Τι είναι τα ιχνοστοιχεία;
Τα ιχνοστοιχεία περιλαμβάνουν θρεπτικά συστατικά, που είναι απαραίτητα για την στήριξη τόσο της εγκύου, όσο και του ραγδαίως αναπτυσσόμενου εμβρύου.
Τα στοιχεία αυτά ανευρίσκονται σε διάφορες τροφές. Εντούτοις, η συγκέντρωσή τους στις τροφές αυτές είναι σχετικά χαμηλή, ενώ οι ανάγκες της γυναίκας κατά την κύηση είναι σημαντικές. Για το λόγο αυτό συχνά συστήνεται στην έγκυο η λήψη των αντίστοιχων συμπληρωμάτων διατροφής.
1. Φυλλικό (ή φολικό) οξύ
Το φυλλικό οξύ ανευρίσκεται σε λαχανικά με πλατιά πράσινα φύλλα (εξού και το όνομά του – «ΦΥΛΛ – ικό). Ο όρος φολικό είναι ταυτόσημος, αλλά προέρχεται από τη λατινική λέξη folium, που σημαίνει επίσης φύλλο.
Ανήκει στο σύμπλεγμα Βιταμινών Β. Συγκεκριμένα, το φυλλικό οξύ είναι η Βιταμίνη Β9.
Η βιταμίνη αυτή ανακαλύφθηκε κατά τη δεκαετία του 1930. Σήμερα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.), το συγκαταλέγει μεταξύ των στοιχείων, που δεν πρέπει να λείπουν από κανένα σύστημα υγείας.
Σε πολλές χώρες μάλιστα επιλέγεται ο εμπλουτισμός των τροφών με φυλλικό οξύ, προκειμένου ο πληθυσμός να λαμβάνει τις απαραίτητες ποσότητες του στοιχείου αυτού.
Η λήψη φυλλικού οξέος θεωρείται απαραίτητη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αφού χάρη σε αυτό προλαμβάνονται συγγενείς βλάβες του κεντρικού νευρικού συστήματος του μωρού, δηλαδή του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού.
Υπάρχουν εξάλλου δεδομένα, που συνδέουν την ανεπαρκή πρόσληψη φυλλικού με αύξηση της πιθανότητας για πρόωρο τοκετό.
Επίσης η λήψη φυλλικού οξέος υποβοηθά την αντιμετώπιση της αναιμίας.
Συχνά συστήνεται η συστηματική λήψη φυλλικού οξέος να ξεκινά πριν από την έναρξη προσπαθειών για επίτευξη εγκυμοσύνης, καθότι ενδέχεται να βοηθά τη γονιμότητα, αν και η άποψη αυτή δεν τυγχάνει καθολικής αποδοχής. Όμως στη διεθνή βιβλιογραφία μπορεί κανείς να βρει στοιχεία, αποδίδουν στη λήψη φυλλικού οξέος πριν από την κύηση ευεργετική επίδραση στην υγεία του μωρού. Για παράδειγμα, φαίνεται, πως η λήψη φυλλικού οξέος 12 εβδομάδες πριν από τη σύλληψη μειώνει τις πιθανότητες γέννησης λιποβαρούς νεογνού.
Η συνιστώμενη ημερήσια δόση φυλλικού οξέος είναι τα 400μgr.
Τροφές πλούσιες σε φυλλικό οξύ είναι:
• Τα δημητριακά
• Το σπανάκι
• Τα πράσινα φασολάκια
• Τα σπαράγγια
Εκτός από τις φυτικές τροφές, φυλλικό οξύ ανευρίσκουμε και στο συκώτι, η κατανάλωση του οποίου όμως δεν συνιστάται κατά την εγκυμοσύνη.
2. Σίδηρος
Ο σίδηρος αποτελεί βασικό συστατικό της αιμοσφαιρίνης. Η αιμοσφαιρίνη είναι η πρωτεΐνη του αίματος, η οποία μεταφέρει το οξυγόνο από τους πνεύμονες στους ιστούς και το διοξείδιο του άνθρακος από τους ιστούς στους πνεύμονες. Αν η συγκέντρωση της αιμοσφαιρίνης στο αίμα μειωθεί κάτω από κάποιο επίπεδο, τότε μιλάμε για αναιμία.
Κλασσικά συμπτώματα αναιμίας είναι η μείωση των σωματικών αντοχών και το αίσθημα κόπωσης. Η κόπωση δεν είναι μόνο σωματική, αλλά συχνά και ψυχική.
Ο σίδηρος εξάλλου είναι απαραίτητος για την διατήρηση της ορθής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος. Συνεπώς η έλλειψή του συνδέεται και με αυξημένη ευαισθησία σε λοιμώξεις.
Ο οργανισμός «αποθηκεύει» το σίδηρο κυρίως μέσα στα κύτταρα του ήπατος και του μυελού των οστών συνδεδεμένο με μια πρωτεΐνη, που ονομάζεται Φερριτίνη. Πολλές γυναίκες, εμφανίζουν πριν από την κύηση – κυρίως λόγω της επαναλαμβανόμενης απώλειας αίματος με την έμμηνο ρύση – μειωμένες «αποθήκες» σιδήρου. Οι γυναίκες αυτές έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από συμπληρώματα σιδήρου κατά την κύηση.
Γενικά όμως οι ανάγκες της γυναίκας σε σίδηρο αυξάνονται κατά την κύηση γιατί:
• Το σώμα παράγει περίπου 40% περισσότερα υγρά, οπότε και το αίμα «αραιώνει» και η συγκέντρωση αιμοσφαιρίνης παρουσιάζει μια «φυσιολογική» κάμψη με την πρόοδο της κύησης και αναιμία. Συνεπώς, χρειάζεται περισσότερος σίδηρος, ώστε να παραχθεί περισσότερη αιμοσφαιρίνη και να «αντιρροπηστεί» η αναιμία αυτή.
• Αυξημένες ανάγκες σε σίδηρο, ειδικά κατά το 2ο και 3ο τρίμηνο, έχει και το έμβρυο.
Η ανεπαρκής πρόσληψη σιδήρου έχει συνδεθεί τόσο με τη γέννηση λιποβαρούς νεογνού, όσο και με το ενδεχόμενο πρόωρου τοκετού.
Μάλιστα σε μία μελέτη του 2014 η ανεπαρκής πρόσληψη σιδήρου κατά την κύηση συνδέθηκε και με την αύξηση των πιθανοτήτων για εκδήλωση αυτισμού στο παιδί.
Πηγές σιδήρου είναι:
• Το μοσχαρίσιο κρέας
• Η γαλοπούλα
• Το σπανάκι
• Τα όσπρια
• Τα εμπλουτισμένα με σίδηρο δημητριακά
Εδώ θα πρέπει να διευκρινίσουμε, πως ο προερχόμενος από φυτικές πηγές σίδηρος δεν απορροφάται το ίδιο αποτελεσματικά από τον οργανισμό σε σχέση με τον ζωικής προέλευσης σίδηρο.
Η απορροφησιμότητα του σιδήρου υποβοηθάται από τη βιταμίνη C, που βρίσκεται στα εσπεριδοειδή, στην ντομάτα και τις φράουλες, ενώ μειώνεται από τη σύγχρονη κατανάλωση ασβεστιούχων τροφών (γάλα και γαλακτοκομικά). Για το λόγο αυτό καλό είναι να λαμβάνεται ο σίδηρος με άδειο στομάχι ή αφού έχουν περάσει τουλάχιστον 2 ώρες από την κατανάλωση τροφών, που περιέχουν ασβέστιο.
3. Ασβέστιο
Το ασβέστιο βρίσκεται αποθηκευμένο στα οστά, ενώ αποτελεί και δομικό συστατικό των δοντιών.
Οι ανάγκες της γυναίκας σε ασβέστιο αυξάνονται κατά την κύηση, διότι – ειδικά κατά το 2ο και 3ο τρίμηνο – μέσω του ασβεστίου, που αυτή προσλαμβάνει καλύπτονται και οι αυξημένες ανάγκες του μωρού, αφού ο σκελετός του αναπτύσσεται ταχύτατα.
Αν μάλιστα η έγκυος δεν προσλαμβάνει τις απαραίτητες ποσότητες ασβεστίου, τότε ο οργανισμός δίνει – τρόπον τινά – προτεραιότητα στις ανάγκες του μωρού και απορροφά το ασβέστιο, που βρίσκεται στα οστά της. Έτσι – σε ακραίες περιπτώσεις – ενδέχεται να προκληθεί οστεοπόρωση της εγκυμοσύνης.
Η συνιστώμενη ημερήσια δόση ασβεστίου ανέρχεται στα 1000 mg.
Πηγές ασβεστίου είναι το γάλα και τα γαλακτοκομικά, καθώς και δημητριακά και χυμοί, οι οποίοι έχουν ενισχυθεί σε ασβέστιο.
4. Βιταμίνη D3
Στις ίδιες τροφές ανευρίσκεται και η βιταμίνη D3, η οποία συνεπικουρεί την απορρόφηση του ασβεστίου από τον οργανισμό, ενώ δρα σε συνέργεια με αυτό, τόσο στο σχηματισμό των οστών και των δοντιών, όσο και στην πρόληψη της υπέρτασης της κύησης.
Υπάρχουν στη διεθνή βιβλιογραφία εξάλλου και στοιχεία, που συνδέουν την ανεπαρκή πρόσληψη Βιταμίνης D3 με τον πρόωρο τοκετό.
Η ημερήσια συνιστώμενη δόση Βιταμίνης D3 σύμφωνα με το Αμερικανικό Κολλέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων ανέρχεται στις 1000 με 2000 IU.
5. Μαγνήσιο
Το μαγνήσιο, φαίνεται πως δρα σε συνέργεια με το ασβέστιο και τη βιταμίνη D3, στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και στη δόμηση των οστών.
Παράλληλα φαίνεται πως συμβάλλει και στην πρόληψη των μυϊκών σπασμών (κράμπες), αλλά και των πρόωρων συσπάσεων της μήτρας, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πρόωρο τοκετό.
Το ιχνοστοιχείο αυτό ανευρίσκεται σε ικανές ποσότητες στα δημητριακά ολικής αλέσεως και στον ηλιόσπορο.
Τελικά…
Οι ανάγκες του οργανισμού σε ιχνοστοιχεία είναι μεν μικρές, αλλά και η ποσότητα των ιχνοστοιχείων, που ανευρίσκεται στις τροφές είναι αναλόγως μικρή.
Επομένως, προκειμένου να εξασφαλισθεί η επαρκής πρόσληψη των απαραίτητων ιχνοστοιχείων κατά τη διάρκεια της κύησης, έχουν σχεδιασθεί ειδικά συμπληρώματα διατροφής, που περιέχουν τις ουσίες αυτές σε κατάλληλες ποσότητες.
Στα πλαίσια της σωστής διατροφής κατά τη διάρκεια της κύησης λοιπόν, δεν πρέπει να αγνοούνται και τα ιχνοστοιχεία. Μπορεί οι αναγκαίες ποσότητες, όσο αφορά τις ουσίες αυτές να είναι μικρές, αλλά τα ευεργετικά τους αποτελέσματα είναι μεγάλα.
Κλείστε ΕΔΩ το ραντεβού σας, για να αντιμετωπίσουμε όποιο θέμα της εγκυμοσύνης, σας απασχολεί!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο “Οδηγός για το παιδί 0 – 12” και στον ιστότοπο “mytwins.gr“
