Τι προκαλεί τη διαρροή αμνιακού υγρού;
Το μωράκι μέσα στη μήτρα αναπτύσσεται προστατευμένο μέσα στον αμνιακό σάκο. Ο αμνιακός σάκος έχει μεμβρανώδες τοίχωμα. Ρήξη του μεμβρανώδους αυτού τοιχώματος, ονομάζεται ρήξη θυλακίου ή πρόωρη ρήξη των υμένων και συνδέεται με τη διαρροή αμνιακού υγρού από τον τράχηλο.
Όταν μία κύηση έχει συμπληρώσει τις 37 εβδομάδες και θεωρείται πλέον τελειόμηνη, πάνω στις μεμβράνες του αμνιακού ασκού, που βρίσκονται πλησίον του τραχήλου, δρουν ουσίες, που ονομάζονται πρωτεολυτικά ένζυμα. Τα ένζυμα αυτά παράγονται πιθανόν από μικροοργανισμούς, που εντοπίζονται στον κόλπο της γυναίκας. Υπό τη δράση των ενζύμων αυτών οι μεμβράνες αποδυναμώνονται και διαρρηγνύονται. Τότε λέμε πως «σπάσαν τα νερά»!
Η ρήξη θυλακίου είναι από τα πιο κλασσικά και «εντυπωσιακά» σημεία έναρξης του τοκετού.
Έχει διατυπωθεί όμως η θεωρία, πως τα πρωτεολυτικά αυτά ένζυμα ενδέχεται να εμπλέκονται και στη ρήξη του θυλακίου, όταν αυτή γίνει πρόωρα – πριν από τη συμπλήρωση των 37 εβδομάδων κύησης. Στα πλαίσια της θεωρίας αυτής έχει υποτεθεί, πως υπάρχει πιθανότητα στην πρόωρη ρήξη θυλακίου, να εμπλέκονται μικρόβια, που έχουν εποικίσει τον κόλπο. Όμως αυτό δεν είναι παρά μόνον μια υπόθεση. Η αλήθεια είναι, πως τα αίτια της πρόωρης ρήξης θυλακίου δεν έχουν διασαφηνισθεί.
Ποιες γυναίκες κινδυνεύουν;
Κατά καιρούς έχουν αναφερθεί κάποιοι παράγοντες, η ύπαρξη των οποίων ενδέχεται να συνδέεται με αύξηση των πιθανοτήτων για πρόωρη ρήξη των υμένων:
• Φλεγμονές στην περιοχή του κόλπου ή του τραχήλου
• Πολυδράμνιο (όταν η ποσότητα αμνιακού υγρού είναι αυξημένη)
• Παρουσία πλέον του ενός εμβρύων
• Κάπνισμα
Όμως εδώ πρέπει να σημειωθεί, πως στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων πρόωρης ρήξης των υμένων δεν εντοπίζεται κανένας πράγων κινδύνου.
Σημάδια που προειδοποιούν για διαρροή αμνιακού υγρού
Η πρόωρη διαρροή αμνιακού υγρού μετά από ρήξη των υμένων έρχεται απροειδοποίητα.
Πώς γίνεται η διάγνωση της διαρροής αμνιακού υγρού;
Καταρχήν η μητέρα αναφέρει τη διαρροή διαφανούς υγρού εκ του κόλπου. Η διαρροή αυτή μπορεί να είναι «απότομη» σαν καταρράκτης ή σταδιακή.
Η τελική διάγνωση επιβεβαιώνεται με την εισαγωγή στον κόλπο της γυναίκας ενός μικρού κομματιού από ειδικό χαρτί, που ονομάζεται «δείκτης του ηλιοτροπίου». Το χαρτί αυτό αλλάζει χρώμα, μόλις έρθει σε επαφή με το αμνιακό υγρό.
Πώς αντιμετωπίζεται η διαρροή αμνιακού υγρού;
Στα πλαίσια της αντιμετώπισης της διαρροής αμνιακού υγρού ο ιατρός «ισορροπεί» μεταξύ δύο στόχων:
• Να μην κινδυνέψει η μητέρα
• Να είναι βιώσιμο το μωρό
Ο βασικός κίνδυνος για τη μητέρα είναι η λεγόμενη χοριοαμνιονίτις. Πρόκειται για μια φλεγμονή στο εσωτερικό της μήτρας, η οποία χαρακτηρίζεται από:
• Πυρετό
• Διαρροή δύσοσμων κολπικών υγρών
• Ταχυκαρδία μητέρας
• Ταχυκαρδία μωρού
• Υψηλά επίπεδα δεικτών φλεγμονής στις αιματολογικές εξετάσεις της μητέρας
• Άλγος στην περιοχή της μήτρας
Η αντιμετώπιση αυτής της επιπλοκής συμπεριλαμβάνει τον τοκετό δια της κολπικής οδού, αν υφίστανται οι απαραίτητες προϋποθέσεις για γρήγορο τοκετό (ωρίμανση τραχήλου), ή με καισαρική τομή.
Μετά από τον κολπικό τοκετό συχνά ακολουθεί καθαρισμός της μήτρας (μαιευτική απόξεση), ενώ πάντα χορηγείται στη μητέρα αντιβιοτική αγωγή.
Οι κίνδυνοι για το μωρό συνδέονται με την προωρότητα. Έτσι όσο πιο νωρίς εντοπισθεί η διαρροή αμνιακού υγρού, τόσο αυξάνεται η νοσηρότητα για το μωρό.
Τι γίνεται αν η διαρροή αμνιακού υγρού εντοπισθεί μετά από τη συμπλήρωση 37 εβδομάδων;
Στην περίπτωση αυτή η κύηση θεωρείται τελειόμηνη και το δίλημμα, που τίθεται είναι: κολπικός τοκετός ή καισαρική τομή;
Το 80% με 90% των γυναικών φαίνεται, πως θα εισέλθει σε τοκετό εντός 24 με 48 ωρών μετά από τη ρήξη του θυλακίου. Όμως η αναμονή πέραν των 24 ωρών αυξάνει κατά 5 φορές την πιθανότητα χοριοαμνιονίτιδος. Έτσι ενδέχεται να συσταθεί πρόκληση τοκετού.
Αν όμως οι προϋποθέσεις του τοκετού δεν κριθούν ικανοποιητικές, ώστε αυτός να εξελιχθεί εντός 24 ωρών ή αν συντρέχουν άλλοι ιατρικοί λόγοι, θα συσταθεί η καταφυγή στην καισαρική τομή.
Τι γίνεται αν η κύηση είναι μεταξύ 32 και 37 εβδομάδων;
Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για μετρίου βαθμού ή οριακή προωρότητα του μωρού.
Ενδέχεται να συσταθεί η χορήγηση κορτιζόνης, η οποία προάγει την ωριμότητα των πνευμόνων του μωρού.
Στο στάδιο αυτό αποτελεί αντικείμενο συζήτησης το κατά πόσον ωφελείται το μωρό από την αναμονή.
Η αναμονή αυτή συνδέεται με κινδύνους για το μωρό, αφού αυξάνονται οι πιθανότητες για αποκόλληση του πλακούντα («ξεκολλάει ο πλακούντας από το τοίχωμα της μήτρας) ή πρόπτωση της ομφαλίδος (τμήμα του ομφαλίου λώρου εξέρχεται από τον τράχηλο με κίνδυνο να συμπιεστεί). Αμφότερα τα περιστατικά αυτά θέτουν σε κίνδυνο την κυκλοφορία του αίματος μεταξύ μητέρας και μωρού.
Παράλληλα υφίσταται και ο κίνδυνος της χοριοαμνιονίτιδος.
Συνεπώς συχνά στις περιπτώσεις αυτές συστήνεται τοκετό (κολπικός ή καισαρική τομή).
Τι γίνεται αν η κύηση είναι μεταξύ των 28 και 32 εβδομάδων;
Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για υψηλού βαθμού προωρότητα του μωρού.
Είναι γεγονός, πως το 90% των μωρών αυτών, αν και χρειάζονται εντατική φροντίδα από τους νεογνολόγους, επιβιώνουν χωρίς μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα προβλήματα στην υγεία ή την ανάπτυξή τους.
Όμως στις περιπτώσεις αυτές ίσως (αν δεν υφίστανται άλλοι ιατρικοί παράγοντες) να επιλεγεί ο δρόμος της αναμονής.
Έτσι χορηγείται κορτιζόνη για την ωρίμανση των πνευμόνων του μωρού καθώς και αντιβιοτική αγωγή στα πλαίσια πρόληψης της χοριοαμνιονίτιδος, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ενδέχεται να χορηγηθεί και αγωγή, η οποία αποσκοπεί στην αναστολή της έναρξης του τοκετού.
Κατά το διάστημα αναμονής το μωρό βρίσκεται υπό παρακολούθηση με καρδιοτοκογράφημα και υπερηχογραφικό έλεγχο, ενώ υπό παρακολούθηση βρίσκεται και η μητέρα, ώστε να εντοπισθούν τυχόν σημεία χοριοαμνιονίτιδος.
Το μήκος του διαστήματος αναμονής ποικίλει. Παλαιότερες μελέτες κατέγραφαν ποσοστό 50% των εγκύων με πρόωρη ρήξη των υμένων να μπαίνει σε τοκετό κάθε επόμενη εβδομάδα από τη ρήξη αυτή. Νεότερες μελέτες όμως καταγράφουν ποσοστό μικρότερο του 40% των γυναικών να τίκτουν εντός 7 ημερών από τη ρήξη των υμένων και σε ποσοστό μεγαλύτερο του 30% η κύηση να παρατείνεται έως και 5 εβδομάδες από τη ρήξη.
Τι γίνεται αν η κύηση είναι μεταξύ των 24 και των 28 εβδομάδων;
Στις περιπτώσεις αυτές γίνεται προσπάθεια για παράταση της κύησης. Τα ποσοστά επιβίωσης των πρόωρων νεογνών, που γεννήθηκαν στις 25 με 26 εβδομάδες κυμαίνονται στο περίπου 60%.
Έτσι χορηγείται κορτιζόνη για την ωρίμανση των πνευμόνων του μωρού, φαρμακευτική αγωγή, που αναστέλλει τον τοκετό και αντιβίωση.
Όμως στα πρώτα σημεία χοριοαμνιονίτιδος επιλέγεται η πρόκληση του τοκετού ή η καισαρική τομή, ώστε να εξασφαλιστεί η υγεία της μητέρας.
Τι γίνεται στις περιπτώσεις, που η κύηση δεν έχει συμπληρώσει τις 24 εβδομάδες;
Η πρόγνωση στις περιπτώσεις αυτές είναι μάλλον κακή. Πριν τις 24 εβδομάδες η χορήγηση κορτιζόνης έχει αμφίβολη αποτελεσματικότητα σε ό,τι αφορά την ωρίμανση των πνευμόνων και αν γίνει τοκετός, τότε η βιωσιμότητα του μωρού είναι εξαιρετικά αμφίβολη.
Τι συμβαίνει αν μια γυναίκα δεν καταλάβει ότι έχει διαρροή αμνιακού υγρού;
Αν η διαρροή αμνιακού υγρού δεν εντοπισθεί, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες για χοριοαμνιονίτιδα.
Αν η γυναίκα παρουσιάσει σημεία αυτής της φλεγμονής, τότε η επιλογή είναι μόνον ο τοκετός (ή η καισαρική). Οι επιπτώσεις για το μωρό εξαρτώνται από το βαθμό προωρότητας.
Μα δεν είναι δυνατόν η διαρροή αμνιακού υγρού να σταματήσει από μόνη της;
Στην πραγματικότητα οι πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο είναι περίπου 10%.
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
