανόνα αποκαθίσταται και η αντοχή τους. Εντούτοις, σε κάποιες περιπτώσεις η αντοχή των ιστών αυτών παρουσιάζεται μειωμένη στην περιοχή, όπου πραγματοποιήθηκε η τομή της καισαρικής. Κατά συνέπεια, υφίσταται η πιθανότητα επί των ιστών αυτών να εμφανιστούν «ελλείματα» («οπές» ή «τρύπες»), μέσω των οποίων το λεπτό έντερο ενδέχεται να περάσει και να «προβάλλει» κάτω από το δέρμα. Τότε μιλάμε για κήλη του εντέρου (βλ. εικόνα), η οποία μπορεί να εμφανιστεί αρκετό καιρό μετά από την καισαρική.
Η συχνότητα εμφάνισης κήλης του λεπτού εντέρου δεν είναι ιδιαίτερα υψηλή μετά από καισαρική τομή. Εν πάσει όμως περιπτώσει είναι απαραίτητο να δοθεί ο χρόνος αποκατάστασης του κοιλιακού τοιχώματος. Για το λόγον αυτό συνιστάται η αποφυγή άρσης βάρους για διάστημα τουλάχιστον ενός μηνός από την καισαρική τομή, όπως και η αποφυγή ασκήσεων, που θα μπορούσαν να θέσουν σε τάση το κοιλιακό τοίχωμα.
Αντί επιλόγου…
Η πιθανότητα εμφάνισης των προβλημάτων αυτών αυξάνεται αναλογικά με τον αριθμό των καισαρικών τομών, που έχει υποβληθεί μία γυναίκα. Για το λόγον αυτόν είναι υπό συζήτηση ο αριθμός των καισαρικών τομών, στις οποίες μπορεί με ασφάλεια να υποβληθεί μία γυναίκα.
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
