Τι ονομάζουμε αναιμία;
Αναιμία είναι μια παθολογική κατάσταση του οργανισμού, η οποία χαρακτηρίζεται από μειωμένη ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο, από τους πνεύμονες στους ιστούς, προκειμένου να καλυφθούν οι μεταβολικές τους ανάγκες.
Εργαστηριακά ευρήματα τυπικά της αναιμίας είναι η μείωση του όγκου των ερυθρών αιμοσφαιρίων και της συγκέντρωσης αιμοσφαιρίνης στο αίμα, η οποία αντικατοπτρίζεται και στην πτώση του αιματοκρίτη.
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια (γνωστά και ως ερυθροκύτταρα) είναι κύτταρα του αίματος, μέσω των οποίων διενεργείται η μεταφορά του οξυγόνου από τους πνεύμονες στους ιστούς. Τα κύτταρα αυτά παράγονται από το μυελό των οστών και κυκλοφορούν στο αίμα για 100 με 120 ημέρες, πριν καταστραφούν και απορροφηθούν ξανά από τον οργανισμό.
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια περιέχουν την πρωτεΐνη αιμοσφαιρίνη. Χάρη στην αιμοσφαιρίνη αυτά τα κύτταρα επιτελούν τη λειτουργία της μεταφοράς του οξυγόνου. Βασικό συστατικό της αιμοσφαιρίνης είναι ο σίδηρος.
Επηρεάζονται οι δείκτες αναιμίας κατά την κύηση;
Το αίμα σας αποτελείται τόσο από υγρό (το πλάσμα), όσο και από κύτταρα (ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια), τα οποία αιωρούνται μέσα σε αυτό. Το υγρό αποτελείται κατά 92% περίπου από νερό, μέσα στο οποίο εντοπίζονται διαλυμένα συστατικά, όπως πρωτεΐνες (αλβουμίνη) και ιχνοστοιχεία (όπως σίδηρος).
Η αναλογία των στερεών και των υγρών στοιχείων του πλάσματος εκφράζεται με μια παράμετρο, που ονομάζεται αιματοκρίτης. Χαμηλός αιματοκρίτης, σημαίνει αναιμία.
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης το σώμα σας παράγει έως και 40% περισσότερο υγρό, με αποτέλεσμα ο όγκος του αίματος να αυξηθεί κατά 20% με 30%. Η αύξηση αυτή του όγκου ενδέχεται να προκαλέσει «αραίωση» του αίματος. Η αιμοαραίωση αυτή συχνά συνδέεται με μια πτώση του αιματοκρίτη, που γίνεται μεγαλύτερη κατά κύριο λόγο στα ύστερα στάδια της κύησης και δεν θεωρείται παθολογική.
Εντούτοις, η αραίωση αυτή του αίματος καθιστά την έγκυο πιο «επιρρεπή» στην εκδήλωση σοβαρότερης αναιμίας.
Ποια είναι τα συμπτώματα της αναιμίας;
Τα συμπτώματα της αναιμίας περιλαμβάνουν:
• Κόπωση
• Αδυναμία
• Αίσθημα ζάλης
• Λαχάνιασμα
• Ταχυπαλμία ή Αρρυθμίες (μπορεί να γίνουν αντιληπτές ως «αίσθημα παλμών», δηλαδή «νιώθετε» την καρδιά σας να κτυπά γρήγορα)
• Πόνος στο στήθος
• Πελιδνότητα (ωχρότητα, χλωμάδα) στο δέρμα, στα χείλη, στα νύχια
• Κρύα άκρα (πόδια και χέρια)
• Δυσκολίες συγκέντρωσης
• Κεφαλαλγία
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί, πως τα συμπτώματα αυτά δεν είναι χαρακτηριστικά μόνον της αναιμίας. Για το λόγο αυτό συνιστάται επί τη εμφανίσει τους να ενημερωθεί ο θεράπων ιατρός.
Πώς γίνεται η διάγνωση της αναιμίας;
Αφετηρία της διάγνωσης της αναιμίας είναι η λήψη ιστορικού, από το οποίο ενδεχομένως να προκύψει συμπτωματολογία χαρακτηριστική της παθολογίας αυτής.
Εντούτοις, η διάγνωση της αναιμίας εδράζεται επί εργαστηριακών ευρημάτων, χαρακτηριστικότερα των οποίων είναι η πτώση του αιματοκρίτη και της συγκέντρωσης της αιμοσφαιρίνης στο αίμα, όπως αυτή καταγράφεται με μια απλή γενική αίματος.
Δεν αποκλείεται να ζητηθεί και περαιτέρω εργαστηριακός έλεγχος. Ο έλεγχος αυτός κατά περίπτωσιν περιλαμβάνει εκτίμηση των επιπέδων ιχνοστοιχείων στον οργανισμό σας, όπως είναι ο σίδηρος και διάφορες βιταμίνες.
Η αναιμία μπορεί να βλάψει την έγκυο;
Πέραν της συμπτωματολογίας, που ήδη περιγράψαμε, αν η έγκυος παρουσιάζει σημαντική αναιμία, αυξάνονται οι πιθανότητες να χρειαστεί μετάγγιση μετά τον τοκετό, οπότε και η απώλεια αίματος είναι συνηθισμένο ενδεχόμενο.
Μπορεί η αναιμία να βλάψει το μωρό;
Το μωρό λαμβάνει το οξυγόνο και τα θρεπτικά στοιχεία, που χρειάζεται για να αναπτυχθεί από τη μητέρα μέσω του πλακούντα. Η αναιμία επηρεάζει την ικανότητα μεταφοράς οξυγόνου του αίματος της μητέρας στους ιστούς, άρα και στο έμβρυο. Επομένως, αν η έγκυος παρουσιάσει σοβαρή αναιμία, ενδέχεται το έμβρυο να μην λαμβάνει επαρκείς ποσότητες οξυγόνου.
Η αναιμία βαριάς μορφής ειδικά κατά τα πρώτα δύο τρίμηνα της κύησης έχει συνδεθεί με πρόωρο τοκετό και με γέννηση λιποβαρούς νεογνού.
Ποιες γυναίκες είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν αναιμία στην κύηση;
Οι πιθανότητες αναιμίας στην κύηση αυξάνονται αν:
• Το διάστημα μεταξύ διαδοχικών κυήσεων είναι βραχύ
• Η κύηση είναι πολύδυμη (κυοφορούνται περισσότερα του ενός έμβρυα)
• Έχετε ναυτία και εμέτους
• Δεν λαμβάνετε επαρκείς ποσότητες σιδήρου
• Κατά τη διάρκεια της περιόδου έχετε μεγάλη απώλεια αίματος (μεγάλη διάρκεια ροής και ποσότητας αίματος)
• Εμφανίσατε αναιμία σε προηγούμενη κύηση
• Η ηλικία σας είναι μικρή (αφορά ειδικά τις έφηβες)
Πόσα είδη αναιμίας υπάρχουν;
Υπάρχουν πάνω από 400 διαφορετικά είδη αναιμίας. Τα είδη αυτά ανάλογα με την υποφώσκουσα αιτιολογία σχηματικά κατατάσσονται σε 3 κατηγορίες:
• Σε αυτές, που οφείλονται σε απώλεια αίματος
• Σε αυτές, που οφείλονται σε μειωμένη παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων
• Σε αυτές, που οφείλονται σε αύξηση του ρυθμού καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων
Ποια είδη αναιμίας απαντώνται συχνότερα στην κύηση;
Τα 3 συχνότερα είδη αναιμίας της κύησης είναι:
• Σιδηροπενική
• Λόγω έλλειψης φυλλικού (ή φολικού) οξέος
• Λόγω έλλειψης βιταμίνης B – 12
Λίγα λόγια για τη σιδηροπενική αναιμία
Η σιδηροπενική αναιμία συνδέεται με ανεπαρκή πρόσληψη σιδήρου. Υπάρχουν στατιστικές, που καταγράφουν εμφάνιση σιδηροπενικής αναιμίας σε ποσοστό, που κυμαίνεται μεταξύ του 15% και του 25% των κυήσεων.
Ο σίδηρος είναι βασικό συστατικό της αιμοσφαιρίνης. Ανεπαρκής πρόσληψη σιδήρου συνδέεται με μειωμένη παραγωγή της σημαντικής αυτής πρωτεΐνης του αίματος και αναιμία.
Οι ανάγκες της γυναίκας σε σίδηρο αυξάνονται σημαντικά κατά τη διάρκεια της κύησης ειδικά κατά το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο. Η αύξηση αυτή των αναγκών σε σίδηρο συνδέεται αφενός με την αναμενόμενη αύξηση του όγκου του αίματος κατά την εγκυμοσύνη (ο οργανισμός παράγει περισσότερο αίμα, οπότε χρειάζεται περισσότερο σίδηρο), αφετέρου με την ανάγκη για κάλυψη των απαιτήσεων σε σίδηρο αυτού καθαυτού του εμβρύου.
Πηγές σιδήρου είναι:
• Το μοσχαρίσιο κρέας
• Η γαλοπούλα
• Το σπανάκι
• Τα όσπρια
• Τα εμπλουτισμένα με σίδηρο δημητριακά
Εξαιρετική πηγή σιδήρου είναι και το συκώτι, η κατανάλωση του οποίου όμως κατά την κύηση δεν ενδείκνυται, καθότι αυτό είναι πλούσιο και σε βιταμίνη Α, η οποία ενδέχεται να βλάψει το έμβρυο.
Εδώ θα πρέπει να διευκρινίσουμε, πως ο προερχόμενος από φυτικές πηγές σίδηρος δεν απορροφάται το ίδιο αποτελεσματικά από τον οργανισμό σε σχέση με τον ζωικής προέλευσης σίδηρο.
Η απορροφησιμότητα του σιδήρου υποβοηθάται από τη βιταμίνη C, που βρίσκεται στα εσπεριδοειδή, στην ντομάτα και τις φράουλες, ενώ μειώνεται από τη σύγχρονη κατανάλωση ασβεστιούχων τροφών (γάλα και γαλακτοκομικά). Για το λόγο αυτό καλό είναι να λαμβάνεται ο σίδηρος με άδειο στομάχι ή αφού έχουν περάσει τουλάχιστον 2 ώρες από την κατανάλωση τροφών, που περιέχουν ασβέστιο.
Λίγα λόγια για την αναιμία λόγω έλλειψης φυλλικού οξέος
Το φυλλικό οξύ ανήκει στο σύμπλεγμα βιταμινών Β. Συγκεκριμένα, το φυλλικό οξύ είναι η βιταμίνη Β9.
Η βιταμίνη αυτή χορηγείται στα πλαίσια της πρόληψης εμφάνισης δισχιδούς ράχης, ενώ έλλειψή του συνδέεται και με την εμφάνιση αναιμίας.
Η συνιστώμενη ημερήσια δόση φυλλικού οξέος είναι τα 400μgr.
Τροφές πλούσιες σε φυλλικό οξύ είναι:
• Τα δημητριακά
• Το σπανάκι
• Τα πράσινα φασολάκια
• Τα σπαράγγια
Εκτός από τις φυτικές τροφές, φυλλικό οξύ ανευρίσκουμε και στο συκώτι, η κατανάλωση του οποίου όμως δεν συνιστάται κατά την εγκυμοσύνη.
Λίγα λόγια για την αναιμία λόγω έλλειψης βιταμίνης Β – 12
Η έλλειψη βιταμίνης Β – 12 δεν είναι συχνή στον αναπτυγμένο κόσμο. Η βιταμίνη αυτή απαντάται κατά κύριο λόγο στις εξής τροφές:
• Γαλακτοκομικά
• Αβγά
• Ψάρια
• Πουλερικά
• Κόκκινο κρέας
Συμπληρώματα διατροφής και αναιμία
Είναι πιθανό κατά την κύηση να συσταθεί η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής, που περιέχουν σίδηρο, φυλλικό οξύ και βιταμίνη Β – 12, στα πλαίσια τόσο της αντιμετώπισης, όσο και της πρόληψης της αναιμίας σοβαρής μορφής κατά την εγκυμοσύνη.
Ειδική μνεία: Φορείς Μεσογειακής Αναιμίας
Στην Ελλάδα έχουμε υψηλό ποσοστό γυναικών, που είναι φορείς Μεσογειακής Αναιμίας (το κοινώς αποκαλούμενο «στίγμα»). Οι γυναίκες αυτές παρουσιάζουν αναιμία καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, άρα και κατά την εγκυμοσύνη.
Ευτυχώς, στατιστικά οι γυναίκες αυτές δεν παρουσιάζουν παρά εξαιρετικά μικρή αύξηση των πιθανοτήτων να παρουσιάσουν επιπλοκές στην κύηση σε σχέση με τις γυναίκες, που δεν είναι φορείς της κληρονομικής αυτής νόσου. Έτσι οι φορείς Μεσογειακής Αναιμίας μπορούν σε γενικές γραμμές να προσβλέπουν σε μία εγκυμοσύνη με ομαλή εξέλιξη.
Υπάρχει πιθανότητα να χρειαστεί μετάγγιση μια γυναίκα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης λόγω αναιμίας;
Με δεδομένο, πως η σοβαρή αναιμία ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο την υγεία τόσο της γυναίκας, όσο και του μωρού, σε περιπτώσεις σοβαρής αναιμίας υπάρχει η πιθανότητα να προκριθεί η επιλογή της μετάγγισης της μητέρας ειδικά εν όψει τοκετού, οπότε και η απώλεια αίματος θεωρείται εξαιρετικά πιθανή.
Δείτε το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
