Τι είναι η παχυσαρκία;
Η παχυσαρκία είναι ένας ιατρικός όρος, ο οποίος αναφέρεται στο υπερβολικά υψηλό σωματικό βάρος λόγω της συσσώρευσης λιπώδους ιστού.
Μία πρώτη εκτίμηση του βάρους του ατόμου γίνεται μέσω του Δείκτη Μάζας Σώματος (Body Mass Index – BMI). Ο δείκτης αυτός υπολογίζεται ως το πηλίκο του βάρους του ατόμου σε κιλά δια του τετραγώνου του ύψους του σε μέτρα (kg/m2).
Φυσιολογικός θεωρείται ο BMI μεταξύ του 18,5 και του 25. Όταν ο δείκτης αυτός υπερβαίνει το 25, το άτομο θεωρείται υπέρβαρο και όταν υπερβαίνει το 30, παχύσαρκο.
Η παχυσαρκία συνδέεται με πλήθος προβλημάτων υγείας, που εμπλέκουν διάφορα συστήματα του σώματος, όπως το καρδιαγγειακό, το αναπνευστικό και το εριστικό – μυϊκό (τα οστά κα τους μύες).
Πόσο συχνή είναι η παχυσαρκία;
Η παχυσαρκία στις ημέρες μας τείνει να λάβει διαστάσεις επιδημίας.
Χαρακτηριστικά, ο αριθμός των παχύσαρκων στην Ευρώπη έχει τριπλασιαστεί σε σχέση με τη δεκαετία του 1980.
Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπολογίζεται, πως μέχρι και το 70% των ενηλίκων είναι υπέρβαροι, ενώ το 10% έως 30% αυτών παχύσαρκοι.
Εξαιρετικά ανησυχητικό είναι δε το γεγονός της εξάπλωσης της παιδικής παχυσαρκίας. Στις αρχές του 21ου αιώνα, είχε διπλασιαστεί ο αριθμός των παχύσαρκων παιδιών σε σχέση με τις μετρήσεις των 20 προηγουμένων ετών. Η αυξητική αυτή τάση μάλιστα δεν φαίνεται να ανακόπτεται. Έτσι υπολογίζεται, πως το 20% των παιδιών σχολικής ηλικίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σήμερα παχύσαρκα…
Αν μια γυναίκα είναι παχύσαρκη στην εγκυμοσύνη, επηρεάζει αυτό τις πιθανότητες το παιδί της να είναι και αυτό παχύσαρκο;
Η στατιστική είναι το βασικό εργαλείο της επιστημονικής παρατήρησης. Στην ερώτηση αυτή, η στατιστική δεν είναι καθόλου καθησυχαστική.
Όπως φαίνεται από μία μελέτη του 2004, αν μια γυναίκα είναι παχύσαρκη στα πρώτα στάδια της κύησης, ο κίνδυνος το παιδί της να εμφανίσει παχυσαρκία μεταξύ των 2 και 4 ετών, διπλασιάζεται! Σε παρόμοια συμπεράσματα κατέληξαν και άλλες μελέτες.
Και γιατί για την παχυσαρκία του παιδιού στα 2 και 4 έτη να φταίει η παχυσαρκία της μητέρας και όχι το τι έμαθε να τρώει το παιδί μετά τη γέννησή του;
Αυτό είναι μια εύλογη απορία.
Υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί, δια των οποίων η παχύσαρκη μητέρα ενδέχεται να «κληροδοτεί» την παχυσαρκία στο παιδί της, οι οποίοι είναι άσχετοι με αυτό καθαυτό το γεγονός, πως αυτή ήταν παχύσαρκη στα πρώτα στάδια της κύησης.
Για παράδειγμα, δεν αποκλείεται να εμπλέκονται γονιδιακοί παράγοντες, πέραν από τον έλεγχο της μητέρας, οι οποίοι να συνδέονται με την παχυσαρκία. Δεν είναι απίθανο εξάλλου το παιδί της παχύσαρκης μητέρας να κατέστη και αυτό παχύσαρκο, όχι διότι «κάτι» συνέβη, όσο αυτό μεγάλωνε στη μήτρα της, αλλά διότι μετά τη γέννησή του ανέπτυξε – για τον οποιοδήποτε λόγο – κακές διατροφικές συνήθειες.
Τέτοιοι – και ίσως άλλοι παρόμοιοι – παράγοντες είναι εξαιρετικά πιθανό να έχουν το δικό τους «ειδικό βάρος» σε ό,τι αφορά την παιδική παχυσαρκία.
Όμως έρχεται σήμερα το ερευνητικό σχέδιο της Διατροφής από Νωρίς (EarlyNutrition project) να περιγράψει αυτό, που ονομάζουμε, «μεταβολικό προγραμματισμό».
Το EarlyNutrition project, είναι ένα ερευνητικό πρόγραμμα, που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και στο οποίο συμμετέχουν ερευνητές από 15 χώρες. Το πρόγραμμα αυτό στόχο έχει να μελετήσει τους τρόπους, που ο άνθρωπος δημιουργεί της διατροφικές του συνήθειες και να προτείνει τρόπους εποικοδομητικής διαμόρφωσης των συνηθειών αυτών, ώστε να αντιμετωπιστεί η «λαίλαπα» της παχυσαρκίας.
Τι είναι ο «μεταβολικός προγραμματισμός»;
Ο όρος αυτός αναφέρεται στο γεγονός, πως οι πρώιμες διατροφικές εμπειρίες του ατόμου καθορίζουν τις μετέπειτα διατροφικές του συνήθειες, οι οποίες προδιαθέτουν για παχυσαρκία.
Από τα επιστημονικά δεδομένα φαίνεται, πως μέχρι την ηλικία των 6 μηνών, τα μωρά είναι επιρρεπή στον μεταβολικό αυτό προγραμματισμό.
Όμως ο προγραμματισμός αυτός φαίνεται, πως ξεκινάει ήδη από την εμβρυϊκή ζωή. Έτσι, αν η μητέρα αυξήσει υπερβολικά το βάρος της κατά τη διάρκεια της κύησης, αυξάνονται οι πιθανότητες το παιδί της να είναι και αυτό παχύσαρκο στη μετέπειτα ζωή του.
Με ποιους μηχανισμούς η παχυσαρκία της εγκύου επηρεάζει το «μεταβολικό προγραμματισμό» του παιδιού;
Οι μηχανισμοί αυτοί δεν έχουν ακόμα διαλευκανθεί.
Όμως έχουν γίνει ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις σε ζώα.
Για παράδειγμα το 2007 δημοσιεύθηκε μελέτη, η οποία καταδείκνυε, πως αν ποντίκια θραφούν κατά τη διάρκεια της κύησης με «ετοιματζίδικο» φαγητό (junk food), τότε είναι εξαιρετικά πιθανό και τα μωρά τους να προτιμούν το φαγητό αυτό μετά τη γέννησή τους!
Το 2012 μάλιστα έτερη επί του θέματος μελέτη κατέδειξε, πως η κατανάλωση από το ποντίκι κατά την εγκυμοσύνη junk food επηρεάζει τη διαμόρφωση δομών του εγκεφάλου του μωρού, που θα γεννηθεί. Οι ερευνητές στην προκειμένη περίπτωση διατύπωσαν την υπόθεση, πως οι μεταβολές αυτές στον εγκέφαλο του μωρού είναι πιθανό να συνδέονται με τη προτίμηση, που αυτό επιδεικνύει για τη συγκεκριμένη δίαιτα.
Επομένως…
Επομένως είναι σημαντικό να γνωρίζετε, πως η παχυσαρκία κατά την εγκυμοσύνη δεν επηρεάζει μόνον τη δική σας υγεία, αλλά και την υγεία του μωρού σας, όχι μόνο σε βραχυπρόθεσμη, αλλά και σε μακροπρόθεσμη βάση.
Για το λόγο αυτό φροντίστε να ακολουθήσετε τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όσο και εκτός αυτής:
• Μετριάστε την ενεργειακή πρόσληψη (κυρίως περιορίστε τα κορεσμένα λίπη και τα επεξεργασμένα σάκχαρα)
• Αυξήστε την κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων, δημητριακών ολικής άλεσης και ξηρών καρπών
• Μην παραλείπετε την τακτική άσκηση
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
