Ας θυμηθούμε την ανατομία της μήτρας…
Ο αρχαιοελληνικός όρος, με τον οποίο περιγραφόταν η μήτρα είναι «υστέρα».
Η μήτρα είναι ένα κοίλο όργανο (δηλαδή περικλείει στο εσωτερικό της κοιλότητα). Τα τοιχώματα της κοιλότητας αυτής αποτελούνται κατά κύριο λόγο από μυϊκό ιστό και σε μικρότερο ποσοστό από συνδετικό ιστό (έτσι ονομάζεται το είδος αυτό του ιστού, που βασική λειτουργία έχει τη σύνδεση των ιστών και των οργάνων του σώματος, αλλά και τη στήριξή τους).
Η κοιλότητα της μήτρας ονομάζεται ενδομητρική κοιλότητα και καλύπτεται εσωτερικά από έναν εξειδικευμένο ιστό, ο οποίος ονομάζεται ενδομήτριο. Δύο στρώματα (στιβάδες) διακρίνουμε στο ενδομήτριο:
• Τη βασική στιβάδα, της οποίας η δομή παραμένει αμετάβλητη κατά τη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού κύκλου.
• Τη λειτουργική στοιβάδα, η οποία υπό την επιρροή των ορμονών, που ρυθμίζουν τον κύκλο¸ εμπλουτίζεται σε αγγεία και θρεπτικά στοιχεία, ώστε περί τα μέσα του κύκλου να είναι έτοιμη να «υποδεχθεί» το έμβρυο (αν επέλθει γονιμοποίηση) και να υποστηρίξει την ανάπτυξή του. Αν δεν επέλθει γονιμοποίηση, τότε η λειτουργική στιβάδα αποπίπτει («πέφτει») και εξέρχεται εκ του τραχήλου και του κόλπου υπό τη μορφή τεμαχίων ιστού αναμεμιγμένων με αίμα κατά την έμμηνο ρύση (την περίοδο δηλαδή).
Στην παρακάτω σχηματική απεικόνιση μπορούμε να διακρίνουμε τη μήτρα εντός της πυέλου της γυναίκας και την ενδομητρική κοιλότητα. Η ενδομητρική κοιλότητα έχει σχήμα ανάποδου τριγώνου, στις κορυφές του οποίου συναντάμε 3 ανοίγματα:
• το τραχηλικό στόμιο
Πώς αλλάζει η μήτρα στην εγκυμοσύνη;
Η βασική λειτουργία της μήτρας είναι να παρέχει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης στο μωρό το κατάλληλο περιβάλλον, εντός του οποίου αυτό θα αναπτυχθεί προστατευμένο.
Η μεταβολή του μεγέθους της μήτρας κατά την εγκυμοσύνη είναι εντυπωσιακή, αφού «ακολουθεί» το ραγδαίως αναπτυσσόμενο εντός αυτής μωρό. Πριν την εγκυμοσύνη η μήτρα έχει μήκος, το οποίο μετά βίας υπερβαίνει τα 70 χιλιοστά και βάρος περίπου 60 γραμμάρια, ενώ βρίσκεται «κρυμμένη» πίσω από τα οστά της λεκάνης. Σε τελειόμηνο κύηση ο θόλος της μήτρας (το «υψηλότερο» σημείο της) φθάνει κάτω από το διάφραγμα της εγκύου, ενώ το βάρος της ξεπερνάει το 1 κιλό!
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης παρατηρούμε εξάλλου μεταβολές και στη σύσταση του ενδομητρίου. Η επιφανειακή (λειτουργική) στοιβάδα του ενδομητρίου, όπως είδαμε, εμπλουτίζεται σε θρεπτικά συστατικά στο πρώτο ήμισυ του εμμηνορρυσιακού κύκλου (Ωοθυλακική φάση), ενώ αν δεν επέλθει κύηση, αποπίπτει και εξέρχεται μέσω του τραχηλικού στομίου στον κόλπο σε τεμάχια αναμεμιγμένα με αίμα, οπότε και έχουμε την έμμηνο ρύση.
Αν όμως γονιμοποιηθεί το ωάριο και το έμβρυο εμφυτευθεί εντός αυτού, τότε η αγγείωση του ενδομητρίου συνεχίζει να αναπτύσσεται και ο ιστός να εμπλουτίζεται περαιτέρω σε θρεπτικά συστατικά, οπότε και μετατρέπεται στο λεγόμενο φθαρτό υμένα. Ο φθαρτός υμένας είναι σημαντικός για την ανάπτυξη το εμβρύου ειδικά στα πρώτα στάδια της κύησης, αλλά και για την προστασία τους καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής.
Η μήτρα και ο τοκετός…
Τα μυϊκά τοιχώματα της μήτρας συσπώνται κατά τη διάρκεια του τοκετού. Δια των συσπάσεων αυτών και σε συνδυασμό με τη διαστολή του τραχήλου επιτυγχάνεται η έξοδος του νεογνού στο τέλος του δευτέρου σταδίου του τοκετού και του πλακούντα στο τέλος του τρίτου σταδίου.
Συσπάσεις όμως της μήτρας γίνονται αισθητές ενίοτε ήδη από τις 28 με 30 εβδομάδες κύησης. Πρόκειται κατά κανόνα για ανώδυνες συσπάσεις, οι οποίες δεν γίνονται αντιληπτές από τη γυναίκα και ονομάζονται συσπάσεις Braxton Hicks και υποβοηθούν τη σταδιακή κάθοδο του μωρού στη λεκάνη, προετοιμάζοντας έτσι το σώμα για τον τοκετό.
Υπάρχουν, όμως και περιπτώσεις, στις οποίες η γυναίκα αντιλαμβάνεται την έναρξη συσπάσεων μεσούσης της εγκυμοσύνης. Οι συσπάσεις αυτές ενδέχεται να οδηγήσουν σε πρόωρο τοκετό και χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης, υπό την έννοια της αναστολής τους.
Η μήτρα μετά τον τοκετό…
Μετά τον τοκετό το μυομήτριο (το στρώμα του τοιχώματος της μήτρας, που αποτελείται από μυϊκό κατά κύριο λόγο ιστό) συνεχίζει να συσπάται.
Δια των συσπάσεων αυτών επιτυγχάνεται:
• συμπίεση των αγγείων του φθαρτού, που αιμορραγούν μετά τον τοκετό, οπότε και παρεμποδίζεται η απώλεια αίματος της γυναίκας.
• μείωση του μεγέθους της μήτρας, η οποία σταδιακά φθάνει στο προ της εγκυμοσύνης μέγεθός της σε διάστημα 6 εβδομάδων περίπου.
Οι συσπάσεις της μήτρας μετά τον τοκετό εντείνονται από το θηλασμό, αφού δια αυτού αυξάνεται η έκκριση της ορμόνης Ωκυτοκίνης, η οποία δρα επί των μυών του τοιχώματος της μήτρας «ενεργοποιώντας» τους. Για το λόγο αυτό συχνά η θηλάζουσα – ειδικά τις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό – αναφέρει «τσιμπήματα» χαμηλά στη λεκάνη, όταν θηλάζει.
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
