Λίγα λόγια εισαγωγικά…
Το μωρό μεγαλώνει προστατευμένο εντός της ενδομητρικής κοιλότητας, έως ότου ο οργανισμός του ετοιμαστεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της ζωής στον «έξω κόσμο».
Το μωρό μέσα στη μήτρα είναι ένας ραγδαία αναπτυσσόμενος οργανισμός. Για τις μεταβολικές του ανάγκες εξαρτάται πλήρως από τη μητέρα. Η έδρα της «σύνδεσης» του οργανισμού του μωρού με αυτόν της μητέρας είναι ο πλακούντας, ενώ σύνδεσμος του μωρού με τον πλακούντα είναι μία «χορδή», η οποία διατρέχεται από αγγεία (δηλαδή φέρει μέσα της αγγεία) και ονομάζεται ομφάλιος λώρος.
Ο ομφάλιος λώρος εκφύεται (= «ξεκινά») από το κέντρο – συνήθως – της επιφανείας του πλακούντα και καταφύεται (= «καταλήγει») στο μέσο της κοιλιάς του εμβρύου (βλ. εικόνα).
Ο Αριστοτέλης φαίνεται, πως ήταν ο πρώτος, που περιέγραψε τον ομφάλιο λώρο ως τη σύνδεση μεταξύ μητέρας και αγέννητου παιδιού.
Υφίστανται παθολογικές καταστάσεις, οι οποίες αφορούν τον ομφάλιο λώρο και η ύπαρξή τους συνδέεται με την εκδήλωση προβλημάτων στο έμβρυο.
Διαταραχές, που συνδέονται με τις διαστάσεις του ομφαλίου λώρου
Σε γενικές γραμμές θεωρούμε, πως το φυσιολογικό μήκος του ομφαλίου λώρου κυμαίνεται μεταξύ των 30 και των 100 εκατοστών, ενώ η διάμετρός του μετράται στα 16,7 χιλιοστά στις 33 με 35 εβδομάδες της κύησης.
Δεν γνωρίζουμε κατ’ ουσίαν ποιοι είναι οι παράγοντες, που επηρεάζουν το μήκος του ομφαλίου λώρου.
Το υπερβολικά μικρό μήκος του ομφαλίου λώρου έχει συνδεθεί με:
• μειωμένη κινητικότητα του μωρού μέσα στη μήτρα
• ρήξη του ομφαλίου λώρου
• συχνότερη καταφυγή σε επείγουσα καισαρική τομή, διότι κατά τον τοκετό, το καρδιοτοκογράφημα είναι μη καθησυχαστικό
Αν και ο κοντός ομφάλιος λώρος έχει «κατηγορηθεί» ως αίτιο μη εξέλιξης του τοκετού, τα απ’ αυτού στοιχεία είναι μάλλον αντικρουόμενα, καθότι φυσιολογικός τοκετός έχει επιτευχθεί ακόμα και με ομφαλίους λώρους μήκους μόλις 13 εκατοστών.
Το υπερβολικά μεγάλο μήκος ομφαλίου λώρου έχει συνδεθεί με:
• περιτυλίξεις αυτού πέριξ διαφόρων τμημάτων του σώματος του μωρού, οι οποίες ενδέχεται να προκαλέσουν δυσκολίες στον τοκετό
• δημιουργία αληθών κόμβων («κόμπων») του ομφαλίου, η ύπαρξη των οποίων συχνά διαταράσσει την ομαλή ροή οξυγόνου και θρεπτικών στοιχείων προς το μωρό, με αποτέλεσμα σε ακραίες περιπτώσεις να επέλθει ακόμα και ενδομήτριος θάνατός του.
• δημιουργία θρόμβων, η οποία επίσης συνδέεται με διαταραχές στη ροή του αίματος προς και από το μωρό
Το μήκος του ομφαλίου λώρου δεν είναι δυνατόν να υπολογιστεί πριν τον τοκετό με υπερηχογραφικό έλεγχο.
Η υπερβολικά μικρή διάμετρος του ομφαλίου λώρου έχει τέλος συνδεθεί με την εκδήλωση δυσφορίας του μωρού κατά τη διάρκεια του τοκετού, η οποία εκδηλώνεται με την καταγραφή μη καθησυχαστικού καρδιοτοκογραφήματος.
Μονήρης ομφαλική αρτηρία
Υπό φυσιολογικές συνθήκες εντός του ομφαλίου λώρου εντοπίζονται δύο αρτηρίες, οι οποίες μεταφέρουν αίμα από το μωρό προς τον πλακούντα και μία φλέβα, εντός της οποίας το αίμα ρέει από τον πλακούντα προς το μωρό.
Ενίοτε όμως – σε ποσοστό 1% περίπου των κυήσεων – ήδη από το υπερηχογράφημα της αυχενικής διαφάνειας (σε μερικές περιπτώσεις και πριν από αυτό) εντός του ομφαλίου εντοπίζουμε μόνο μία ομφαλική αρτηρία. Τότε μιλάμε για μονήρη ομφαλική αρτηρία.
Η κατάσταση αυτή έχει συνδεθεί με αυξημένες πιθανότητες ενύπαρξης τόσο χρωμοσωμικών ανωμαλιών (ανωμαλιών στο DNA), όσο και ανατομικών ανωμαλιών του εμβρύου.
Για τους λόγους αυτούς ενδέχεται να συστηθεί η διενέργεια επεμβατικού ελέγχου για γενετικές ανωμαλίες μέσω της λήψεως γενετικού υλικού του εμβρύου είτε μέσω λήψεως τροφοβλάστης, είτε μέσω της αμνιοπαρακέντησης.
Η ύπαρξη μονήρους ομφαλικής αρτηρίας έχει εξάλλου συνδεθεί και με αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης ενδομήτριας υπολειπόμενης ανάπτυξης σε ύστερα στάδια της κύησης.
Υμενώδης πρόσφυση του ομφαλίου λώρου και πρόδρομα αγγεία
Ο ομφάλιος λώρος υπό κανονικές συνθήκες εκφύεται («ξεκινάει») από το κέντρο του πλακούντα, ενώ η φυσιολογική δομή του απεικονίζεται σχηματικά παρακάτω.
Στην απεικόνιση αυτή παρατηρούμε, πως ο ομφάλιος λώρος διατρέχεται από δύο αρτηρίες και μία φλέβα, οι οποίες περιβάλλονται από τη γέλη του Wharton και μία λεπτή μεμβράνη (άμνιο).
Μιλάμε για υμενώδη πρόσφυση, όταν ο ομφάλιος λώρος εκφύεται από το πλάγιο τοίχωμα του πλακούντα, ενώ τα αγγεία του από το σημείο έκφυσής του και για ένα σημαντικό ποσοστό του μήκους του, δεν καλύπτονται από τη γέλη του Wharton, ενώ δεν περιβάλλονται εξ’ ολοκλήρου από άμνιο, αλλά καταλαμβάνουν το χώρο μεταξύ του αμνίου και του χορίου.
Η κατάσταση αυτή «αφήνει έκθετα» τα αγγεία και αυξημένες είναι οι πιθανότητες ρήξης τους, η οποία ως αποτέλεσμα θα είχε την απώλεια αίματος από το μωρό.
Ενίοτε μάλιστα τα «υμενώδη» αυτά αγγεία διατρέχουν το χώρο μεταξύ της κεφαλής του εμβρύου και του τραχήλου. Εν τη αύτη περιπτώσει μιλάμε για πρόδρομα αγγεία και η ρήξη τους κατά τη διάρκεια το τοκετού είναι εξαιρετικά πιθανή (βλ. παρακάτω εικόνα).
Κόμβοι, αυχενική περιτύλιξη, περίσφιξη ομφαλίου λώρου
Οι κόμβοι («κόμποι») ομφαλίου λώρου χωρίζονται σε αληθείς (ή γνησίους) και ψευδείς. Οι ψευδείς κόμβοι είναι κατ’ ουσίαν σημεία του ομφαλίου λώρου, στα οποία εντοπίζεται μία «τσάκιση» αυτού.
Η ύπαρξη αληθών κόμβων δεν αποκλείεται να προκαλέσει διαταραχή της ομαλής ροής του αίματος εντός των ομφαλικών αγγείων.
Σε κάποιες περιπτώσεις ο ομφάλιος λώρος τυλίγεται πέριξ του αυχένα του μωρού (θα μπορούσε κάποιος να πει πως το μωράκι «φοράει» τον ομφάλιο λώρο σαν κασκόλ). Άλλοτε εντοπίζεται μόνον μία περιτύλιξη, άλλοτε περισσότερες. Συνήθως, οι αυχενικές περιτυλίξεις δεν προκαλούν προβλήματα στην εγκυμοσύνη ή στον τοκετό.
Περίσφιξη του ομφαλίου λώρου εκδηλώνεται, όταν – για αγνώστους λόγους – η γέλη του Wharton εκφυλίζεται («εξαφανίζεται») σε κάποια σημεία του, αφήνοντάς τον έκθετο στην επ’ αυτού άσκηση πίεσης. Στις περιπτώσεις αυτές ελλοχεύει κίνδυνος ενδομητρίου εμβρυϊκού θανάτου.
Αιματώματα και κύστεις ομφαλίου λώρου
Τα αιματώματα του ομφαλίου λώρου εμφανίζονται μετά από τραυματισμούς συνήθως της ομφαλικής φλέβας με έξοδο ποσότητας αίματος από αυτήν. Το αίμα «εμποτίζει» την γέλη του Wharton και σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται το δημιουργηθέν αιμάτωμα να «συμπιέσει» με τον όγκο του τα ομφαλικά αγγεία και να διαταραχθεί έως ένα βαθμό η ροή του αίματος.
Ο εντοπισμός κύστεων επί του ομφαλίου λώρου συνδέεται με αύξηση των πιθανοτήτων χρωμοσωμικών ή ανατομικών ανωμαλιών στο έμβρυο.
Πρόπτωση ομφαλίου λώρου
Στην παρακάτω εικόνα βλέπουμε την πρόπτωση του ομφαλίου λώρου.
Ο ομφάλιος λώρος βρίσκεται μεταξύ της κεφαλής του μωρού, που ακουμπάει στον τράχηλο της μήτρας εν όψει και του τοκετού και του έσω στομίου του τραχήλου. Τμήμα του λώρου «περνάει» τον αυλό του τραχήλου και εισέρχεται στον κόλπο.
Εν τοιαύτη περιπτώσει, υφίσταται υψηλός κίνδυνος συμπίεσης του ομφαλίου λώρου από την κεφαλή του μωρού, με επακόλουθη διαταραχή της ροής του αίματος εντός των ομφαλικών αγγείων.
Η πρόπτωση ομφαλίου λώρου ανήκει στην κατηγορία των «μαιευτικών επειγόντων» και στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, προκειμένου να προστατευθεί η ζωή του μωρού, ο ιατρός καταφεύγει στην καισαρική τομή.
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
