Τι ονομάζουμε Κεντρικό Νευρικό Σύστημα;
Το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ) αποτελείται από τον Εγκέφαλο και τον Νωτιαίο Μυελό (βλ. φωτογραφία 1). Ο όρος «κεντρικό» προέρχεται από την ιδιότητα του συστήματος αυτού να αφομοιώνει και να επεξεργάζεται τις πληροφορίες, που φθάνουν εκεί από άλλα μέρη του σώματος. Στη συνέχεια, το ΚΝΣ, με βάση τις ληφθείσες πληροφορίες, είναι σε θέση να επηρεάζει και να συντονίζει τις λειτουργίες των διάφορων μερών του σώματος.
Πότε αρχίζει η δημιουργία του ΚΝΣ;
Το ΚΝΣ εμφανίζεται στην αρχή της 3ης εβδομάδας από τη γονιμοποίηση (δηλαδή στην αρχή της 5ης εβδομάδας της κύησης). Τότε το έμβρυο μοιάζει με έναν πεπλατυσμένο και επιμήκη (δηλαδή το μήκος του είναι μεγαλύτερο του πλάτους του) δίσκο. Θα μπορούσε να πει κανείς – χαριτολογώντας – πως το έμβρυο στο στάδιο αυτό μοιάζει λίγο και με παντόφλα (βλ. εικόνα 2)
Στο πρόσθιο τμήμα του εμβρυϊκού δίσκου εντοπίζεται μια πάχυνση, η οποία ονομάζεται Νευρική Πλάκα. Η Νευρική Πλάκα χωρίζεται σε δύο μέρη από μία αυλάκωση, που ονομάζεται Νευρική Αύλακα.
Τα πλάγια άκρα της Νευρικής Πλάκας σταδιακά αρχίζουν να «ανασηκώνονται» και έτσι σχηματίζονται οι Νευρικές Πτυχές. Όσο αναπτύσσεται το έμβρυο τα άκρα της πλάκας αυτής συνεχίζουν να ανασηκώνονται και τελικά ενώνονται καταρχήν στη μέση γραμμή, στο ύψος των σωμιτών, που αντιστοιχούν στον αυχένα του εμβρύου (εικόνα 3).
Η ένωση των Νευρικών Πτυχών κατά μήκος της μέσης γραμμής συνεχίζεται τόσο προς το πρόσθιο (κεφαλικό) άκρο του εμβρύου, όσο και προς το οπίσθιο (ουραίο) άκρο του εμβρύου. Έτσι σχηματίζεται ο Νευρικός Σωλήνας.
Ο Νευρικός Σωλήνας αρχικά παρουσιάζει ένα άνοιγμα στο πρόσθιο άκρο του (Πρόσθιος Νευροπόρος) και ένα στο οπίσθιο άκρο του (Οπίσθιος Νευροπόρος). Ο Πρόσθιος Νευροπόρος θα κλείσει τελικά την 25η ημέρα από τη γονιμοποίηση και ο Οπίσθιος Νευροπόρος θα κλείσει 2 ημέρες αργότερα.
Σχηματικά, θα μπορούσε να πει κανείς, πως από το πρόσθιο τμήμα του κλειστού αυτού σωλήνα (του Νευρικού Σωλήνα δηλαδή), θα προκύψει ο εγκέφαλος και από το οπίσθιο τμήμα του ο Νωτιαίος Μυελός, ο οποίος βρίσκεται σε συνέχεια με τον εγκέφαλο και διατρέχει τη σπονδυλική στήλη.
Τι μπορεί να συμβεί, αν υπάρξουν «λάθη» στο σχηματισμό του Νευρικού Σωλήνα;
Η δισχιδής ράχη είναι μια συγγενής ανατομική ανωμαλία, η οποία προκύπτει από την ατελή ένωση των Νευρικών Πτυχών στο επίπεδο του νωτιαίου μυελού και εμφανίζεται με συχνότητα 1/1000 γεννήσεις, αλλά η συχνότητα αυτή διαφέρει ανάλογα με τον πληθυσμό, που μελετάται. Για παράδειγμα, στην Βόρεια Κίνα, υπάρχουν περιοχές, όπου η συχνότητα ανέρχεται ακόμα και στις 1/100 γεννήσεις.
Η ατελής ένωση των Νευρικών Πτυχών λαμβάνει χώρα κατά την 3η και 4η εβδομάδα της ζωής του εμβρύου (δηλαδή κατά την 5η και 6η εβδομάδα τη κύησης).
Η διάγνωση της δισχιδούς ράχης γίνεται κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο, ενώ υπάρχουν και βιοχημικές εξετάσεις, που μπορούν να φανούν χρήσιμες.
Τα μωρά, που παρουσιάζουν δισχιδή ράχη, εμφανίζουν νευροκινητικά προβλήματα, των οποίων η σοβαρότητα είναι ανάλογη με την έκταση της βλάβης.
Παράγοντες, που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης της συγγενούς αυτής ανωμαλίας είναι η λήψη αντιεπιληπτικών φαρμάκων, η λήψη βιταμίνης Α και η έκθεση του εμβρύου κατά το πρώτο τρίμηνο σε υψηλή θερμοκρασία (πυρετός και ζεστά μπάνια).
Αντίθετα, η λήψη φυλλικού (ή φολικού) οξέος μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης της ανωμαλίας αυτής.
Διαταραχές στο σχηματισμό του Νευρικού Σωλήνα, που αφορούν το πρόσθιο τμήμα του, έχουν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ανατομικών ανωμαλιών στον εγκέφαλο.
Το νευρικό σύστημα του εμβρύου λειτουργεί, όσο είναι αυτό μέσα στη μήτρα;
Το νευρικό σύστημα του μωρού αρχίζει να λειτουργεί από νωρίς μέσα στη μήτρα. Ενδείξεις της λειτουργίας αυτής είναι:
• Αρχίζει να κινείται – Εμβρυϊκές κινήσεις καταγράφονται δια του υπερηχογραφικού ελέγχου ήδη από την 11η εβδομάδα της κύησης, όμως εσείς θα αρχίσετε να αισθάνεστε τις εμβρυϊκές κινήσεις αργότερα, συνήθως από τη 18η εβδομάδα και έπειτα, ενώ κάποιες μαμάδες χρειάζεται να περιμένουν μέχρι και την 26η εβδομάδα.
• Το μωρό ακούει μέσα στη μήτρα
• Το μωρό μπορεί να αναγνωρίσει τη φωνή της μαμάς του αμέσως μετά από τον τοκετό, άρα τη φωνή αυτή την έμαθε, όσο ήταν ακόμα μέσα στη μήτρα
• Το μωρό μπορεί να ξεχωρίσει πότε την κοιλιά την ακουμπά η μαμά του και πότε κάποιος άλλος
• Το μωρό μπορεί να ξεχωρίσει τη μυρωδιά της μαμάς του αμέσως μετά τον τοκετό
• Το μωρό μπορεί να γευτεί, ενώ φαίνεται, πως αναπτύσσει και γευστικές προτιμήσεις, όσο είναι μέσα στη μήτρα!
• Το μωρό βλέπει μέσα στη μήτρα
• Το μωρό φαίνεται πως μπορεί ακόμα και να ονειρευτεί!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
