Τι είναι η κράμπα;

Με τον όρο κράμπα αναφερόμαστε σε έναν ακούσιο και επώδυνο μυϊκό σπασμό, ο οποίος κατά κανόνα εκδηλώνεται χωρίς προειδοποίηση και συνήθως – αλλά όχι πάντα – επιλύεται αυτόματα εντός δευτερολέπτων ή λεπτών.

Στην εγκυμοσύνη οι κράμπες στα πόδια εκδηλώνονται συνήθως στην περιοχή της γαστροκνημίας (γάμπα) και στον άκρο πόδα (στα δάκτυλα και στο πέλμα).

Πόσο συχνές είναι οι κράμπες στα πόδια στην εγκυμοσύνη;

Σύμφωνα με Νορβηγική μελέτη του 1999 (Valbø, 1999), στα πλαίσια της οποίας ερωτήθηκαν σχετικώς 120 γυναίκες τρεις ημέρες μετά τον τοκετό, το 45% αυτών ανέφεραν κράμπες στα πόδια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Στο 54% των γυναικών, που ανέφεραν το συγκεκριμένο σύμπτωμα, οι κράμπες άρχισαν να εκδηλώνονται μετά την 25η εβδομάδα της κύησης. Στο 76% των εγκύων, που ανέφεραν εκδήλωση κραμπών στα πόδια, αυτές εκδηλώνονταν δις εβδομαδιαίως ή λιγότερο συχνά, ενώ στο 81% αυτές εκδηλώνονταν κατά κύριο λόγο τις νυχτερινές ώρες. Τα συγκεκριμένα ευρήματα είναι σε συμφωνία με τα διάφορα σχετικά στοιχεία, που ανευρίσκονται στη διεθνή βιβλιογραφία.

Γιατί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης εκδηλώνονται κράμπες στα πόδια;

Όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2009 (Young, 2009) οι κράμπες σε κάποιες περιπτώσεις σχετίζονται με ηλεκτρολυτικές διαταραχές, παθολογίες του νευρικού συστήματος, των αγγείων, έντονη άσκηση, την υποβολή σε αιμοκάθαρση ένεκα νεφρικής ανεπαρκείας, εμβολή ή λήψη συγκεκριμένης φαρμακευτικής αγωγής. Εντούτοις, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων η αιτιολογία μας είναι ουσιαστικά άγνωστη.

Σε ό,τι αφορά την κύηση, η κράμπες στα κάτω άκρα, όταν υφίσταται η υποψία, πως αυτές συνδέονται με την εκδήλωση εμβολής, αντιμετωπίζονται ως ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό κλινικό σημείο.

Τι είναι η εμβολή;

Με τον όρο εμβολή αναφερόμαστε στην απόφραξη κάποιου αγγείου εξαιτίας της ύπαρξης ξένου σώματος εντός αυτού. Στην κύηση το «σώμα» αυτό είναι κατά κανόνα κάποιος θρόμβος. Το αίμα υπό κανονικές συνθήκες πήζει εκτός των τραυματισμένων αγγείων, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα πήγμα, δια του οποίου η αιμορραγία θα σταματήσει. Αν για κάποιους λόγους η δημιουργία του πήγματος αυτού λάβει χώρα εντός κάποιου αγγείου, τότε το πήγμα ονομάζεται θρόμβος και ενδέχεται να προκαλέσει απόφραξη του αγγείου. Στην περίπτωση δημιουργίας θρόμβου αίματος μέσα σε ένα αγγείο, ο οποίος το αποφράσσει και η ροή του αίματος προς και από το όργανο, που αιματώνεται μέσω του αγγείου αυτού, παρεμποδίζεται ή διακόπτεται εντελώς, ομιλούμε για θρομβοεμβολή.

Η θρομβοεμβολή είναι πιο συνηθισμένη κατά την εγκυμοσύνη;

Οι πιθανότητες θρομβοεμβολής κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά και κατά το διάστημα μετά τον τοκετό είναι 4 με 5 φορές υψηλότερη εν σχέσει με ό,τι συμβαίνει εκτός κύησης (James, 2009; James , 2015). Έχει υπολογιστεί, πως θρομβοεμβολή εκδηλώνεται με συχνότητα από 1/1000 έως 1/2000 τοκετούς (Pabinger & Grafenhofer, 2002). Σε μελέτη, στην οποία συμμετείχαν 34 κυοφορούσες και 19 λεχωίδες (6 εβδομάδες μετά τον τοκετό), που είχαν διαγνωσθεί με θρομβοεμβολή. Διαπιστώθηκε, πως μεταξύ των εγκύων στο 44% των περιπτώσεων η θρομβοεμβολή εκδηλώθηκε κατά το πρώτο τρίμηνο, στο 24% κατά το δεύτερο τρίμηνο, και στο 26% κατά το τρίτο τρίμηνο.

Θρομβοεμβολή είναι δυνατόν να εκδηλωθεί τόσο στο φλεβικό σύστημα (φλέβες ονομάζονται τα αγγεία, που μεταφέρουν αίμα από την περιφέρεια του σώματος στην καρδιά), όσο και στο αρτηριακό σύστημα (αρτηρίες ονομάζονται τα αγγεία, που μεταφέρουν αίμα από την καρδιά προς την περιφέρεια). Διαρκούσης της εγκυμοσύνης, το 75% με 80% των θρομβοεμβολικών επεισοδίων αφορούν τις φλέβες (James, 2009; James, 2015).

Γιατί η θρομβοεμβολή είναι πιο συνηθισμένη μεταξύ των εγκύων;

«Παραδοσιακά» θεωρούμε, πως οι πιθανότητες εκδήλωσης θρόμβωσης αυξάνονται παρουσία τριών παραγόντων, οι οποίοι συναποτελούν και τη λεγόμενη «τριάδα του Virchow» (Kushner και συνεργάτες, 2024):

• Διαταραχή στη ροή του αίματος (αυτό, που αποκαλούμε «στάση»)

• Βλάβη των κυττάρων, που καλύπτουν εσωτερικά τα αγγεία («ενδοθηλιακή βλάβη» είναι ο ιατρικός όρος)

• Κατάσταση «υπερπηκτικότητας» του αίματος (το αίμα παρουσιάζει αυξημένη τάση προς πήξη, «πήζει πιο εύκολα» δηλαδή)

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης «ικανοποιούνται» πρακτικά και οι τρεις αυτοί παράγοντες (Devis & Knuttinen, 2017):

• Η στάση στη ροή του αίματος εντός του φλεβικού δικτύου, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση αίματος ιδιαίτερα στις φλέβες των κάτω άκρων (όπου και συχνά παρατηρείται οίδημα) οφείλεται αφενός στις ορμόνες της κύησης, αφετέρου στην αύξηση του μεγέθους της μήτρας. Οι ορμόνες της κύησης επιδρούν επί του τοιχώματος των φλεβών και το καθιστούν «πιο χαλαρό», ενώ η εγκύμων μήτρα ασκεί πίεση επί των αγγείων της πυέλου παρεμποδίζοντας κατά κύριο λόγο την φλεβική κυκλοφορία. Η ταχύτητα της ροής του αίματος εντός των φλεβών, δια των οποίων το αίμα ρέει από τα κάτω άκρα προς την καρδιά μειώνεται κατά 50% περίπου μεταξύ των 25 και των 29 εβδομάδων κύησης. Μειωμένη μάλιστα ροή καταγράφεται ακόμα και τις πρώτες 6 εβδομάδες μετά τον τοκετό.

• Βλάβη στο ενδοθήλιο των αγγείων της λεκάνης είναι πιθανή κατά τον τοκετό, αλλά και παρουσία υπερτασικών διαταραχών της κύησης

• Η κατάσταση υπερπηκτικότητας του αίματος κατά την εγκυμοσύνη είναι ίσως και ο σημαντικότερος παράγων, εξαιτίας του οποίου η θρόμβωση καθίσταται πιθανότερη διαρκούσης της κύησης. Η υπερπηκτικότητα κατά την εγκυμοσύνη είναι μία φυσιολογική κατάσταση και σχετίζεται με μεταβολές στο μηχανισμό πήξης του αίματος (Kalaitzopoulos και συνεργάτες, 2022). Έχει διατυπωθεί η υπόθεση, πως η υπερπηκτικότητα κατά την εγκυμοσύνη είναι και ένας μηχανισμός, δια του οποίου η έγκυος προστατεύεται από την ενδεχόμενη αιμορραγία, η οποία είναι συχνότερη κατά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό ή την αποβολή (James, 2009; James, 2015).

Ποιοι παράγοντες καθιστούν την θρόμβωση κατά την εγκυμοσύνη πιθανότερη;

Παράγοντες, η παρουσία των οποίων έχει συσχετισθεί με αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης θρόμβωσης, είναι (James και συνεργάτες, 2006):

• το παλαιότερο ιστορικό θρόμβωσης – το 15% με 25% των περιπτώσεων θρόμβωσης κατά την εγκυμοσύνη καταγράφονται μεταξύ γυναικών, που αντιμετώπισαν την κατάσταση αυτή σε προηγούμενη κύηση (James, 2009)

• η θρομβοφιλία – πρόκειται για μία κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από αυξημένη «τάση» του αίματος προς τη δημιουργία θρόμβων. Η θρομβοφιλία είναι δυνατόν να οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες (γονίδια), οπότε υφίσταται από τη γέννηση, ενώ ενίοτε είναι επίκτητη, οπότε εκδηλώνεται για διαφόρους λόγους κατά τη διάρκεια της ζωής της γυναίκας. Θρομβοφιλία διαγιγνώσκεται στο 20% με 50% των γυναικών, που παρουσίασαν θρόμβωση κατά την εγκυμοσύνη ή μετά τον τοκετό

• η ηλικία της γυναίκας μεγαλύτερη των 35 ετών έχει συσχετισθεί με 38% υψηλότερη πιθανότητα εκδήλωσης θρόμβωσης της εγκυμοσύνης

• οι γυναίκες, που ανήκουν στη μαύρη φυλή διατρέχουν 64% υψηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης θρομβοφιλίας

• ο Συστημικός Ερυθηματώδης Λύκος (πρόκειται για ένα αυτοάνοσο νόσημα)

• διαταραχές του καρδιαγγειακού συστήματος

• η δρεπανοκυτταρική αναιμία

• η παχυσαρκία

Ποιες είναι οι συνέπειες της θρόμβωσης κατά την εγκυμοσύνη;

Η θρόμβωση των κάτω άκρων κατά την εγκυμοσύνη ενδέχεται να μην δώσει κανένα απολύτως σύμπτωμα. Εντούτοις, ενίοτε οι θρόμβοι ενδέχεται να μετακινηθούν προς τους πνεύμονες, οπότε μιλάμε για «πνευμονική θρόμβωση», η οποία, αν είναι εκτεταμένη, δεν αποκλείεται να θέσει σε κίνδυνο και αυτήν ακόμα τη ζωή της γυναίκας (Varrias και συνεργάτες, 2023). Μεταξύ των θρομβοεμβολικών επεισοδίων της κύησης το 75% με 80% αφορά το φλεβικό δίκτυο των κάτω άκρων και το 20% με 25% τους πνεύμονες (James, 2009).

Τελικά αυτό, που εγώ έχω είναι φλεβική θρόμβωση ή απλή κράμπα;

Η διαφορική διάγνωση της φλεβικής θρόμβωσης των κάτω άκρων από την απλή κράμπα είναι ενίοτε προβληματική κατά την εγκυμοσύνη. Συνήθως, στο γενικό πληθυσμό η φλεβική θρόμβωση των κάτω άκρων εκδηλώνεται στην περιοχή της γάμπας, αντίθετα κατά την εγκυμοσύνη η θρόμβωση εκδηλώνεται στην περιοχή, που ο μηρός «συναντά» τη λεκάνη (στην περιοχή, που ονομάζεται «ριζομήριο») με το 70% με 90% των περιπτώσεων να αφορούν την αριστερή πλευρά (Varrias και συνεργάτες, 2023). Εντούτοις, τα κλινικά χαρακτηριστικά της θρόμβωσης (οίδημα των κάτω άκρων, πόνος στην οσφύ και τη λεκάνη) είναι συνηθισμένα κατά την εγκυμοσύνη ακόμα και απουσία θρόμβωσης και για το λόγο αυτό έχουν τεθεί 3 κριτήρια, που θεωρούνται «βοηθητικά» στη διάγνωση της θρόμβωσης (Kalaitzopoulos και συνεργάτες, 2022):

• συμπτωματολογία εις βάρος του αριστερού κάτω άκρου

• μεγαλύτερη περιφέρεια της γάμπας του άκρου, που έχει θρόμβωση, κατά 2 ή περισσότερα εκατοστά εν σχέσει με την ετερόπλευρη γάμπα

• πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης

Η εκδήλωση ταχυπαλμίας και δύσπνοιας είναι σύμπτωμα, που ενδέχεται να συνδέεται με πνευμονική θρόμβωση (Varrias και συνεργάτες, 2023).

Χρήσιμο εργαλείο στη διάγνωση της θρόμβωσης των κάτω άκρων είναι ο υπερηχογράφος και η μαγνητική τομογραφία, αλλά και η αξονική τομογραφία, ενώ κατά περίπτωσιν ζητούνται και εξειδικευμένες εργαστηριακές αιματολογικές εξετάσεις (Varrias και συνεργάτες, 2023).

Πώς αντιμετωπίζεται η θρόμβωση; Υπάρχει πρόληψη;

Η θρόμβωση κατά την εγκυμοσύνη στην πλειονότητα των περιπτώσεων αντιμετωπίζεται δια της χορήγησης αντιπηκτικής αγωγής. Η χρεία της προληπτικής χορήγησης τέτοιου είδους αγωγής στην εγκυμοσύνη αξιολογείται κατά περίπτωσιν, όταν πρόκειται για γυναίκες, οι οποίες διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να αντιμετωπίσουν το ενδεχόμενο της θρόμβωσης (Varrias και συνεργάτες, 2023).

Κλείστε ΕΔΩ το ραντεβού σας, για να αντιμετωπίσουμε όποιο γυναικολογικό θέμα, θέμα εγκυμοσύνης ή θέμα υπογονιμότητας σας απασχολεί!

Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!

 

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας

 

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Valbø A, Bøhmer T. Leggkramper i svangerskapet–hvor hyppig forekommer det? [Leg cramps in pregnancy–how common are they?]. Tidsskr Nor Laegeforen. 1999 Apr 30;119(11):1589-90. Norwegian. PMID: 10385800.

James AH. Pregnancy-associated thrombosis. Hematology Am Soc Hematol Educ Program. 2009:277-85. doi: 10.1182/asheducation-2009.1.277. PMID: 20008211.

James AH. Thrombosis in pregnancy and maternal outcomes. Birth Defects Res C Embryo Today. 2015 Sep;105(3):159-66. doi: 10.1002/bdrc.21106. Epub 2015 Sep 18. PMID: 26383185.

Pabinger I, Grafenhofer H. Thrombosis during pregnancy: risk factors, diagnosis and treatment. Pathophysiol Haemost Thromb. 2002 Sep-Dec;32(5-6):322-4. doi: 10.1159/000073590. PMID: 13679666.

Kushner A, West WP, Khan Suheb MZ, et al. Virchow Triad. [Updated 2024 Jun 7]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539697/

Devis P, Knuttinen MG. Deep venous thrombosis in pregnancy: incidence, pathogenesis and endovascular management. Cardiovasc Diagn Ther. 2017 Dec;7(Suppl 3):S309-S319. doi: 10.21037/cdt.2017.10.08. PMID: 29399535; PMCID: PMC5778511.

Kalaitzopoulos DR, Panagopoulos A, Samant S, Ghalib N, Kadillari J, Daniilidis A, Samartzis N, Makadia J, Palaiodimos L, Kokkinidis DG, Spyrou N. Management of venous thromboembolism in pregnancy. Thromb Res. 2022 Mar;211:106-113. doi: 10.1016/j.thromres.2022.02.002. Epub 2022 Feb 7. PMID: 35149395.

James AH, Jamison MG, Brancazio LR, Myers ER. Venous thromboembolism during pregnancy and the postpartum period: incidence, risk factors, and mortality. Am J Obstet Gynecol. 2006 May;194(5):1311-5. doi: 10.1016/j.ajog.2005.11.008. Epub 2006 Apr 21. PMID: 16647915.

Varrias D, Spanos M, Kokkinidis DG, Zoumpourlis P, Kalaitzopoulos DR. Venous Thromboembolism in Pregnancy: Challenges and Solutions. Vasc Health Risk Manag. 2023 Jul 20;19:469-484. doi: 10.2147/VHRM.S404537. PMID: 37492280; PMCID: PMC10364824.

Young G. Leg cramps. BMJ Clin Evid. 2009 Mar 26;2009:1113. PMID: 19445755; PMCID: PMC2907778.