Τι είναι οι Βιταμίνες;

Οι βιταμίνες είναι οργανικές ενώσεις (δηλαδή ενώσεις, που περιέχουν άτομα άνθρακα στα μόριά τους), οι οποίες είναι απαραίτητες για την ορθή λειτουργία του οργανισμού σε μικρές όμως ποσότητες.

Η ανακάλυψη των βιταμινών αποδίδεται στον Πολωνικής καταγωγής βιοχημικό Casimir Funk το 1912.

Αρχικά θεωρήθηκε, πως οι χημικοί αυτοί παράγοντες ανήκαν στην ομάδα των χημικών ενώσεων, που ονομάζονται «αμίνες». Έτσι προέκυψε ο όρος vitamine (vital: ζωτικής σημασίας & amine). Εντούτοις, αργότερα διαπιστώθηκε, πως δεν είναι όλες οι βιταμίνες «αμίνες». Έτσι το τελικό «e» αφαιρέθηκε, προκειμένου να γίνει η διάκριση από τις «αμίνες» και καταλήξαμε στον όρο vitamin.

Οι 13 βιταμίνες, που γνωρίζουμε σήμερα, ανακαλύφθηκαν στο σύνολό τους μεταξύ του 1913 και του 1948.

Έως το 1935 η αποκλειστική πηγή βιταμινών ήταν η διατροφή. Τότε όμως δημιουργήθηκαν τα πρώτα βιταμινούχα συμπληρώματα διατροφής, η παραγωγή των οποίων αναπτύχθηκε αλματωδώς από τη δεκαετία του 1950 και έπειτα.

Κάποιες βιταμίνες ο οργανισμός μπορεί να τις συνθέσει, όπως για παράδειγμα τη βιταμίνη D. Η βιταμίνη αυτή συντίθεται από το σώμα μας μετά από έκθεση στον ήλιο.

Αντίθετα, ο οργανισμός μας αδυνατεί να συνθέσει άλλες βιταμίνες και είναι απαραίτητη η πρόσληψή τους μέσα από τη διατροφή. Μεταξύ αυτών είναι και η βιταμίνη Α.

Γιατί είναι σημαντική η βιταμίνη Α;

Η βιταμίνη Α εμπλέκεται:

•    στην ορθή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος (δηλαδή του συστήματος, που προστατεύει τον οργανισμό από μικρόβια, ιούς και καταστρέφει καρκινικά κύτταρα)

•    στην ορθή λειτουργία των ματιών. Συγκεκριμένα, η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της όρασης ιδιαίτερα σε περιβάλλοντα με αδύναμο φωτισμό, ενώ έλλειψή της επηρεάζει αρνητικά και τη διάκριση των χρωμάτων.

•    στη διατήρηση της καλής υγείας του δέρματος και των βλεννογόνων (βλεννογόνος ονομάζεται ο εξειδικευμένος ιστός, που καλύπτει τις κοιλότητες του σώματος)

Ποιες είναι οι διατροφικές πηγές βιταμίνης Α;

Καλές πηγές βιταμίνης Α είναι:

•    το τυρί

•    τα αβγά

•    τα ιχθυέλαια (μουρουνέλαιο)

•    το γάλα

•    το γιαούρτι

•    το συκώτι και τα προϊόντα, που παράγονται από αυτό, όπως είναι το pâté, είναι εξαιρετικά πλούσια σε βιταμίνη Α

Πηγές ενώσεων, τις οποίες το σώμα μας μπορεί να μετατρέψει σε βιταμίνη Α είναι:

•    λαχανικά όπως τα καρότα, το σπανάκι, οι γλυκοπατάτες και οι κόκκινες πιπεριές

•    τα βερίκοκα

Πάντως η φυτικής προέλευσης βιταμίνη Α δεν απορροφάται από τον οργανισμό μας τόσο αποδοτικά, όσο η ζωικής προέλευσης βιταμίνη.

Πόση βιταμίνη Α χρειάζεται να λαμβάνει κάποιος σε ημερήσια βάση;

Η ημερήσια ποσότητα βιταμίνης Α, που χρειάζεται ένας ενήλικας μεταξύ των 19 και των 64 ετών είναι :

•    700μg για τους άνδρες

•    600μg    για τις γυναίκες

Η ποσότητα βιταμίνης Α, που συνήθως λαμβάνει κάποιος από μία ισορροπημένη διατροφή είναι επαρκής για την κάλυψη των αναγκών του. Μάλιστα, αν ληφθεί μέσω της διατροφής ποσότητα βιταμίνης Α, την οποία δεν έχει άμεση ανάγκη ο οργανισμός, αυτή αποθηκεύεται και χρησιμοποιείται, όταν παραστεί λόγος. Επομένως, δεν είναι απαραίτητη η καθημερινή πρόσληψη βιταμίνης Α.

Θα πρέπει να σημειωθεί, πως έχει διαπιστωθεί, ότι η πρόσληψη ποσότητας βιταμίνης Α μεγαλύτερης των 1500μg είτε μέσω της διατροφής, είτε μέσω συμπληρωμάτων, σε ημερήσια βάση επί μακρό χρονικό διάστημα, αυξάνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης.

Οι ανάγκες για βιταμίνη Α αλλάζουν κατά την εγκυμοσύνη;

Η βιταμίνη Α διέρχεται τον πλακούντα και φθάνει στο έμβρυο. Η βιταμίνη αυτή είναι απαραίτητη για την ορθή ανάπτυξη των οφθαλμών, του σκελετού, αλλά και διαφόρων άλλων οργάνων. Επομένως, οι ανάγκες της γυναίκας σε βιταμίνη Α αυξάνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ιδιαίτερα κατά τα ύστερα στάδια αυτής.

Εντούτοις, οι ανάγκες αυτές καλύπτονται επαρκώς από την πρόσληψη μέσω της συνήθους διατροφής.

Εν τοις πράγμασι, ελλείψεις στη βιταμίνη Α παρατηρούνται μόνον σε αναπτυσσόμενες χώρες, όπου το πρόβλημα είναι σοβαρό. Όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2019, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ελλείψεις σε βιταμίνη Α αντιμετωπίζουν έως και 19 εκατομμύρια έγκυες, που ζουν σε αναπτυσσόμενες χώρες. Η μη επαρκής πρόσληψη βιταμίνης Α ως αποτέλεσμα έχει διαταραχές στην ανάπτυξη του εμβρύου.

Αντίθετα, στο λεγόμενο «αναπτυγμένο» κόσμο, όπου και τα προβλήματα διατροφής θεωρείται, πως έχουν κατά βάσιν λυθεί, το έμβρυο μάλλον κινδυνεύει από την πρόσληψη υπερβολικά μεγάλης ποσότητας βιταμίνης Α από την έγκυο. Η υπερβολική πρόσληψη βιταμίνης Α ειδικά στο πρώτο τρίμηνο έχει τερατογόνο δράση για το έμβρυο.

Επομένως, κατά την εγκυμοσύνη δεν συνιστάται η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής περιεχόντων βιταμίνη Α. Τουναντίον, συνιστάται η αποφυγή κατανάλωσης τροφίμων, πλούσιων στη βιταμίνη αυτή, όπως είναι το συκώτι και τα παράγωγά του, αλλά και των αντίστοιχων συμπληρωμάτων διατροφής, όπως αυτά, που περιέχουν μουρουνέλαιο.

Κατά τη διάρκεια της κύησης αλλά και για αρκετούς μήνες πριν από αυτή συνιστάται η αποφυγή λήψης φαρμάκων, που περιέχουν βιταμίνη Α. Τέτοια σκευάσματα χρησιμοποιούνται συχνά για την αντιμετώπιση δερματικών παθήσεων, όπως είναι η ακμή.

Κλείστε ΕΔΩ το ραντεβού σας, για να αντιμετωπίσουμε όποιο γυναικολογικό θέμα, θέμα εγκυμοσύνης ή θέμα υπογονιμότητας σας απασχολεί!

Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Bastos Maia S, Rolland Souza AS, Costa Caminha MF, et al. Vitamin A and Pregnancy: A Narrative Review. Nutrients. 2019;11(3):681. Published 2019 Mar 22. doi:10.3390/nu11030681