Τι είναι ο πλακούντας με λίγα λόγια;
Ο πλακούντας είναι το μεγαλύτερο εμβρυϊκό όργανο. Πρόκειται για ένα «προσωρινό» όργανο, υπό την έννοια ότι η λειτουργία του παύει με το πέρας του δευτέρου σταδίου του τοκετού, οπότε και το νεογνό έχει εξέλθει της μήτρας και μπορεί να ξεκινήσει να αναπνέει από μόνο του.
Όσο το μωρό αναπτύσσεται προστατευμένο μέσα στη μήτρα, είναι «συνδεδεμένο» με τον πλακούντα μέσω του ομφαλίου λώρου, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.
Το μωρό εξαρτάται από τον πλακούντα τόσο για το μεταβολισμό του, όσο και για την προστασία του.
Ο φυσιολογικός πλακούντας στην τελειόμηνο κύηση είναι ένα σαρκώδες, δισκοειδές και πεπλατυσμένο όργανο με κυανή – ερυθρά απόχρωση. Η διάμετρός του κυμαίνεται συνήθως μεταξύ των 15 και 20 εκατοστών και το πάχος του μεταξύ των 2 και 4 εκατοστών. Ένας μέσος πλακούντας έχει βάρος μεταξύ των 400 και των 600 γραμμαρίων, το οποίο αντιστοιχεί στο 1/6 του βάρους το νεογνού.
Ας δούμε μερικές ανατομικές παραλλαγές του πλακούντα:
Ανατομικές παραλλαγές του πλακούντα με ξεχωριστή κλινική σημασία είναι:
• υμενώδης πλακούντας
• δίλοβος πλακούντας
• επικουρικός λοβός
Τι είναι ο δίλοβος πλακούντας;
Μιλάμε για δίλοβο πλακούντα, όταν αυτός διαιρείται σε δύο ξεχωριστούς και περίπου ισομεγέθεις λοβούς. Σπανιώτερα, ο πλακούντας ενδέχεται να χωρίζεται σε τρεις ή ακόμα και σε τέσσερις λοβούς.
Η συχνότητα εμφάνισης της παραλλαγής αυτής έχει υπολογιστεί, πως ανέρχεται ακόμα και στο 4% των κυήσεων.
Δεν γνωρίζουμε τα αίτια του σχηματισμού του διλόβου πλακούντα. Έχει διατυπωθεί η υπόθεση της τοπικής ατροφίας του πλακουντιακού ιστού για αγνώστους λόγους. Πάντως κάποιοι μελετητές διατύπωσαν την άποψη, πως η εμφάνιση διλόβου πλακούντα σε μία κύηση τρόπον τινά αυξάνει τις πιθανότητες επανεμφάνισής του σε επόμενη κύηση, κάτι που υποδηλώνει και ένα ενδεχόμενο γενετικό υπόβαθρο, σε ό,τι αφορά την κατάσταση αυτή.
Οι δύο λοβοί του πλακούντα σε κάποιες περιπτώσεις χωρίζονται μεταξύ τους από μεμβράνη. Η μεμβράνη αυτή είναι και το συνηθέστερο σημείο έκφυσης του ομφαλίου λώρου (βλ. εικόνα), ενώ στο ένα τρίτο των περιπτώσεων αυτός εκφύεται από τον έναν εκ των δύο λοβών.
Σε κάποιες περιπτώσεις οι δύο λοβοί συνδέονται μεταξύ τους με αγγεία και ο ομφάλιος λώρος εκφύεται ακριβώς από τα αγγεία αυτά, οπότε μιλάμε για ενός είδους υμενώδη πρόσφυσή του.
Άλλοτε δε, τα συνδέοντα τους δύο λοβούς αγγεία ενδέχεται να παρεμβάλλονται μεταξύ του τμήματος του μωρού, που βρίσκεται πιο κοντά στο έσω τραχηλικό στόμιο (ονομάζεται «προβάλλουσα μοίρα» του μωρού και στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων πρόκειται για το κεφάλι του) και αυτού καθαυτού του έσω τραχηλικού στομίου. Τότε μιλάμε για πρόδρομα αγγεία και κατά τον τοκετό ενδέχεται να προκληθεί ρήξη τους.
Μπορούμε να δούμε με υπερηχογράφημα, αν υφίσταται δίλοβος πλακούντας;
Η διάγνωση της ανατομικής αυτής παραλλαγής του πλακούντα ενίοτε επιτυγχάνεται προγεννητικά κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο.
Ποια προβλήματα ενδέχεται να προκύψουν εξαιτίας τους διλόβου πλακούντα;
Η παρουσία διλόβου πλακούντα έχει συνδεθεί με την εκδήλωση αιμορραγίας κατά το πρώτο τρίμηνο, αλλά κατά κύριο λόγο με την κατακράτηση ενός εκ των δύο λοβών εντός της μήτρας μετά τον τοκετό.
Παραμονή λοβού του πλακούντα εντός της μήτρας, συνδέεται με την εκδήλωση σημαντικής ενίοτε αιμορραγίας.
Αν διαπιστωθεί, πως υφίσταται η πιθανότητα λοβός του πλακούντα να έχει παραμείνει εντός της μήτρας, τότε ακολουθεί απόπειρα αφαίρεσής του δια της δακτυλικής αποκόλλησής του. Εν τοιαύτη περιπτώσει ο ιατρός εισάγει το χέρι του εντός της μήτρας δια του τραχήλου και αφαιρεί το κατακρατηθέν τμήμα του πλακούντα. Επί εμμονής της αιμορραγίας και μετά το χειρισμό αυτό, ακολουθεί απόξεση του ενδομητρίου, που τότε ονομάζεται μαιευτική απόξεση.
Τι είναι ο επικουρικός λοβός;
Περιστασιακά, πλέον του «κυρίου» πλακούντα, από τον οποίον εκφύεται και ο ομφάλιος λώρος, ενδέχεται εντός της μήτρας να εντοπίζεται και ένας πλακουντιακός λοβός, ο οποίος είναι «αποκομμένος» και σαφώς μικρότερος σε διαστάσεις από τον κύριο, ενώ συνδέεται με αυτόν με αγγεία τα οποία είναι «εκτεθειμένα» (βλ. εικόνα). Ο λοβός αυτός ονομάζεται επικουρικός και συχνά παρουσιάζει στην επιφάνειά του εστίες ατροφίας.
Ενίοτε μάλιστα εντός της μήτρας εντοπίζονται και πλέον του ενός επικουρικοί λοβοί.
Επικουρικός πλακούντας εμφανίζεται σε ποσοστό περίπου 0,2% των κυήσεων.
Αν και δεν γνωρίζουμε τους ακριβείς λόγους εμφάνισης επικουρικού πλακούντα έχουν περιγραφεί παράγοντες, οι οποίοι αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισής του και συγκεκριμένα:
• ηλικία της μητέρας μεγαλύτερη των 35 ετών
• επιτυχία της συγκεκριμένης κύησης με εξωσωματική γονιμοποίηση
• πρώτη εγκυμοσύνη
• εμφάνιση πρωτεΐνης στα ούρα στο πρώτο τρίμηνο
• ανατομικές ανωμαλίες του εμβρύου
• εμφύτευση του πλακούντα: σε περιοχές όπου υφίσταται ινομύωμα ή ουλή από προηγούμενη επέμβαση (π.χ. ινομυωματεκτομή ή καισαρική τομή), κοντά στο στόμιο της σάλπιγγας ή πάνω από το έσω τραχηλικό στόμιο (επιπωματικός πλακούντας)
Ο εντοπισμός επικουρικού λοβού με υπερηχογραφικό έλεγχο δεν είναι πάντα εφικτός. Σε περίπτωση, που όμως εντοπισθεί τελικά ένας τέτοιος σχηματισμός, είναι σημαντικό να εντοπισθούν – αν αυτό καταστεί εφικτό – και τα συνδέοντα τον επικουρικό λοβό με τον πλακούντα αγγεία. Τοιουτοτρόπως, θα εξακριβωθεί, αν αυτά παρεμβάλλονται μεταξύ της προβάλλουσας μοίρας και του έσω τραχηλικού στομίου. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, τότε υφίσταται σοβαρό ενδεχόμενο να προκληθεί κατά των τοκετό ρήξη των αγγείων αυτών και σημαντική αιμορραγία.
Επιπροσθέτως, όπως άλλωστε συμβαίνει και παρουσία διλόβου πλακούντα, ενδέχεται μετά τον τοκετό να παραμείνει ο επικουρικός λοβός εντός της μήτρας και να χρειαστεί δακτυλική αποκόλλησή του ή και μαιευτική απόξεση.
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Διαβάστε ακόμα:
– Αιμορραγίες στο δεύτερο και στο τρίτο τρίμηνο της κύησης
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
