Η προγεστερόνη είναι μία σημαντική ορμόνη, η οποία έχει εξέχουσα θέση στη λειτουργιά του γεννητικού συστήματος της γυναίκας, καθότι συμμετέχει στη ρύθμιση του εμμηνορρυσιακού κύκλου, ενώ έχει επικουρική δράση σε ό,τι αφορά την ομαλή εξέλιξη της κύησης.
Το όνομά της η προγεστερόνη το έλαβε το 1930 και έχει λατινική προέλευση (pro + gestare). Σε ελεύθερη μετάφραση προγεστερόνη είναι η ουσία, η οποία ευνοεί την κύηση. Είναι επομένως σαφές από το όνομά της και μόνο, πως η προγεστερόνη έχει σημαντικό ρόλο στην εγκυμοσύνη.
Η δράση της προγεστερόνης σε ό,τι αφορά την κύηση ξεκινά πριν από αυτήν καθεαυτήν τη γονιμοποίηση του ωαρίου: Το έμβρυο, που προκύπτει από το γονιμοποιημένο ωάριο, προκειμένου να εμφυτευθεί με επιτυχία, είναι ανάγκη να βρει «πρόσφορο έδαφος». Με άλλα λόγια ο ιστός, ο οποίος καλύπτει το τοίχωμα της κοιλότητας της μήτρας, το αποκαλούμενο ενδομήτριο, είναι αναγκαίο να είναι κατάλληλα «προετοιμασμένο», για να δεχθεί το έμβρυο. Η προγεστερόνη, τα επίπεδα της οποίας κορυφώνονται περίπου επτά ημέρες πριν από την έλευση του κύκλου και στη συνέχει πέφτουν, είναι απαραίτητη για την προετοιμασία του ενδομητρίου, ώστε λάβει χώρα η επιτυχής εμφύτευση του εμβρύου.
Ακόμα όμως και μετά την επιτυχή εμφύτευση του εμβρύου στο ενδομήτριο, η προγεστερόνη συνεχίζει να έχει εξέχοντα ρόλο στην εξέλιξη της κύησης. Η ορμόνη αυτή, η οποία στα πρώτα στάδια της κύησης παράγεται από τις ωοθήκες και συγκεκριμένα από ένα προσωρινό όργανο, που δημιουργείται επί των ωοθηκών και ονομάζεται ωχρό σωμάτιο, συνδράμει στη δημιουργία και διατήρηση ενός μικρο-περιβάλλοντος εντός της μήτρας, το οποίο δύναται να συντηρήσει το αναπτυσσόμενο έμβρυο. Μετά από την 8η με 10η εβδομάδα της κύησης, τα επίπεδα της προγεστερόνης ανεβαίνουν δραματικά, διότι σε εκείνο το χρονικό σημείο ξεκινάει η παραγωγή της ορμόνης από τον πλακούντα. Τα επίπεδα μάλιστα της προγεστερόνης φαίνεται, πως είναι ακόμα υψηλότερα, αν πρόκειται για πολύδυμη κύηση. Έτσι συνεχίζεται η ευεργετική δράση της προγεστερόνης καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Με δεδομένη τη σημασία της προγεστερόνης για την ομαλή εξέλιξη της εγκυμοσύνης, επόμενο ήταν να διερευνηθεί το ενδεχόμενο χορήγησής της σε περιπτώσεις, που η κύηση εμφανίζει δυσχέρειες.
Σήμερα η προγεστερόνη χρησιμοποιείται εκτενώς στα πλαίσια πρωτοκόλλων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Χορηγείται σε γυναίκες, που υποβάλλονται σε θεραπεία υπογονιμότητας τόσο στα πλαίσια της προετοιμασίας του ενδομητρίου πριν από τη σπερματέγχυση ή πριν από την εμβρυομεταφορά κατά την εξωσωματική γονιμοποίηση, όσο και μετά από τη σπερματέγχυση ή την εμβρυομεταφορά, ώστε να αυξηθεί η πιθανότητα εμφύτευσης του εμβρύου.
Επίσης, η προγεστερόνη χορηγείται συχνά σε εγκύους, οι οποίες παρουσιάζουν κολπική αιμόρροια κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης, δηλαδή σε περιπτώσεις επαπειλούμενης αποβολής πρώτου τριμήνου. Το σκεπτικό της χορήγησης της προγεστερόνης στις περιπτώσεις αυτές βασίζεται στην πιθανότητα ανεπαρκούς παραγωγής της από της ωοθήκες, η οποία έχει ως συνέπεια την αδυναμία διατήρησης περιβάλλοντος μέσα στη μήτρα κατάλληλου, να υποστηρίξει την ανάπτυξη του εμβρύου. Η αποδοχή της αποτελεσματικότητας του θεραπευτικού αυτού σχήματος δεν είναι καθολική, αφού η ανάλυση των επιστημονικών δεδομένων δεν είναι έχει καταλήξει σε σαφή συμπεράσματα. Ενώ είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο πως η αποβολές στο πρώτο τρίμηνο συνδέονται στη συντριπτική τους πλειοψηφία με χρωμοσωμικές ανωμαλίες στο έμβρυο, τις οποίες φυσικά η χορήγηση προγεστερόνης σε καμία περίπτωση δεν αναστρέφει. Εντούτοις, συχνά η προγεστερόνη χορηγείται σε περιπτώσεις επαπειλούμενης αποβολής με το σκεπτικό: «καλό μπορεί να κάνει, κακό δεν κάνει».
Τέλος, έχει παρατηρηθεί πως η χορήγηση της προγεστερόνης δια της κολπικής κυρίως οδού κατά το δεύτερο κυρίως μισό της κύησης και σε γυναίκες, οι οποίες έχουν αυξημένες πιθανότητες να γεννήσουν πρόωρα, μπορεί να παρατείνει σε σημαντικό βαθμό την κύηση, ώστε να αποφευχθεί κατά το δυνατόν η παθολογία του νεογνού, που συνδέεται με την προωρότητα. Έτσι κολπική χορήγηση της προγεστερόνης συστήνεται ειδικά κατά το δεύτερο μισό της κύησης σε γυναίκες, που έχουν ιστορικό πρόωρου τοκετού σε προηγούμενη εγκυμοσύνη ή εμφανίζουν πρόδρομα σημεία πρόωρου τοκετού στην παρούσα εγκυμοσύνη, όπως μικρό μήκος τραχήλου κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο ή πρόωρες συσπάσεις της μήτρας. Σε ό,τι αφορά τις πρόωρες συσπάσεις της μήτρας, φαίνεται πως η κολπική χορήγηση της προγεστερόνης δρα επικουρικά στην κύρια θεραπεία, που χορηγείται για την αναστολή των συσπάσεων αυτών.
Σήμερα υπάρχουν διάφορα σκευάσματα, τα οποία περιέχουν προγεστερόνη και χορηγούνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Τα σκευάσματα αυτά έχουν τη μορφή δισκίων, κολπικής γέλης ή ενέσιμου διαλύματος. Η χορήγηση των σκευασμάτων αυτών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης γίνεται εδώ και πολλά χρόνια και δεν έχουν προκύψει ανεπιθύμητες ενέργειες, οι οποίες να περιορίζουν τη χρήση της ορμόνης αυτής στην κύηση. Αυτό είναι τρόπον τινά αναμενόμενο, αφού η προγεστερόνη παράγεται ούτως ή άλλως από τον ίδιο τον οργανισμό της εγκύου.
Η χορήγηση προγεστερόνης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι λοιπόν μια συνήθης αγωγή, η οποία συστήνεται, όποτε υπάρχει υποψία πως η πρόοδος της κύησης παρουσιάζει δυσχέρειες.
Διαβάστε ακόμα:
– Εγκυμοσύνη: Προγεστερόνη για πρόωρο τοκετό – όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
