Ας δούμε μερικά στοιχεία της ανατομίας των πνευμόνων…
Όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα η αρχή των αεραγωγών των πνευμόνων είναι η μύτη και το στόμα. Η ρινική και η στοματική κοιλότητα επικοινωνούν στο οπίσθιο μέρος τους με το φάρυγγα.
Ο φάρυγγας χωρίζεται σε δύο σωλήνες:
• το λάρυγγα (μπροστά), ο οποίος αποτελεί μέρος του αναπνευστικού συστήματος
• τον οισοφάγο (πίσω), ο οποίος αποτελεί μέρος του πεπτικού συστήματος, αφού δια αυτού οι τροφές εισέρχονται στο στομάχι
Η είσοδος του φάρυγγα προστατεύεται από την επιγλωττίδα, ώστε κατά την κατάποση οι τροφές να μην εισέρχονται σε αυτόν και να φθάνουν στους πνεύμονες.
Συνέχεια του λάρυγγα αποτελεί η τραχεία, η οποία εντός της θωρακικής κοιλότητας διαιρείται στους δύο στελεχιαίους βρόγχους: το δεξιό και τον αριστερό (ένας για κάθε πνεύμονα).
Ο αριστερός βρόγχος, όταν εισέλθει στον αριστερό πνεύμονα, διαχωρίζεται σε δύο λοβαίους βρόγχους μικρότερης διαμέτρου. Ο κάθε ένας από τους βρόγχους αυτούς αντιστοιχεί σε έναν πνευμονικό λοβό. Ο αριστερός πνεύμονας έχει δύο πνευμονικούς λοβούς, δηλαδή τμήματα, τα οποία ως έναν βαθμό «λειτουργούν» ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.
Αντίστοιχα ο δεξιός στελεχιαίος βρόγχος διαιρείται σε 3 λοβαίους βρόγχους, οι οποίοι αντιστοιχούν στους 3 λοβούς του δεξιού πνεύμονα, ο οποίος είναι μεγαλύτερος από τον αριστερό, αφού ο αριστερός «πρέπει να κάνει χώρο» και στην καρδιά.
Οι βρόγχοι αυτοί χωρίζονται μέσα στους πνεύμονες σε σωλήνες όλο και μικρότερης διαμέτρου μέχρι να δημιουργηθούν σωλήνες εξαιρετικά μικρής διαμέτρου, που ονομάζονται βρογχιόλια.
Έτσι σχηματίζεται το λεγόμενο τραχειοβρογχικό δέντρο. Ένα «ανάποδο» δέντρο δηλαδή, που για κορμό έχει την τραχεία, η οποία διαιρείται σε όλο και μικρότερα «κλαδιά».
Τι ονομάζουμε άσθμα;
Το άσθμα είναι μια παθολογία του αναπνευστικού συστήματος, η οποία χαρακτηρίζεται από τον εντοπισμό χρόνιας φλεγμονής στους αεραγωγούς των πνευμόνων, που περιγράψαμε πιο πάνω. Η φλεγμονή εντοπίζεται κατά κύριο λόγο στους αεραγωγούς, που έχουν μικρότερη διάμετρο.
Όταν ένα άτομο είναι ασθματικό, οι αεραγωγοί παρουσιάζουν μια τρόπον τινά «αυξημένη ευαισθησία» σε συγκεκριμένα ερεθίσματα. Η επαφή των αεραγωγών με τα ερεθίσματα αυτά ως αποτέλεσμα έχει την εμφάνιση οιδήματος («πρηξίματος» δηλαδή) στα τοιχώματά τους. Επομένως, περιορίζεται η διάμετρος του αυλού τους (του εσωτερικού τους δηλαδή). Σε κάποιες περιπτώσεις εξάλλου, το οίδημα συνδυάζεται και με υπερπαραγωγή βλέννης εντός του αυλού. Κατά συνέπεια, η ροή του αέρα στους αεραγωγούς παρεμποδίζεται ουσιαστικά.
Ποια είναι η συμπτωματολογία του άσθματος;
Η συμπτωματολογία του άσθματος περιλαμβάνει τον έντονο βήχα, ο οποίος συχνά συνδυάζεται με χαρακτηριστικό συριστικό ήχο κατά την εκπνοή.
Η σοβαρότητα του άσθματος ποικίλει από άτομο σε άτομο και ενδέχεται να κυμαίνεται από ελαφρά μέχρι και βαριά.
Η πάθηση αυτή εξάλλου χαρακτηρίζεται και από επεισόδια άσθματος, μεταξύ των οποίων μεσολαβούν διαστήματα ελεύθερα συμπτωματολογίας.
Γιατί εμφανίζεται το άσθμα;
Οι μηχανισμοί, που οδηγούν στην εμφάνιση του άσθματος παραμένουν προς το παρόν εν πολλοίς αδιευκρίνιστοι. Δεν έχει διασαφηνισθεί ακόμα και η σημασία της κληρονομικότητας, αλλά και η αλληλεπίδραση αυτής με περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Εντούτοις, έχουμε εντοπίσει διάφορους παράγοντες, που συνδέονται με την εμφάνιση άσθματος και ονομάζονται εκλυτικοί παράγοντες. Τέτοιοι παράγοντες είναι:
• Διάφορα αλλεργιογόνα, όπως είναι η οικιακή σκόνη, η γύρη ή το τρίχωμα από κατοικίδια ζώα και τσιμπήματα από έντομα.
• Διάφοροι ερεθιστικοί παράγοντες, όπως το κάπνισμα, η ατμοσφαιρική ρύπανση, ο καπνός από καύση ξύλου, δυνατές μυρωδιές και τα διάφορα χημικά στον αέρα.
• Παθολογικές καταστάσεις, όπως ιώσεις του αναπνευστικού ή ιγμορίτιδα
• Διάφορα φάρμακα, όπως η ασπιρίνη ή μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
• Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (συχνή κατά την εγκυμοσύνη)
• Η έντονη άσκηση
• Ο κρύος αέρας
• Η έμμηνος ρύση
• Η συναισθηματική φόρτιση (επίσης συχνή κατάσταση κατά την εγκυμοσύνη….)
Είναι συχνό το άσθμα στην εγκυμοσύνη;
Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, η συχνότητα του άσθματος στο γενικό πληθυσμό κυμαίνεται από το 4% μέχρι το 5%.
Φαίνεται, όμως πως η παθολογία αυτή εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Στην πληθυσμιακή αυτή ομάδα η συχνότητα του άσθματος ανέρχεται ακόμα και στο 8%.
Σε γενικές γραμμές το άσθμα επηρεάζει ποσοστό κυήσεων μεταξύ του 1% και του 4%. Επομένως, το άσθμα είναι μία πολύ συχνή παθολογία στην εγκυμοσύνη.
Αυτή καθαυτή η εγκυμοσύνη επηρεάζει την συμπτωματολογία του άσθματος;
Δεν είναι πιθανό αυτή καθαυτή η εγκυμοσύνη να προκαλέσει άσθμα. Αν δεν εμφανίσατε ποτέ συμπτωματολογία σχετιζόμενη με άσθμα εκτός εγκυμοσύνης, είναι μάλλον απίθανο αντιμετωπίσετε ασθματικές κρίσεις για πρώτη φορά, αφού μείνετε έγκυος. Βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί κάποιος να αποκλείσει εντελώς ακόμα και αυτό το ενδεχόμενο.
Αν πάλι έχετε ήδη διαγνωσθεί με άσθμα, δεν είναι εύκολο να προβλέψει κανείς με ακρίβεια κατά πόσον η συμπτωματολογία θα αλλάξει κατά τη διάρκεια της κύησης. Σε αδρές γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε, πως κατά τη διάρκεια της κύησης το ένα τρίτο περίπου των ήδη ασθματικών γυναικών θα δουν βελτίωση των συμπτωμάτων, το ένα τρίτο δεν θα παρατηρήσει κάποια ουσιαστική αλλαγή και το ένα τρίτο θα αναφέρει επιδείνωση της συμπτωματολογίας.
Στοιχεία από επιστημονική μελέτη κατέδειξαν, πως αν πρόκειται η συμπτωματολογία να επιδεινωθεί, τότε αυτό είναι πιθανότερο να συμβεί μετά τη 13η εβδομάδα της κύησης.
Άλλη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα, πως γενικά η συμπτωματολογία του άσθματος παρουσιάζει τη μέγιστη επιδείνωσή της μεταξύ των 24 και των 36 εβδομάδων της κύησης, ενώ αισθητή είναι η υποχώρηση της έντασης των συμπτωμάτων μετά από το διάστημα αυτό. Μάλιστα ποσοστό 90% των γυναικών δεν εμφάνιζε συμπτωματολογία κατά τη διάρκεια του τοκετού.
Υπάρχει περίπτωση οι ασθματικές κρίσεις να δημιουργήσουν προβλήματα στο μωρό;
Αν η συμπτωματολογία του άσθματος έχει τεθεί υπό έλεγχο κατά τη διάρκεια της κύησης, τότε οι πιθανότητες πρόκλησης προβλημάτων στο μωρό είναι μάλλον χαμηλές.
Σε αντίθετη περίπτωση όμως αυξάνονται οι πιθανότητες για:
• πρόωρο τοκετό
• γέννηση λιποβαρούς νεογνού
• γέννηση νεογνού, που μετά τον τοκετό παρουσιάζει μειωμένη δραστηριότητα
• εμφάνιση συγγενών ανωμαλιών στο μωρό
Υπάρχει περίπτωση οι ασθματικές κρίσεις να δημιουργήσουν προβλήματα στην έγκυο;
Και στην περίπτωση αυτή ο ικανοποιητικός έλεγχος της συμπτωματολογίας με τη χορήγηση της κατάλληλης αγωγής συνδυάζεται με χαμηλές πιθανότητες εμφάνισης προβλημάτων στη μητέρα.
Στην αντίθετη περίπτωσης αυξάνονται οι πιθανότητες για εμφάνιση:
Μα η φαρμακευτική αγωγή για τον έλεγχο του άσθματος δεν είναι επικίνδυνη για το μωρό;
Η χορήγηση οποιασδήποτε φαρμακευτικής αγωγής ενδέχεται αφενός να συνδυαστεί με την εμφάνιση παρενεργειών, αφετέρου αυτή να έχει και ανεπιθύμητες ενέργειες. Αυτό μπορεί ο καθένας να το διαπιστώσει διαβάζοντας να ενημερωτικά σημειώματα, που εσωκλείονται στην συσκευασία όλων των φαρμάκων. Για το λόγο αυτό ο θεράπων ιατρός συνεκτιμά πάντα τα οφέλη της χορήγησης μίας θεραπείας με τα ενδεχόμενα προβλήματα, που αυτή ενδέχεται να προκαλέσει.
Στην κύηση έχουμε την επιπλέον ανησυχία, μήπως το φάρμακο βλάψει το μωρό. Για το λόγο αυτό πολλές μέλλουσες μαμάδες φοβούνται να λάβουν την αγωγή για το άσθμα, αλλά και κάθε άλλη αγωγή.
Όσον αφορά το άσθμα η χορήγηση εισπνεόμενων εκνεφωμάτων θεωρείται ασφαλής για το έμβρυο, καθότι η απορρόφησή του φαρμάκου από το αίμα είναι μάλλον περιορισμένη, οπότε μικρές είναι και οι πιθανότητες αυτό να φθάσει μέσω του πλακούντα στο μωρό και να το επηρεάσει.
Επιπλέον, οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι, που προκύπτουν για τη μητέρα και το μωρό από τον ανεπαρκή έλεγχο της συμπτωματολογίας είναι εξαιρετικά πιο μεγάλοι, από τις όποιες – μικρές – πιθανότητες το μωρό να επηρεαστεί από αυτήν καθαυτήν την αγωγή για το άσθμα.
Επομένως, η χορήγηση της φαρμακευτικής αγωγής για το άσθμα δεν πρέπει να διακόπτεται κατά την εγκυμοσύνη. Βέβαια, υφίσταται το ενδεχόμενο να χρειαστεί οι σχετικές δοσολογίες να αναπροσαρμοστούν κατά την κύηση, ανάλογα με τις αλλαγές στην ένταση της συμπτωματολογίας. Έτσι, αν αναφερθεί επιδείνωση των συμπτωμάτων, δεν αποκλείεται να συστηθεί αύξηση της χορηγούμενης δοσολογίας.
Όσο είμαι έγκυος, υπάρχουν μέτρα, που συνιστάται να λάβω, αν έχω άσθμα;
Πέραν της λήψης της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής συνιστάται και η διακοπή το καπνίσματος (αυτό βέβαια ισχύει για κάθε κύηση), αλλά και η αποφυγή επαφής με ενδεχόμενους εκλυτικούς παράγοντες, όπως είναι το τρίχωμα κάποιων ζώων.
Δείτε το video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
