Τι είναι ο ιός CMV;
Το πλήρες όνομα του ιού αυτού είναι Cytomegalovirus και στα Ελληνικά ονομάζεται Κυτταρομεγαλοϊός.
Ανήκει στην ομάδα των Ερπητοϊών, των ιών δηλαδή, που – μεταξύ άλλων – προκαλούν τον ερπήτα. Όπως όλοι οι ιοί, που ανήκουν στην ομάδα αυτή, αν έρθετε σε επαφή μαζί τους, παραμένουν, αν και αδρανείς, στο σώμα σας για όλη σας τη ζωή. Υπάρχει περίπτωση να «επανενεργοποιηθούν», αν για κάποιους λόγους μειωθεί η αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού σας συστήματος – δηλαδή του συστήματος άμυνας του οργανισμού σας απέναντι σε λοιμώξεις.
Τι σημαίνει «είμαι θετική» στον CMV κατά την κύηση;
Η συμπτωματολογία, που συνδέεται με τη λοίμωξη από τον ιό αυτό δεν είναι χαρακτηριστική και ενδέχεται να μοιάζει και με το απλό κρυολόγημα. Επομένως, τα συμπτώματα από μόνα τους δεν αποτελούν αξιόπιστο οδηγό για τη διάγνωση της λοίμωξης από CMV.
Η επιβεβαίωση, πως κάποιος έχει έρθει σε επαφή με τον ιό γίνεται μέσω της ανίχνευσης στο αίμα των χαρακτηριστικών αντισωμάτων, τα οποία παράγονται από το σώμα. Τα αντισώματα αυτά είναι δύο ειδών: τα λεγόμενα IgM, που υποδηλώνουν πρόσφατη λοίμωξη από τον ιό και τα IgG, τα οποία παραμένουν στον οργανισμό καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής.
Η πιθανότητα μετάδοσης του ιού στο μωρό εξαρτάται κατά κύριο λόγο από το χρονικό διάστημα, που μεσολάβησε μεταξύ της επαφής της μητέρας με αυτόν και της έναρξης της κύησης: όσο πιο πρόσφατη είναι η λοίμωξη, τόσο μεγαλύτερες οι πιθανότητες να επηρεαστεί και η υγεία του μωρού.
Επομένως, αν τα επίπεδα των αντισωμάτων IgM στο αίμα της γυναίκας στην αρχή της κύησης είναι χαμηλά (αυτό το λέμε «IgM αρνητική»), τότε η πρόσφατη λοίμωξη μπορεί με σχετική ασφάλεια να αποκλειστεί. Στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν μας ενδιαφέρουν τα επίπεδα των αντισωμάτων IgG. Ακόμα και αυτά να είναι υψηλά («IgG θετική»), τούτο σημαίνει, πως η λοίμωξη είναι παλαιά, άρα ακίνδυνη για το μωρό.
Το πρόβλημα της διάγνωσης ανακύπτει, όταν τα αντισώματα IgM έναντι του CMV είναι υψηλά (τότε μιλάμε για μητέρα «θετική» στον Κυτταρομεγαλοϊό). Η καταγραφή υψηλών επιπέδων IgM αντισωμάτων δεν αποκλείεται να σχετίζεται με πρόσφατη και άρα επικίνδυνη για το μωρό λοίμωξη.
Πάντα τα υψηλά επίπεδα IgM αντισωμάτων σχετίζονται με πρόσφατη λοίμωξη από τον CMV;
Η «σύντομη» απάντηση είναι όχι.
Όπως φαίνεται και από μελέτη του 2014, μετά από επαφή ενός ατόμου με τον CMV, τα επίπεδα των IgM και των IgG αρχίζουν να ανεβαίνουν σχεδόν ταυτόχρονα (τα IgG ίσως να «καθυστερήσουν» περίπου 2 εβδομάδες). Μετά από την παρέλευση 3 μηνών κατά κανόνα τα επίπεδα των IgM επανέρχονται στα φυσιολογικά, χαμηλά επίπεδα, ενώ τα αντίστοιχα των IgG παραμένουν υψηλά κατ’ ουσίαν στο διηνεκές.
Αυτό όμως δεν ισχύει πάντα. Στοιχεία της ανωτέρω μελέτης καταδεικνύουν πως, υπάρχουν και περιπτώσεις, στις οποίες τα αντισώματα IgM παραμένουν υψηλά ακόμα και για ένα έτος από την αρχική λοίμωξη. Οπότε, η καταγραφή υψηλών επιπέδων IgM δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκην πρόσφατη και άρα επικίνδυνη για το μωρό λοίμωξη.
Πώς μπορούμε να διακρίνουμε, αν η λοίμωξη είναι πρόσφατη και άρα επικίνδυνη, όταν τα επίπεδα των IgM αντισωμάτων είναι υψηλά;
Στο σημείο αυτό χρειάζεται να «εισάγουμε» έναν νέο όρο: την avidity. Ο όρος αυτός μεταφράζεται ως «συνάφεια» ή «συγγένεια».
Έχει παρατηρηθεί, πως όσο περνάει ο καιρός από την αρχική λοίμωξη, τόσο ισχυρότερη είναι η «προσκόλληση» των αντισωμάτων IgG στα σωματίδια του ιού CMV. Με άλλα λόγια, με την πάροδο του χρόνου τα αντισώματα IgG τρόπον τινά «ωριμάζουν» και καθίσταται δυσκολότερη η αποκόλλησή τους με χημικά μέσα από τον ιό.
Η avidity είναι ένας δείκτης, μέσω του οποίου καθορίζουμε κατά προσέγγισιν πόσο «δυνατός» είναι ο σύνδεσμος αντισωμάτων IgG και ιού: υψηλή avidity συνεπάγεται και λοίμωξη παλαιά («ώριμη») και άρα «ακίνδυνη», χαμηλή avidity αντίθετα συνεπάγεται λοίμωξη πρόσφατη (εντός των προηγουμένων 3 με 4 μηνών λοίμωξη) και άρα εν δυνάμει «επικίνδυνη» για το μωρό.
Επομένως, αν τα επίπεδα των αντισωμάτων IgM είναι υψηλά, τότε ζητάμε να γίνει και μέτρηση της avidity των IgG αντισωμάτων για τον ιό, προκειμένου να διακρίνουμε την πρόσφατη από την παλαιά λοίμωξη.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε, πως ακόμα και τα χαμηλά επίπεδα IgM αντισωμάτων παρουσία υψηλών επιπέδων IgG αντισωμάτων δεν «εξασφαλίζουν» απόλυτα, πως η λοίμωξη είναι παλαιά («ακίνδυνη»). Όπως παρατήρησαν οι συντάκτες της ανωτέρω αναφερθείσας μελέτης του 2014, η οποία αποτελεί ανασκόπηση της επιστημονικής βιβλιογραφίας, υφίσταται πιθανότητα 1% με 3% η avidity των IgG να είναι χαμηλή (πρόσφατη – «επικίνδυνη» λοίμωξη) ακόμα και παρουσία χαμηλών επιπέδων IgM. Η περίπτωση αυτή όμως μάλλον αποτελεί εξαίρεση και – προς το παρόν – τουλάχιστον η μέτρηση της avidity των IgG αντισωμάτων επί αρνητικών IgM αντισωμάτων, δεν έχει ενσωματωθεί στην πάγια κλινική πρακτική.
Πώς ερμηνεύουμε τα αποτελέσματα της avidity;
Τα αποτελέσματα, που λαμβάνουμε από το εργαστήριο κατά κανόνα διαχωρίζουν την avidity σε 3 κλίμακες: χαμηλή, ενδιάμεση, υψηλή.
Το «χαμηλή» και το «υψηλή» είναι μάλλον ξεκάθαρα: «υψηλή» σημαίνει παλαιά λοίμωξη και «χαμηλή» σημαίνει πρόσφατη λοίμωξη.
Η ερμηνεία των αποτελεσμάτων εξαρτάται από το στάδιο της κύησης, στο οποίο έγινε η εξέταση. Αν η μέτρηση της avidity έγινε για πρώτη φορά κατά το δεύτερο ή το τρίτο τρίμηνο, τότε ακόμα και υψηλή τιμή avidity (παλαιά λοίμωξη) δεν εξασφαλίζει, πως η λοίμωξη είναι και «ακίνδυνη» για το μωρό, αφού είναι σε κάθε περίπτωση πιθανό η μητέρα να ήρθε σε επαφή με τον ιό μετά τη σύλληψη, οπότε και η λοίμωξη είναι ενδεχομένως «επικίνδυνη».
Αν όμως η εξέταση της avidity έγινε κατά το πρώτο τρίμηνο, τότε – όπως αναφέρεται και στην προηγουμένως αναφερθείσα μελέτη του 2014, υψηλή τιμή avidity συνεπάγεται και χαμηλή πιθανότητα μετάδοσης της λοίμωξης στο μωρό.
Η ερμηνεία των αποτελεσμάτων της avidity «περιπλέκεται», αν πρόκειται για «ενδιάμεση». Εδώ αξίζει να αναφερθούμε καταρχήν σε ιταλική μελέτη του 2004. Οι συντάκτες της μελέτης αυτής κατέληξαν στο συμπέρασμα πως επί χαμηλής avidity, οι πιθανότητες μετάδοσης του ιού στο μωρό ανέρχονται στο 30%, ενώ επί ενδιάμεσης και υψηλής avidity, οι πιθανότητες αυτές ανέρχονται στο 4% και στο 2% αντίστοιχα.
Σε μεταγενέστερη μάλιστα μελέτη του 2011 οι ίδιοι Ιταλοί επιστήμονες παρατήρησαν, πως επί «ενδιάμεσης» avidity στο δεύτερο τρίμηνο, οι πιθανότητες μετάδοσης του ιού στο μωρό ανέρχονται στο υψηλό 23%, ενώ αν ενδιάμεση avidity καταγραφεί στο πρώτο τρίμηνο, τότε οι πιθανότητες μετάδοσης υπολογίζονται στο 3%. Επομένως, οι συντάκτες της μελέτης αυτής συμπέραναν, πως ενδεχομένως ενδιάμεση avidity στο πρώτο τρίμηνο να μπορούσε να αντιμετωπισθεί ως «ακίνδυνη».
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Prince HE, Lapé-Nixon M. Role of cytomegalovirus (CMV) IgG avidity testing in diagnosing primary CMV infection during pregnancy. Clin Vaccine Immunol. 2014;21(10):1377-1384. doi:10.1128/CVI.00487-14
Lazzarotto T, Gabrielli L, Lanari M, Guerra B, Bellucci T, Sassi M, Landini MP. Congenital cytomegalovirus infection: recent advances in the diagnosis of maternal infection. Hum Immunol. 2004 May;65(5):410-5. doi: 10.1016/j.humimm.2004.02.006. PMID: 15172439.
Lazzarotto T, Guerra B, Gabrielli L, Lanari M, Landini MP. Update on the prevention, diagnosis and management of cytomegalovirus infection during pregnancy. Clin Microbiol Infect. 2011 Sep;17(9):1285-93. doi: 10.1111/j.1469-0691.2011.03564.x. Epub 2011 Jun 1. PMID: 21631642.
