Λίγα λόγια για το δέρμα…
Ας δούμε μερικά εντυπωσιακά στοιχεία για το δέρμα μας:
• το δέρμα είναι το ζωτικό όργανο, το οποίο καλύπτει το ανθρώπινο σώμα στην ολότητά του
• πρόκειται για το πιο εκτεταμένο όργανο του σώματός μας. Το εμβαδόν του, αν πρόκειται για άνδρα φθάνει το 1,80 μ2, ενώ αν πρόκειται για γυναίκα το 1,60 μ2.
• αποτελείται από περίπου 2 δισεκατομμύρια κύτταρα
• το βάρος του αγγίζει τα 5 κιλά, το οποίο αντιστοιχεί στο περίπου 15% του συνολικού βάρους του σώματός μας
Ποιες είναι οι λειτουργίες του δέρματός;
Το δέρμα έχει πλήθος λειτουργιών και συγκεκριμένα:
• αποτελεί προστατευτικό φραγμό έναντι μηχανικών, θερμικών και χημικών τραυμάτων
• αποτρέπει την απώλεια ύδατος
• μειώνει τη δυσμενή επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας
• είναι αισθητήριο όργανο (αίσθηση της αφής, αλλά και αντίληψη της θερμοκρασίας)
• είναι σημαντικό για τη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος (η διαδικασία αυτή ονομάζεται θερμορύθμιση)
• αποτελεί μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος. Έτσι ονομάζεται το σύστημα αμύνης του οργανισμού, το οποίο μας προστατεύει από βλαπτικούς παράγοντες, όπως είναι επί παραδείγματι οι παθογόνοι μικροοργανισμοί
• είναι έδρα παραγωγής της Βιταμίνης D
• είναι σημαντικό για την κοινωνική, αλλά και την ερωτική επικοινωνία (π.χ. μέσω του αγγίγματος ή της αγκαλιάς)
Το δέρμα μας κάτω από το μικροσκόπιο…
Στο δέρμα διακρίνουμε 3 στοιβάδες (στρώματα) (βλ. εικόνα):
• την επιδερμίδα: πρόκειται για την επιφανειακή στοιβάδα του δέρματος. Αποτελείται από 5 στοιβάδες και τα κύτταρά της ανανεώνονται κάθε 28 έως 30 ημέρες.
• το χόριο: είναι η ενδιάμεση στοιβάδα του δέρματος, στην οποία συναντάμε πλήθος αγγείων, νεύρων και αδένων, όπως είναι οι ιδρωτοποιοί αδένες (παράγουν ιδρώτα), αλλά και τους θύλακες («ρίζες») των τριχών
• το υπόδερμα: συχνά αναφέρεται και ως «υποδόριο», όπου συναντάμε συνδετικό ιστό, ο οποίος παρέχει στήριξη στους υπερκείμενους ιστούς και είναι πλούσιος σε κολλαγόνο, αλλά και λιπώδη ιστό
Το μέσο πάχος του δέρματος κυμαίνεται μεταξύ του 1 χιλιοστομέτρου και των 2 χιλιοστομέτρων, ενώ αυτό είναι λεπτότερο στα βλέφαρα (0,5 χιλιοστόμετρα) και παχύτερο στις παλάμες (6 χιλιοστόμετρα).
Στην παραπάνω εικόνα διακρίνουμε εκτός από τα στρώματα του δέρματος και ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο: το μελανοκύτταρο.
Τα μελανοκύτταρα εντοπίζονται στο όριο μεταξύ επιδερμίδος και χορίου, αλλά και στην ίριδα του οφθαλμού, στο κολπικό επιθήλιο (τον ιστό, που καλύπτει εσωτερικά τον κόλπο), στο αφτί, στις μήνιγγες (τις μεμβράνες, που περικλείουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό), στα οστά, αλλά και στην καρδιά.
Τα κύτταρα αυτά αποτελούν την έδρα παραγωγής της μελανίνης. Πρόκειται για μία χρωστική ουσία, η οποία προσδίδει στο δέρμα την απόχρωσή του. Η τελική απόχρωση του δέρματος εξαρτάται κατά βάσιν από την περιεκτικότητα του δέρματος σε μελανίνη. Η μελανίνη εξάλλου, καθότι απορροφά την υπεριώδη ακτινοβολία, προστατεύει το δέρμα από τη βλαπτική της επιρροή. Επιπροσθέτως, τα μελανοκύτταρα αποτελούν και μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος.
Η παραγωγή μελανίνης από τα μελανοκύτταρα διεγείρεται («ξεκινάει») κάτω από την επιρροή των Ορμονών, που Διεγείρουν τα Μελανοκύτταρα (Melanocyte-stimulating hormone/ MSH). Πρόκειται για μία οικογένεια ορμονών (α- MSH, β- MSH και γ- MSH), οι οποίες εκκρίνονται από μία εξειδικευμένη περιοχή του εγκεφάλου, που ονομάζεται υπόφυση (βλ. εικόνα).
Πώς αλλάζει η παραγωγή μελανίνης κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης;
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης καταγράφεται άνοδος στα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης, οι οποίες είναι ορμόνες, που παράγονται κυρίως από τον πλακούντα. Οι ορμόνες αυτές, διεγείρουν τα μελανοκύτταρα, όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2014 και έτσι αυξάνεται η παραγωγή μελανίνης. Στην ίδια μελέτη αναφέρεται εξάλλου, ότι κατά την εγκυμοσύνη άνοδος των επιπέδων στο αίμα της εγκύου καταγράφεται και όσον αφορά τα επίπεδα της MSH.
Η επίδραση της MSH στην αύξηση της παραγωγής της μελανίνης ωστόσο αμφισβητείται από τους συντάκτες σχετικής μελέτης του 2012, οι οποίοι αποδίδουν την αύξηση της παραγωγής μελανίνης κατά την κύηση όχι μόνον στην επίδραση των οιστρογόνων και της προγεστερόνης, αλλά και στην επίδραση άλλων ουσιών, που παράγονται στον πλακούντα και ονομάζονται σφιγγολιπίδια.
Ποιες είναι οι συνέπειες της αύξησης της παραγωγής μελανίνης κατά την εγκυμοσύνη;
Η βασική συνέπεια, όπως άλλωστε αναφέρεται και σε αμφότερες της ανωτέρω αναφερθείσες μελέτες, είναι η εμφάνιση σκούρας απόχρωσης του δέρματος. Η απόχρωση αυτή απαντάται στο σύνολο του δέρματος αλλά περισσότερο:
• στη θηλή και στη θηλαία άλω
• στο λαιμό
• στην πλάτη (κυρίως στο ανώτερο τμήμα αυτής)
Επίσης, συχνά κατά τη διάρκεια του δευτέρου τριμήνου αρχίζει να δημιουργείται μία γραμμή σκούρας απόχρωσης (βλ. φωτογραφία), η οποία εκτείνεται από την ηβική σύμφυση έως και το θώρακα. Η γραμμή αυτή ονομάζεται μέλανα γραμμή (linea nigra). Η γραμμή αυτή περιβάλλει και τον ομφαλό. Μετά τον τοκετό συνήθως αρχίζει να «ξεθωριάζει» και εντός μερικών μηνών εξαφανίζεται τελείως.
Σε ποσοστό των εγκύων, το οποίοι κυμαίνεται μεταξύ του 45% και του 75%, δημιουργείται και το λεγόμενο χλόασμα ή μέλασμα. Πρόκειται για την εμφάνιση σκούρας απόχρωσης, η οποία μοιάζει με πανάδα στο πρόσωπο της γυναίκας. Το μέλασμα συνήθως εκτείνεται στην κεντρική περιοχή του προσώπου και στις παρειές (μάγουλα). Και αυτό εξαφανίζεται συνήθως εντός λίγων μηνών από τον τοκετό.
Συχνά και οι «φακίδες» κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης καθίστανται πιο σκούρες και πιο «ορατές».
Σε κάποιες περιπτώσεις η απόχρωση του δέρματος καθίσταται κατά την εγκυμοσύνη ιδιαίτερα σκούρα. Αν πρόκειται για γυναίκα με ανοιχτόχρωμη κατά κανόνα επιδερμίδα, αυτό ενίοτε αποτελεί και σημείο υπερθυρεοειδισμού.
Η αύξηση της παραγωγής μελανίνης κατά την εγκυμοσύνη είναι και ένας από τους λόγους, που συνιστούμε στη γυναίκα την περίοδο αυτή της ζωής της να απέχει κατά το δυνατόν από την έκθεση στον ήλιο, η οποία αποτελεί «ερέθισμα», για περαιτέρω αύξηση της παραγωγής της ορμόνης αυτής, η οποία θα προκαλούσε ακόμα πιο σκούρα απόχρωση της επιδερμίδας. Αν όμως η γυναίκα κατά τη διάρκεια της κύησης χρειαστεί να εκτεθεί στην ηλιακή ακτινοβολία, συνιστάται να χρησιμοποιεί πάντα ένα αντιηλιακό κατάλληλο για την εγκυμοσύνη.
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Vora RV, Gupta R, Mehta MJ, Chaudhari AH, Pilani AP, Patel N. Pregnancy and skin. J Family Med Prim Care. 2014 Oct-Dec;3(4):318-24. doi: 10.4103/2249-4863.148099. PMID: 25657937; PMCID: PMC4311336.
Kar S, Krishnan A, Shivkumar PV. Pregnancy and skin. J Obstet Gynaecol India. 2012 Jun;62(3):268-75. doi: 10.1007/s13224-012-0179-z. Epub 2012 Aug 28. PMID: 23730028; PMCID: PMC3444563.
