Τι είναι πολύδυμος κύηση;
Με τον όρο πολύδυμος (ή πολύδημη) κύηση αναφερόμαστε στην ταυτόχρονη κυοφορία πλέον του ενός εμβρύου.
Έτσι αν έχουμε δύο έμβρυα, μιλάμε για δίδυμη κύηση, αν έχουμε τρία έμβρυα για τρίδυμη κύηση κ.ο.κ.
Πόσα είδη δίδυμης κύησης υπάρχουν;
Υπάρχουν δύο βασικά «είδη» διδύμων:
• Τα μονοωγενή ή μονοζυγωτικά. Τα δίδυμα αυτά προήλθαν από τη γονιμοποίηση ενός μόνον ωαρίου. Στη συνέχεια το έμβρυο, που προέκυψε διαιρέθηκε πλήρως και τοιουτοτρόπως δημιουργήθηκαν δύο ξεχωριστά έμβρυα. Τα έμβρυα, που θα προκύψουν έχουν πανομοιότυπο γενετικό υλικό. Τα αδελφάκια αυτά είναι τα δίδυμα, που «μοιάζουν σαν δύο σταγόνες νερό».
• Τα διωογενή ή διζυγωτικά. Τα δίδυμα αυτά προήλθαν από τη γονιμοποίηση δύο διαφορετικών ωαρίων. Τα έμβρυα, που θα προκύψουν έχουν διαφορετικό γενετικό υλικό. Τα αδελφάκια αυτά είναι τα δίδυμα, που «μοιάζουν απλά σαν αδέλφια», ενώ ενδέχεται να έχουν και διαφορετικό φύλο. Η διζυγωτική κύηση συνδέεται με πολλαπλή ωοθυλακιορρηξία, δηλαδή με την απελευθέρωση πλέον του ενός ωαρίου σε έναν κύκλο.
Πόσο συχνές είναι οι μονοζυγωτικές δίδυμες κυήσεις;
Η συχνότητα των μονοζυγωτικών δίδυμων κυήσεων υπολογίζεται στο 2,3 με 4 ανά 1000 κυήσεις. Η συχνότητα αυτή δεν έχει μεταβληθεί στο χρόνο.
Οι πιθανότητες για μονοζυγωτική δίδυμη κύηση δεν φαίνεται να επηρεάζονται από την ηλικία της μητέρας. Κατά τα φαινόμενα οι πιθανότητες αυτές είναι ανεπηρέαστες και από την κληρονομικότητα.
Τα μονοζυγωτικά δίδυμα είναι πάντα απολύτως όμοια μεταξύ τους;
Τα μονοζυγωτικά δίδυμα έχουν ακριβώς το ίδιο γενετικό υλικό. Αυτό αντικατοπτρίζεται και στην εμφάνισή τους. Τα δίδυμα αυτά συχνά μοιάζουν σαν δύο σταγόνες νερό.
Εντούτοις, πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη μας, πως τόσο τα σωματικά, όσο και τα πνευματικά χαρακτηριστικά ενός εκάστου καθορίζονται μεν έως κάποιο – σημαντικό – βαθμό από το γενετικό υλικό, αλλά η τελική «μορφή» των χαρακτηριστικών αυτών επηρεάζεται και από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Τέτοιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να είναι η διατροφή, που ο καθένας ακολουθεί ή συνήθειές του, όπως είναι το κάπνισμα.
Υπάρχουν χαρακτηριστικά, που εξαρτώνται αποκλειστικά από το γενετικό υλικό, όπως είναι το χρώμα των ματιών. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι σχεδόν πανομοιότυπα στα μονοζυγωτικά δίδυμα.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό, που εξαρτάται αποκλειστικά από το γενετικό υλικό είναι και το φύλο. Έτσι τα μονοζυγωτικά δίδυμα είναι πάντα του ιδίου φύλου.
Αντίθετα η όψη του δέρματος επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από εξωτερικούς παράγοντες, όπως είναι η διατροφή ή η έκθεση στον ήλιο. Τα χαρακτηριστικά αυτά ενδέχεται να παρουσιάζουν μικρές διαφορές ακόμα και μεταξύ των μονοζυγωτικών διδύμων.
Μάλιστα τα μονοζυγωτικά δίδυμα αποτελούν για τους γενετιστές εξαιρετικό πεδίο έρευνας, ακριβώς διότι αυτά έχουν εξ’ ορισμού πανομοιότυπο γενετικό υλικό. Έτσι οι επιστήμονες μπορούν να δουν σε ποιο βαθμό ο τάδε ή ο δείνα περιβαλλοντικός παράγων επηρεάζει την τελική μορφή εκάστου χαρακτηριστικού.
Επίσης συχνά συμβαίνει στα μονοζυγωτικά δίδυμα το ένα να είναι κατοπτρικό είδωλο του άλλου, για παράδειγμα το ένα είναι αριστερόχειρας και το άλλο δεξιόχειρας, ενώ τα δακτυλικά τους αποτυπώματα είναι συνήθως διαφορετικά.
Στην περίπτωση μονοζυγωτικής δίδυμης κύησης, πώς είναι «τοποθετημένα» τα μωρά μέσα στη μήτρα;
Ο πλακούντας και οι υμένες, που περιβάλλουν τα έμβρυα μονοζυγωτικής δίδυμης κύησης, διαφοροποιούνται ανάλογα με το στάδιο, στο οποίο έγινε η πλήρης διαίρεση του εμβρύου (βλ εικόνα 1).
Εικόνα 1: Οι μεμβράνες και ο πλακούντας στα Μονοζυγωτικά Δίδυμα
Έτσι έχουμε:
• Διχοριακά/ Διαμνιακά δίδυμα: η διαίρεση έλαβε χώρα σε πολύ αρχικό στάδιο μέχρι και την 3η ημέρα από τη γονιμοποίηση (στάδιο Μοριδίου). Τα έμβρυα αυτά έχουν δύο ανεξάρτητους πλακούντες και βρίσκονται μέσα σε δύο ανεξάρτητους αμνιακούς σάκους, όπως ακριβώς και τα Διζυγωτικά δίδυμα.
• Μονοχοριακά/ Διαμνιακά δίδυμα: η διαίρεση έλαβε χώρα μεταξύ της 4ης και της 8ης ημέρας από τη γονιμοποίηση (στάδιο βλαστοκύστης). Τα έμβρυα αυτά μοιράζονται έναν κοινό πλακούντα, αλλά βρίσκονται σε δύο ανεξάρτητους αμνιακούς σάκους.
• Μονοχοριακά/ Μονοαμνιακά δίδυμα: η διαίρεση έλαβε χώρα μεταξύ της 8ης και της 13ης ημέρας από τη γονιμοποίηση (μετά την εμφύτευση της βλαστοκύστης). Τα έμβρυα αυτά μοιράζονται έναν κοινό πλακούντα και διαβιούν και αναπτύσσονται μέσα στον ίδιο αμνιακό σάκο.
• Σιαμαία Δίδυμα: η διαίρεση έλαβε χώρα μεταξύ της 13ης και της 15ης ημέρας από τη γονιμοποίηση και η διαίρεση είναι ατελής. Έτσι τα δίδυμα αυτά είναι «ενωμένα» σε κάποιο σημείο του σώματός τους). Ανάλογα με το σημείο του σώματός τους στο οποίο είναι ενωμένα, ονομάζονται πυγοπαγή (ενωμένα στο ιερό), κρανιοπαγή (ενωμένα στο κεφάλι) και ομφαλοπαγή (ενωμένα στην κοιλιά). Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός, πως για απροσδιόριστους λόγους τα σιαμαία είναι στην πλειοψηφία θήλεα.
Πώς μπορούμε να δούμε, αν τα δίδυμα είναι Διχοριακά/ Διαμνιακά ή Μονοχοριακά/ Διαμνιακά;
Αυτή τη δυνατότητα μας δίνει ο υπερηχογραφικός έλεγχος.
Στην περίπτωση των Μονοχοριακών/ Διαμνιακών (μοιράζονται δηλαδή τον ίδιο πλακούντα) η διαχωριστή μεμβράνη μεταξύ των σάκων των δύο εμβρύων ενώνεται με το εξωτερικό χείλος του σάκου, που εφάπτεται με τη μήτρα, υπό ορθή γωνία σχηματίζοντας το γράμμα «Τ» και έχουμε στο υπερηχογράφημα το λεγόμενο «σημείο Τ» και είναι εμφανές μεταξύ των 10 και των 14 εβδομάδων κύησης (εικόνα 2).
Εικόνα 2: Μονοχοριακά/ Διαμνιοτικά Δίδυμα – “σημείο Τ” στο υπερηχογράφημα
Αντίθετα, στην περίπτωση που τα δίδυμα είναι Διχοριακά/ Διαμνιακά (δηλαδή έχουν ανεξάρτητους πλακούντες), το σημείο ένωσης της μεμβράνης, που διαχωρίζει τους σάκους των δύο εμβρύων με την περιφέρεια έχει τριγωνικό σχήμα και θυμίζει το κεφαλαίο «Λ», αυτό είναι το λεγόμενο «σημείο λ». Αν το «σημείο λ» εντοπισθεί στο υπερηχογράφημα μεταξύ της 16ης και της 20ης εβδομάδας της κύησης, τότε μπορούμε με σχετική βεβαιότητα να δηλώσουμε πως πρόκειται για Διχοριακά/ Διαμνιακά δίδυμα (εικόνα 3).
Εικόνα 3: Διχοριακά/ Διαμνιακά Δίδυμα – “σημείο λ” στο υπερηχογράφημα
Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε, όταν υπερηχογραφικά τα έμβρυα εμφανίζονται να έχουν δύο διαφορετικούς πλακούντες, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι, αν πρόκειται για διζυγωτικά δίδυμα ή μονοζυγωτικά, στα οποία η διαίρεση του εμβρύου έλαβε χώρα σε αρχόμενο στάδιο της κύησης.
Γιατί είναι σημαντικό να ξεχωρίσουμε, αν πρόκειται για δίδυμα, που μοιράζονται έναν πλακούντα, ή για δίδυμα, που έχουν ανεξάρτητους πλακούντες;
Η γνώση αυτή είναι σημαντική, διότι στην περίπτωση, που τα δίδυμα μοιράζονται έναν κοινό πλακούντα, τότε υφίστανται πιθανότητες εμφάνισης μίας σοβαρής επιπλοκής της δίδυμου κύησης, που ονομάζεται Σύνδρομο Έμβρυο – εμβρυϊκής Μετάγγισης (Twin – to – twin Transfusion – Syndrome – T.T.T.S.).
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Εικόνα 1: By Kevin Dufendach (Own work) [CC-BY-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by/3.0)], via Wikimedia Commons
Εικόνα 3: © Nevit Dilmen [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0) or GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html)], via Wikimedia Commons
