Πόσο συχνό πρόβλημα είναι η κολπική ξηρότητα μετά τον τοκετό;
Η περίοδος της λοχείας είναι μία ιδιαίτερα φορτισμένη συναισθηματική περίοδος της ζωής της γυναίκας, καθότι δοκιμάζονται τόσο οι σωματικές, όσο και η ψυχικές της αντοχές. Ο οργανισμός της βρίσκεται σε διαδικασία «επανόδου στην κανονικότητα» μετά την εγκυμοσύνη, ενώ οι ευθύνες της φροντίδας του νέου μέλους της οικογενείας απορροφούν σε σημαντικό βαθμό την ενέργεια και το χρόνο της.
Με όλα αυτά, που συμβαίνουν στη ζωή της, φυσικό είναι η προσοχή της νέας μαμάς να αποσπασθεί σε κάποιο βαθμό από τις δικές της ανάγκες και τα όποια δικά της προβλήματα.
Ένα από τα προβλήματα αυτά είναι και η κολπική ξηρότητα, που εμφανίζεται πολλές φορές μετά τον τοκετό, η οποία μάλιστα φαίνεται, πως ενισχύεται από το θηλασμό. Η συχνότητα της κολπικής ξηρότητας μετά τον τοκετό φαίνεται, πως έχει μάλλον υποτιμηθεί, αφού σε πολλές περιπτώσεις οι γυναίκες παραλείπουν να την αναφέρουν, είτε γιατί η προσοχή τους είναι στραμμένη στο μωρό, είτε γιατί αισθάνονται μάλλον άβολα να συζητήσουν ένα τέτοιο το θέμα.
Η κολπική ξηρότητα συχνά καθιστά τη σεξουαλική επαφή μετά τον τοκετό μία μάλλον δυσάρεστη εμπειρία, διότι συνδέεται με πόνο, ο οποίος ονομάζεται «δυσπαρευνία».
Μάλιστα μία έρευνα του 2000 κατέδειξε, πως ποσοστό, που αγγίζει το 83% των γυναικών αναφέρουν δυσκολίες στη σεξουαλική επαφή ακόμα και 3 μήνες μετά τον τοκετό. Το ποσοστό αυτό πέφτει στο 64% στους 6 μήνες μετά τον τοκετό, όντας όμως ακόμα και τότε σημαντικά υψηλότερο, από το αντίστοιχο ποσοστό, που καταγράφεται πριν την εγκυμοσύνη και ανέρχεται στο 38%.
Γιατί εμφανίζεται ξηρότητα στον κόλπο μετά από τον τοκετό;
Ο κόλπος, όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα είναι ένας σωλήνας, που συνδέει την είσοδο της μήτρας, δηλαδή τον τράχηλο με το αιδοίο. Στον κόλπο εισέρχεται το πέος κατά τη σεξουαλική επαφή και μέσω αυτού εξέρχεται το μωρό στον τοκετό.
Το τοίχωμα του κόλπου αποτελείται από ένα επιφανειακό στρώμα, που ονομάζεται βλεννογόνος. Κάτω από το στρώμα αυτό εντοπίζεται συνδετικός ιστός και μυς, που σχηματίζουν τη «στηρικτική στοιβάδα» του κολπικού τοιχώματος. Η στοιβάδα αυτή δίνει στον κόλπο την ελαστικότητά του ενώ μέσω αυτής διέρχονται και τα αγγεία, που παρέχουν αίμα στο βλεννογόνο.
Βασικό στοιχείο της στηρικτικής στοιβάδας είναι το κολλαγόνο, που παράγεται από κύτταρα της στοιβάδας αυτής και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα καταστρέφεται. Συνεπώς κολλαγόνο, που μόλις παρήχθη βρίσκεται τρόπον τινά σε μία συνεχή ισορροπία με αυτό που θα ονομάζαμε παλαιό κολλαγόνο.
Η καλή υγεία του κόλπου εξαρτάται από τη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ νέου και παλαιού κολλαγόνου, αλλά και από αυτήν καθαυτήν την ποσότητα του κολλαγόνου στη στηρικτική στοιβάδα του τοιχώματός του.
Επί διατάραξης της ισορροπίας αυτής αφενός ο κόλπος χάνει την ελαστικότητά του, αφετέρου επηρεάζεται αρνητικά η ροή του αίματος, προς το βλεννογόνο, αφού τα τροφοδοτούντα αγγεία διέρχονται από την – υπό κανονικές συνθήκες – πλούσια σε κολλαγόνο στηρικτική στοιβάδα.
Έτσι ο βλεννογόνος λεπταίνει και καθίσταται πιο ευαίσθητος σε μικροτραυματισμούς και μικρές τοπικές φλεγμονές, που πολλές φορές εκδηλώνονται κατά τη σεξουαλική επαφή.
Επιπροσθέτως, ο βλεννογόνος του κόλπου είναι η έδρα των εξειδικευμένων κυττάρων, τα οποία παράγουν το υγρό, που λιπαίνει την επιφάνειά του. Κατά συνέπεια, η μείωση της αιμάτωσης του στρώματος αυτού, λόγω της διαταραχής στην παραγωγή κολλαγόνου, ως αποτέλεσμα έχει τη μείωση της λίπανσής του και την εμφάνιση κολπικής ξηρότητας.
Μετά τον τοκετό στην περιοχή της στηρικτικής στοιβάδας του κόλπου φαίνεται, πως υφίσταται σημαντική διαταραχή της παραγωγής κολλαγόνου. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε και μελέτη του 2016, η οποία αφορούσε αρουραίους.
Πώς ο θηλασμός επηρεάζει τη φυσιολογία του κόλπου;
Η παραγωγή των ορμονών από τις ωοθήκες ρυθμίζεται μέσω εξειδικευμένων κέντρων του εγκεφάλου. Οι ορμόνες αυτές στην αναπαραγωγική ηλικία είναι η Οιστραδιόλη (ανήκει στην ομάδα ορμονών, που ονομάζονται Οιστρογόνα) και η Προγεστερόνη, οι οποίες με τη δράση τους ρυθμίζουν την έμμηνο ρύση και τη λειτουργία του γεννητικού συστήματος της γυναίκας εν γένει.
Εξάλλου, ειδικά σε ό,τι αφορά τον κόλπο, η Οιστραδιόλη με τη δράση της προάγει τη σύνθεση νέου κολλαγόνου, όπως κατέδειξαν μελέτες τόσο στον άνθρωπο, όσο και σε αρουραίους.
Η παραγωγή γάλακτος κατά το θηλασμό ρυθμίζεται και αυτή από τα ίδια κέντρα του εγκεφάλου. Έτσι ο μηχανισμός ρύθμισης της παραγωγής γάλακτος και της παραγωγής οιστραδιόλης φαίνεται, πως αλληλοεπιδρούν με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής οιστρογόνων από τις ωοθήκες.
Μάλιστα, σε μελέτη του 2001 διατυπώθηκε η υπόθεση, πως οι θηλαστικές κινήσεις του μωρού «ενεργοποιούν» ειδικά ερεθίσματα, τα οποία επιδρούν απευθείας στα κέντρα του εγκεφάλου, που ρυθμίζουν την παραγωγή των ωοθηκικών ορμονών, μειώνοντας τη δραστηριότητά τους και τοιουτοτρόπως αναστέλλοντας και τη γονιμότητα της γυναίκας.
Επιπροσθέτως, στα πλαίσια μελέτης του 2004 οι ερευνητές υπέθεσαν, πως τα συμπτώματα, τα οποία εκδηλώνονται κατά το θηλασμό και συνδέονται με τη σχετική έλλειψη οιστρογόνων, ενδεχομένως να αντιμετωπισθούν δια της ελεγχόμενης χορήγησης των ορμονών αυτών στις θηλάζουσες.
Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την κολπική ξηρότητα μετά από την εγκυμοσύνη;
Κατά βάσιν, οι τρόποι αντιμετώπισης της κολπικής ξηρότητας μετά από την εγκυμοσύνη είναι δύο:
• Υποκαθιστούμε τοπικά την παραγωγή κολλαγόνου
• Ενισχύουμε τοπικά την παραγωγή κολλαγόνου
Η τοπική υποκατάσταση της παραγωγής κολλαγόνου περιλαμβάνει τη χρήση κολπικών γελών (gels), που ενυδατώνουν τον κολπικό βλεννογόνο. Οι γέλες αυτές λειτουργούν, όπως και οι ενυδατικές κρέμες των χεριών και του προσώπου. Το αποτέλεσμά τους διαρκεί, όσο διαρκεί και η χρήση τους. Αν σταματήσετε να τις χρησιμοποιείτε, σταματάει και η ενυδάτωση του κολπικού βλεννογόνου και άμεσα επανέρχεται η ξηρότητα.
Υπάρχουν δύο μέθοδοι για την τοπική ενίσχυση της παραγωγής κολλαγόνου:
• Η χρήση κολπικών γελών, που περιέχουν οιστρογόνα. Τα οιστρογόνα αυτά «επανεκκινούν» σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό την τοπική παραγωγή κολλαγόνου από τα κύτταρα της στηρικτικής στοιβάδας του κόλπου. Όμως και αυτών των γελών η δράση κρατάει, όσο διαρκεί και η συστηματική τους χρήση. Επιπροσθέτως, αν και η απορρόφησή τους από το βλεννογόνο του κόλπου είναι μάλλον μικρή και δεν φαίνεται ιδιαίτερα πιθανό να αυξηθούν ουσιωδώς τα επίπεδά τους στο αίμα, δεν αποκλείεται μικρές ποσότητες οιστρογόνων να ανιχνευθούν στην κυκλοφορία της γυναίκας. Με δεδομένο, πως τα οιστρογόνα αναστέλλουν τη δράση της ορμόνης προλακτίνης και κατ’ επέκταση μειώνουν την παραγωγή γάλακτος, δεν αποκλείεται γυναίκες, που κάνουν χρήση των γελών αυτών και θηλάζουν, να παρατηρήσουν μείωση της παραγόμενης ποσότητας γάλακτος.
• Η εφαρμογή των Εστιασμένων Υπερήχων Υψηλής Έντασης (HIFU). Πρόκειται για υπερήχους, που εκπέμπονται από ειδική συσκευή κατευθείαν στο κολπικό τοίχωμα και δίνουν στα κύτταρα της στηρικτικής στοιβάδας το ερέθισμα για την παραγωγή κολλαγόνου. Η θεραπεία αυτή γίνεται συνήθως μόνον μία φορά και τα αποτελέσματα είναι κατ’ ουσίαν μόνιμα. Προϋπόθεση είναι να έχουν μεσολαβήσει 3 μήνες από τον τοκετό και να έχουν επουλωθεί πλήρως ενδεχόμενα τραύματα, που προεκλήθησαν στο περίνεο (την περιοχή μεταξύ κόλπου και πρωκτού) κατά τον τοκετό.
Διαβάστε περισσότερα για την αντιμετώπιση της κολπικής ξηρότητας με τους υπερήχους HIFU ΕΔΩ!
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Barrett G, Pendry E, Peacock J, Victor C, Thakar R, Manyonda I. Women’s sexual health after childbirth. BJOG. 2000 Feb;107(2):186-95. doi: 10.1111/j.1471-0528.2000.tb11689.x. PMID: 10688502.
Dhital B, Gul-E-Noor F, Downing KT, Hirsch S, Boutis GS. Pregnancy-Induced Dynamical and Structural Changes of Reproductive Tract Collagen. Biophys J. 2016;111(1):57-68. doi:10.1016/j.bpj.2016.05.049
Jackson S, James M, Abrams P. The effect of oestradiol on vaginal collagen metabolism in postmenopausal women with genuine stress incontinence. BJOG. 2002 Mar;109(3):339-44. doi: 10.1111/j.1471-0528.2002.01052.x. PMID: 11950190.
Montoya TI, Maldonado PA, Acevedo JF, Word RA. Effect of vaginal or systemic estrogen on dynamics of collagen assembly in the rat vaginal wall. Biol Reprod. 2015;92(2):43. doi:10.1095/biolreprod.114.118638
McNeilly AS. Neuroendocrine changes and fertility in breast-feeding women. Prog Brain Res. 2001;133:207-14. doi: 10.1016/s0079-6123(01)33015-7. PMID: 11589131.
Perheentupa A, Ruokonen A, Tapanainen JS. Transdermal estradiol treatment suppresses serum gonadotropins during lactation without transfer into breast milk. Fertil Steril. 2004 Oct;82(4):903-7. doi: 10.1016/j.fertnstert.2004.02.141. PMID: 15482766.
