Τι είναι ο πλακούντας με λίγα λόγια;
Ο πλακούντας είναι το μεγαλύτερο εμβρυϊκό όργανο. Πρόκειται για ένα «προσωρινό» όργανο, υπό την έννοια ότι η λειτουργία του παύει με το πέρας του δευτέρου σταδίου του τοκετού, οπότε και το νεογνό έχει εξέλθει της μήτρας και μπορεί να ξεκινήσει να αναπνέει από μόνο του.
Όσο το μωρό αναπτύσσεται προστατευμένο μέσα στη μήτρα, είναι «συνδεδεμένο» με τον πλακούντα μέσω του ομφαλίου λώρου, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.
Οι λειτουργίες του πλακούντα μπορούν να χωρισθούν σε δύο κατηγορίες:
• Συμμετοχή στο μεταβολισμό του εμβρύου
• Προστασία του εμβρύου
Ας δούμε συνοπτικά πώς ο πλακούντας συμμετέχει στο μεταβολισμό του εμβρύου.
Οι λειτουργίες του πλακούντα, που σχετίζονται με το μεταβολισμό του εμβρύου θα μπορούσαν να συνοψισθούν ως εξής:
• Μεταφορά θρεπτικών ουσιών προς το έμβρυο
• Ανταλλαγή αερίων μεταξύ της μητρικής και της εμβρυϊκής κυκλοφορίας
• Απέκκριση προϊόντων του μεταβολισμού του εμβρύου
• Παραγωγή ορμονών
• Δεξαμενή αίματος για το μωρό
Ας δούμε τις λειτουργίες αυτές του πλακούντα αναλυτικότερα.
Μεταφορά θρεπτικών ουσιών προς το έμβρυο
Το έμβρυο χρειάζεται θρεπτικά στοιχεία προκειμένου αφενός να αναπτυχθεί, αφετέρου να επιτελέσει τις σωματικές του λειτουργίες.
Η μητέρα λαμβάνει τα απαραίτητα αυτά θρεπτικά στοιχεία με τη διατροφή της. Τα στοιχεία αυτά περνάνε στη μητρική κυκλοφορία. Η μητρική κυκλοφορία «συναντά» την εμβρυϊκή κυκλοφορία στον πλακούντα. Εκεί τα θρεπτικά στοιχεία διέρχονται ελεγχόμενα τον πλακουντιακό φραγμό και φθάνουν στο έμβρυο.
Καταστάσεις, όπως ο διαβήτης ή η παχυσαρκία συχνά διαταράσσουν τη μεταφορά των θρεπτικών αυτών στοιχείων προς το έμβρυο. Σε τέτοιες περιπτώσεις η μεταφορά θρεπτικών στοιχείων ενδέχεται να είναι αυξημένη ή μειωμένη, οπότε και έχουμε υπερβολική αύξηση του βάρους του μωρού ή υπολειπόμενη ανάπτυξη του μωρού αντιστοίχως.
Ανταλλαγή αερίων μεταξύ της μητρικής και της εμβρυϊκής κυκλοφορίας
Ανατρέχοντας στο μηχανισμό της αναπνοής βλέπουμε, πως εισπνέουμε αέρα πλούσιο σε οξυγόνο, το οποίο περνάει στο αίμα μας και μέσω της καρδιάς στους ιστούς. Εκεί οι ιστοί χρησιμοποιούν το οξυγόνο ώστε να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους. Στη συνέχεια από τους ιστούς αυτούς παράγεται διοξείδιο του άνθρακος, που περνάει με τη σειρά του στην κυκλοφορία και μέσω της καρδιάς φθάνει στους πνεύμονες. Από τους πνεύμονες το διοξείδιο του άνθρακος εκλύεται στο περιβάλλον με την εκπνοή.
Το μωρό όμως μεγαλώνει προστατευμένο μέσα στη μήτρα και «κολυμπά» μέσα στο αμνιακό υγρό. Επομένως, δεν είναι δυνατόν αυτό να «αναπνεύσει» με τους πνεύμονές του. Εντούτοις, χρειάζεται να λάβει οξυγόνο και να αποβάλλει με κάποιον τρόπο το διοξείδιο του άνθρακα, που θα παραχθεί από τους ιστούς του.
Το αίμα, που φθάνει στον πλακούντα μέσω των αρτηριών της μητέρας έχει εμπλουτισθεί σε οξυγόνο στους πνεύμονές της. Το οξυγόνο διέρχεται τον πλακουντιακό φραγμό και εισέρχεται στην εμβρυϊκή κυκλοφορία. Μέσω της φλέβας του ομφαλίου λώρου το οξυγονωμένο αίμα φθάνει στο μωρό και στους ιστούς του. Στους ιστούς του μωρού παράγεται διοξείδιο του άνθρακος, το οποίο μέσω των ομφαλικών αρτηριών φθάνει στον πλακούντα, διέρχεται τον πλακουντιακό φραγμό και εισέρχεται στη μητρική κυκλοφορία. Τέλος μέσω της φλεβικής κυκλοφορίας της μητέρας το διοξείδιο του άνθρακος φθάνει στους πνεύμονές της και εκλύεται στο περιβάλλον. Επομένως, τρόπον τινά το μωρό «αναπνέει» μέσω του πλακούντα.
Απέκκριση προϊόντων του μεταβολισμού του εμβρύου
Τα θρεπτικά στοιχεία φθάνουν στο έμβρυο μέσω του πλακούντα, όπου και χρησιμοποιούνται από τους ιστούς του, προκειμένου αυτό να αναπτυχθεί, αλλά και να επιτελέσει τις σωματικές του λειτουργίες.
Από το μεταβολισμό όμως των θρεπτικών στοιχείων από το μωρό παράγονται ουσίες, η υπερβολική συσσώρευση των οποίων στον οργανισμό του θα ήταν βλαπτική για αυτό.
Τέτοιες βλαπτικές ουσίες απομακρύνονται από τον οργανισμό του μωρού μέσω της εμβρυϊκής κυκλοφορίας και του πλακούντα, δια μέσω του οποίου εισέρχονται στη μητρική κυκλοφορία και μέσω των νεφρών της μητέρας και της διούρησής της απεκκρίνονται στο περιβάλλον.
Επομένως, υπό μίαν έννοια ο οργανισμός του μωρού «καθαρίζεται» από τα προϊόντα του μεταβολισμού του μέσω του οργανισμού της μαμάς του.
Παραγωγή ορμονών
Μετά την ωοθυλακιορρηξία στα μέσα περίπου του κύκλου, οπότε και απελευθερώνεται το ωάριο, επί της ωοθήκης εμφανίζεται ένα προσωρινό όργανο, το οποίο παράγει ορμόνες και συγκεκριμένα προγεστερόνη και οιστρογόνα (αμφότερες συγκαταλέγονται μεταξύ των ορμονών, που ρυθμίζουν τον κύκλο). Το όργανο αυτό ονομάζεται ωχρό σωμάτιο.
Το ωχρό σωμάτιο εντός περίπου δύο εβδομάδων ατροφεί και χάνεται, οπότε και οι παραγωγή των ορμονών σταματά. Έτσι τμήμα του ενδομητρίου (του ιστού, που καλύπτει την κοιλότητα της μήτρας), το οποίο «τρέφεται» από τις ορμόνες αυτές, αποπίπτει, δηλαδή «ξεκολλά» και εξέρχεται μέσω του τραχήλου στον κόλπο αναμεμιγμένο με αίμα, οπότε και ξεκινά η περίοδος
Αν ακολουθήσει γονιμοποίηση του ωαρίου και το έμβρυο εμφυτευθεί στο ενδομήτριο, αρχίζει ο σχηματισμός του πλακούντα. Ήδη από τα πρώτα στάδια της διαμόρφωσής του, ο πλακούντας παράγει μία ορμόνη, που ονομάζεται Ανθρώπινη Χοριακή Γονιδοτροπίνη (Human Chorionic Gonadotropin/ hCG). Η ορμόνη αυτή δρα επί του ωχρού σωματίου και παρατείνει την ζωή του, ενώ παράλληλα το ωθεί και να αυξήσει την παραγωγή προγεστερόνης και οιστρογόνων. Οι ορμόνες αυτές είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη του εμβρύου.
Προγεστερόνη και οιστρογόνα όμως παράγει και ο ίδιος ο πλακούντας. Η παραγωγή των ορμονών αυτών από τον πλακούντα ξεκινάει μεταξύ των 7 και 9 εβδομάδων κύησης. Τότε μάλιστα ο πλακούντας υποκαθιστά πλήρως το ωχρό σωμάτιο ως έδρα παραγωγής τους.
Μία ακόμα ορμόνη, που παράγεται από τον πλακούντα είναι το Ανθρώπινο Πλακουντιακό Γαλακτογόνο (Human Placental Lactogen/ hPL). Η ορμόνη αυτή είναι σημαντική, διότι αφενός επηρεάζει αυτόν καθαυτόν το μεταβολισμό του εμβρύου, αφετέρου προωθεί την αύξηση του μεγέθους των μαστών της εγκύου «προετοιμάζοντάς» τους για το θηλασμό του νεογνού μετά τον τοκετό.
Δεξαμενή αίματος για το μωρό
Έχει διατυπωθεί η υπόθεση, πως εντός του πλακούντα «λιμνάζει» ποσότητα αίματος. Το «λιμνάζον» αυτό αίμα περνάει στο έμβρυο, αν σημειωθεί υπερβολική πτώση στην αρτηριακή πίεση της μητέρας και η παροχή αίματος στον πλακούντα μειωθεί σε κρίσιμο επίπεδο.
Επομένως, θα μπορούσε κανείς να πει, πως ο πλακούντας λειτουργεί και εν είδει «ταμιευτήρος» αίματος για το μωρό, δια του οποίου διατηρείται σταθερή η παροχή αίματος σε αυτό, αν παραστεί ανάγκη.
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία το mohersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
