Ολίγη από ανατομία….
Αντιπαρερχόμενοι τον πειρασμό, να μιλήσουμε για την καρδιά ως έδρα των συναισθημάτων και της ποίησης, θα επικεντρωθούμε στη στενά «μηχανική» λειτουργία της καρδιάς…
Η καρδιά είναι κατά βάση μία αντλία, η οποία προωθεί την κυκλοφορία του αίματος σε ένα κλειστό υδραυλικό σύστημα, που είναι το κυκλοφορικό. Το κυκλοφορικό είναι υδραυλικό σύστημα, διότι αποτελείται από σωλήνες (τα αγγεία), μέσα στους οποίους ρέει ένα ρευστό: το αίμα. Το κυκλοφορικό είναι κλειστό υδραυλικό σύστημα, διότι δεν δέχεται υγρό από το εξωτερικό (αυτό δεν είναι απολύτως ακριβές, αλλά θα κάνουμε αυτήν την παραδοχή προκειμένου να καταλάβουμε, πώς λειτουργεί η καρδιά…).
Ουσιαστικά η καρδιά προωθεί αίμα πλούσιο σε οξυγόνο από τους πνεύμονες στους λοιπούς ιστούς του σώματος, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες τους και αίμα πτωχό σε οξυγόνο από τους ιστούς στους πνεύμονες, προκειμένου αυτό να εμπλουτισθεί σε οξυγόνο. Αυτή η «αέναη» διαδρομή του αίματος συνεχίζεται για όλη μας τη ζωή.
Η καρδιά προωθεί το αίμα χάρη στις συσπάσεις των τοιχωμάτων της και της ύπαρξης βαλβίδων μεταξύ των «διαμερισμάτων», στα οποία αυτή χωρίζεται, που επιτρέπουν τη ροή του αίματος προς μίαν κατεύθυνση και μόνο.
Αν η καρδιά κτυπάει κατά μέσο όρο 80 φορές στο λεπτό, με δεδομένο πως ο χρόνος έχει 525.600 λεπτά και πως το προσδόκιμο επιβίωσης (το πόσο θα ζήσουμε δηλαδή) σε παγκόσμιο επίπεδο είναι περίπου 67,2 έτη (στην Ελλάδα είναι κατά πολύ υψηλότερο), τότε η καρδιά θα κτυπήσει 2.825 εκατομμύρια φορές στη ζωή σας!
Στην παρακάτω εικόνα 1 περιγράφεται σχηματικά η ανατομία της καρδιάς.
Ας αναγνωρίσουμε την ανατομία της:
• Η καρδιά χωρίζεται σε 4 διακριτά διαμερίσματα: 2 Κόλπους (Αριστερό και Δεξιό) και 2 Κοιλίες (Αριστερή και Δεξιά).
• Οι Κόλποι χωρίζονται από τις Κοιλίες με βαλβίδες (Η Τριγλώχινα δεξιά και η Μιτροειδής αριστερά). Οι βαλβίδες αυτές επιτρέπουν τη ροή του αίματος μόνον από τους Κόλπους προς τις Κοιλίες.
• Από τις Κοιλίες ξεκινούν Αρτηρίες (Οι Πνευμονικές δεξιά και η Αορτή αριστερά). Στις εισόδους των αρτηριών αυτών εντοπίζονται βαλβίδες, που επιτρέπουν τη ροή του αίματος μόνον από την Κοιλία προς την Αρτηρία. Να θυμάστε: Οι Αρτηρίες απομακρύνουν το αίμα από την καρδιά!
• Στους Κόλπους καταλήγουν φλέβες (Οι Κοίλες Φλέβες δεξιά και οι Πνευμονικές Φλέβες αριστερά). Οι Κοίλες Φλέβες είναι δύο (άνω και κάτω – εδώ δεν απεικονίζονται). Οι Πνευμονικές Φλέβες είναι δύο (αλλά εδώ δεν απεικονίζονται). Το αίμα ρέει από τις φλέβες προς τους κόλπους. Να θυμάστε: Οι φλέβες φέρνουν το αίμα στην καρδιά!
Ας δούμε πώς κυκλοφορεί το αίμα:
• Από τις Πνευμονικές Φλέβες εισέρχεται στον Αριστερό Κόλπο αίμα προερχόμενο από τους πνεύμονες, το οποίο είναι πλούσιο σε οξυγόνο
• Από τον Αριστερό Κόλπο το οξυγονωμένο αίμα εισέρχεται μέσω της Μιτροειδούς Βαλβίδας στην Αριστερή Κοιλία.
• Το οξυγονωμένο αίμα από την Αριστερή Κοιλία μέσω της Αορτής διανέμεται στους ιστούς.
• Το οξυγονωμένο αίμα, όταν φθάσει στους ιστούς, «αφήνει» σε αυτούς το οξυγόνο και «παίρνει» από αυτούς το Διοξείδιο του Άνθρακα.
• Το αίμα με το Διοξείδιο του Άνθρακα ακολουθεί το φλεβικό σύστημα και καταλήγει στις Κοίλες Φλέβες.
• Από τις Κοίλες Φλέβες εισέρχεται στο Δεξιό Κόλπο.
• Μέσω τις Τριγλώχινας Βαλβίδας το αίμα με το Διοξείδιο του Άνθρακα εισέρχεται στη Δεξιά Κοιλία.
• Από τη Δεξιά Κοιλία, μέσω των Πνευμονικών Αρτηριών, το αίμα μεταφέρεται στους πνεύμονες
• Όταν το αίμα φθάσει στους πνεύμονες «αφήνει» το Διοξείδιο του Άνθρακα, το οποίο και εκλύεται με την εκπνοή και εμπλουτίζεται σε Οξυγόνο, το οποίο προσλαμβάνουμε με την εισπνοή.
• Το πλούσιο σε Οξυγόνο αίμα μέσω των Πνευμονικών Φλεβών εισέρχεται στον Αριστερό Κόλπο και ο κύκλος συνεχίζεται…
Επομένως η καρδιά, θα μπορούσε να πει κανείς πως έχει:
• 2 εισόδους: τις Φλέβες (Κοίλες και Πνευμονικές) από τις οποίες μπαίνει το αίμα σε αυτή
• 2 Κόλπους (κάτι σαν «προθάλαμοι»), που δέχονται αρχικά το αίμα
• 2 Κοιλίες (κάτι σαν «κύρια δωμάτια»), στα οποία το αίμα εισέρχεται μετά
• 2 εξόδους: τις Αρτηρίες (Αορτή και Πνευμονική), που οδηγούν το αίμα έξω από την καρδιά
Αυτή η «σχηματοποίηση» είναι σημαντική για την περιγραφή της δημιουργίας της καρδίας…
Πότε αρχίζει η δημιουργία της καρδιάς;
Το κυκλοφορικό σύστημα (καρδιά και αγγεία) αρχίζει να σχηματίζεται περίπου στα μέσα της 3ης εβδομάδας της εμβρυϊκής ζωής (δηλαδή την 5η εβδομάδα της κύησης). Μέχρι τότε οι μεταβολικές ανάγκες του εμβρύου καλύπτονταν μόνο με τη διάχυση ουσιών από τον πρόδρομο πλακούντα. Δηλαδή από τον πρόδρομο πλακούντα απλά «περνούσαν» θρεπτικά συστατικά στο έμβρυο. Όμως από την 3η εβδομάδα κι έπειτα οι μεταβολικές ανάγκες του εμβρύου έχουν μεγαλώσει αρκετά, ώστε να μην καλύπτονται επαρκώς από τη διαδικασία αυτή και μόνο.
Πώς μοιάζει τότε το έμβρυο;
Το έμβρυο την 3η εβδομάδα της ζωής του μοιάζει με έναν πεπλατυσμένο δίσκο ελλειπτικού σχήματος.
Αν κάνουμε μια εγκάρσια τομή (το κόψουμε στο πλάτος του) τότε θα διαπιστώσουμε πως αποτελείται από 3 διακριτά στρώματα (εικόνα 2). Τα τρία αυτά στρώματα ονομάζονται: Εξώδερμα, Μεσόδερμα, Ενδόδερμα. Η καρδιά και τα αγγεία θα προκύψουν από το Μεσόδερμα.
Στην εικόνα 3 βλέπουμε το έμβρυο, το οποίο μοιάζει με πεπλατυσμένο δίσκο και έχει μήκος όσο περίπου μία μύτη μολυβιού (περίπου 0,5 εκατοστά δηλαδή).
Στην κορυφή του εμβρύου στο επίπεδο του Μεσοδέρματος αρχίζουν να εμφανίζονται οι λεγόμενες Αιματικές Νησίδες. Οι σχηματισμοί αυτοί θα «συρρεύσουν» και θα δημιουργηθεί κατά τον τρόπον αυτόν ένα είδος σωλήνα.
Το έμβρυο «αναδιπλώνεται» κατά τον εγκάρσιο άξονά του. Έτσι οι «σωλήνες», από τους οποίους θα δημιουργηθεί η καρδιά και τα αγγεία της καταλήγουν εντός της περιοχής, που θα εξελιχθεί στη θωρακική κοιλότητα.
Το έμβρυο «αναδιπλώνεται» και κατά τον επιμήκη άξονά του. Έτσι οι σωλήνες, που βρίσκονται εκατέρωθεν της μέσης γραμμής, καταλήγουν να έρθουν κοντά και να «συγχωνευθούν». Κατά τον τρόπο αυτό από τους δύο αρχικά σωλήνες, προκύπτει ένας μεγαλύτερης διαμέτρου. Η συγχώνευση αυτή ξεκινάει από το «πέταλο» της καρδιογόνου χώρας μέχρι και σχεδόν τα άκρα των δύο σωλήνων, από τους οποίους θα προκύψουν τα αιμοφόρα αγγεία.
Από το τμήμα του «σωλήνα» αυτού, που εντοπίζεται στην «κορυφή» του εμβρύου και έχει σχήμα πετάλου (περικλείεται από το τετράγωνο στην εικόνα) θα προκύψει αυτή καθαυτή η καρδιά και οι «έξοδοι» του αίματος από αυτή. Από τη συγχώνευση των πρόδρομων αιμοφόρων αγγείων, θα προκύψουν οι «είσοδοι» της καρδιάς.
Τελικά, από τις συγχωνεύσεις των σωλήνων θα προκύψει η λεγόμενη Πρόδρομη Καρδιά (εικόνα 4Α). Η πρόδρομη καρδιά δεν είναι παρά ένας σωλήνας, στη μία άκρη του οποίου εντοπίζεται η «είσοδος» του αίματος (φλεβώδης Κόλπος – με κόκκινο χρώμα) και στην άλλη η «έξοδος» του αίματος (εκφύσεις αορτικού τόξου – με λευκό χρώμα).
Ο σωλήνας αυτός συνεχίζει να επιμηκύνεται και αρχίζει να «λυγίζει» (να δημιουργεί μια αγκύλη, όπως λέμε) την 23η ημέρα ζωής του εμβρύου (εικόνα 4Β). Έτσι δημιουργείται η λεγόμενη Καρδιακή Αγκύλη σχήματος S, ο σχηματισμός της οποίας ολοκληρώνεται την 28η ημέρα της ζωής του εμβρύου (εικόνα 4Γ).
Μεταξύ της 4ης και 7ης εβδομάδας της ζωής του εμβρύου (μεταξύ 6ης και 9ης εβδομάδας της κύησης δηλαδή) ο καρδιακός σωλήνας χωρίζεται σε 4 θαλάμους, από τους οποίους θα προκύψουν οι Κόλποι και οι κοιλίες της καρδιάς.
Πότε θα ακούσουμε για πρώτη φορά την καρδιά του εμβρύου να κτυπά;
Καρδιακός παλμός είναι δυνατόν να καταγραφεί ήδη από την 6η εβδομάδα της κύησης (όταν το έμβρυο θα βρίσκεται στην 4η εβδομάδα της ζωής του).
Πότε μπορούμε να εξετάσουμε την ανατομία της καρδιάς του εμβρύου;
Ήδη από την Αυχενική Διαφάνεια μπορούμε να εξάγουμε σημαντικά συμπεράσματα σχετικά με την ανάπτυξη της καρδιάς του μωρού.
Όμως η εκτίμηση της ανατομίας της καρδιάς γίνεται με μεγαλύτερη ακρίβεια στο υπερηχογράφημα β – επιπέδου ή, αν αυτό κριθεί σκόπιμο, ζητείται να γίνει εξειδικευμένο υπερηχογράφημα στην καρδιά του εμβρύου.
Η κυκλοφορία του αίματος στο έμβρυο είναι η ίδια με αυτή του μωρού;
Η απάντηση είναι όχι.
Το έμβρυο δεν χρησιμοποιεί τα δικά του πνευμόνια για να εμπλουτίσει το αίμα του με οξυγόνο. Το οξυγονωμένο αίμα έρχεται μέσω του πλακούντα από τη μητέρα του. Για το λόγο αυτό το αίμα στο έμβρυο δεν φθάνει στους πνεύμονες προκειμένου να οξυγονωθεί.
Στην εμβρυϊκή καρδιά υπάρχει ένα τρήμα (μία μικρή τρύπα δηλαδή) στο τοίχωμα, που χωρίζει τους δύο Κόλπους, το οποίο ονομάζεται Ωοειδές Τρήμα και επιτρέπει τη ροή του αίματος από το Δεξιό στον Αριστερό Κόλπο. Δια του τρήματος αυτού και ενός άλλου αγγείου της εμβρυϊκής κυκλοφορίας, που ονομάζεται Βοτάλειος Πόρος, η ροή του αίματος «παρακάμπτει» τους πνεύμονες κατά την ενδομήτρια ζωή. Το τρήμα και ο πόρος κλείνουν μετά τον τοκετό, οπότε αίμα αρχίζει να διοχετεύεται και στους πνεύμονες, όπως συμβαίνει και στον ενήλικα.
Διαβάστε ακόμη:
– Πότε ακούμε για πρώτη φορά την καρδιά του εμβρύου; (video)
– Ακούστε πόσο γρήγορα χτυπά η καρδιά του εμβρύου! (video)
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
