Τι συνέβη;
Τον Ιούνιο του 2018 η επιστημονική ομάδα του Dr Steven Rosenberg από το Εθνικό Ίδρυμα κατά του Καρκίνου (National Cancer Institute – NCI) στο Maryland των Η.Π.Α. δημοσίευσαν τα αποτελέσματα της θεραπείας, στην οποία υπέβαλαν μία γυναίκα με καρκίνο του μαστού.
Επρόκειτο για την Judy Perkins, μία 49χρονη μηχανικό από τη Φλόριντα. Η κυρία Perkins παρουσίαζε καρκίνο του μαστού, ο οποίος ανθίστατο στα τυπικά πρωτόκολλα χημειοθεραπείας, ενώ εμφάνιζε και μεταστάσεις στο ήπαρ. Η πρόγνωση των ιατρών ήταν εξαιρετικά δυσμενής.
Όμως χάρη στην ομάδα του Dr Steven Rosenberg, στο σώμα της κυρίας Perkins δεν εντοπίζονται καρκινικοί όγκοι, δύο χρόνια σχεδόν (22 μήνες) μετά από την υποβολή της στην πρωτοποριακή αυτή θεραπεία.
Πώς οι επιστήμονες επέτυχαν αυτό το μικρό «θαύμα»;
Η συγκεκριμένη θεραπεία ανήκει στην κατηγορία των ανοσοθεραπειών. Τα πρωτόκολλα, που κατατάσσονται στην κατηγορία αυτή βασίζονται στη «χειραγώγηση» του ανοσοποιητικού συστήματος, προκειμένου αυτό να «επιτεθεί» στα καρκινικά κύτταρα.
Το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού είναι το σύστημα άμυνάς του, το οποίο τον προστατεύει από βλαπτικούς παράγοντες, όπως είναι οι διάφορες λοιμώξεις από μικρόβια ή ιούς, αλλά και ο καρκίνος.
Το σύστημα αυτό περιλαμβάνει πλήθος εξειδικευμένων κυττάρων, τα οποία είτε δια της παραγωγής ουσιών, είτε δια της «άμεσης επίθεσης» στους βλαπτικούς παράγοντες, περιορίζουν και εξουδετερώνουν τους βλαπτικούς παράγοντες.
Δια των ανοσοθεραπειών οι επιστήμονες χρησιμοποιώντας διάφορες εργαστηριακές τεχνικές «κατευθύνουν» την «αμυντική αντίδραση» του ανοσοποιητικού συστήματος εναντίον των καρκινικών κυττάρων.
Μεταξύ των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος συμπεριλαμβάνονται και τα ονομαζόμενα Τ – Λεμφοκύτταρα (T – Cells). Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, η ομάδα του Dr Rosenberg επέλεξε ένα συγκεκριμένο πληθυσμό των Τ – Λεμφοκυττάρων της ασθενούς, τα οποία και «τροποποίησαν» στο εργαστήριο κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να «επιτίθενται» στα συγκεκριμένα καρκινικά κύτταρα. Στη συνέχεια τα κύτταρα αυτά καλλιεργήθηκαν – όπως λέμε – σε συνθήκες εργαστηρίου και εισήχθησαν ξανά στο σώμα της ασθενούς.
Θεραπεύσαμε δηλαδή τον καρκίνο του μαστού;
Αν και θα ήθελα η απάντηση στο ερώτημα αυτό να ήταν ένα απόλυτο «ΝΑΙ», δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν ισχύει…
Καίτοι η επιστημονική κοινότητα έδειξε ενδιαφέρον και – γιατί όχι – και ενθουσιασμό, όταν πληροφορήθηκε τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης θεραπείας, όλοι – των συμμετεχόντων στην ομάδα του Dr Rosenberg συμπεριλαμβανομένων – τόνισαν, πως ναι μεν αυτά είναι ενθαρρυντικά, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν Πανάκεια σε ό,τι αφορά τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού.
Η θεραπεία αυτή ήταν αποτελεσματική, για την περίπτωση της κυρίας Perkins, της οποίας ο καρκινικός όγκος είχε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όσον αφορά τόσο το γενετικό του υλικό, όσο και το μεταβολισμό του. Το είδος αυτό του καρκίνου αποτελεί ένα μικρό ποσοστό των καρκίνων του μαστού.
Διάφοροι τύποι ανοσοθεραπείας άλλωστε έχουν εφαρμοστεί και σε άλλα είδη καρκίνου, όπως αυτό του προστάτη, του πνεύμονα, της ουροδόχου κύστεως και του μελανώματος. Ακόμα όμως και στις περιπτώσεις αυτές οι ενδείξεις των συγκεκριμένων πρωτοκόλλων αφορούν ένα μικρό ποσοστό των καρκίνων αυτών. Για παράδειγμα, υπολογίζεται, πως οι ανοσοθεραπείες φέρουν κάποιο αποτέλεσμα μόνο στο 10% των καρκίνων του προστάτη.
Ανοσοθεραπεία για τον καρκίνο ή χημειοθεραπεία;
Υπάρχει η τάση ο καρκίνος να αντιμετωπίζεται ως κάτι – τρόπον τινά – «μονοσήμαντο». Η αλήθεια είναι πως ο καρκίνος του μαστού – για να επανέλθουμε στο παράδειγμα, που αποτέλεσε αφορμή για το παρόν πόνημα – δεν είναι μόνο ενός είδους.
Αντίθετα υπάρχουν πολλά είδη καρκίνου του μαστού και τα είδη αυτά ενδέχεται να κατηγοριοποιούνται σε «υπό – είδη». Όσο η έρευνα προχωρά, ο αριθμός των «υπό – ειδών» του καρκίνου του μαστού ενδέχεται να μεγαλώσει. Έτσι θα μπορέσουμε να ανακαλύψουμε νέες θεραπείες «εξειδικευμένες» για τα διάφορα αυτά «υπό – είδη», οι οποίες θα έχουν βελτιωμένη αποτελεσματικότητα και κατά το δυνατόν λιγότερες παρενέργειες. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τον καρκίνο του μαστού, αλλά και για τον καρκίνο γενικότερα.
Έτσι σε κάποιες περιπτώσεις καλύτερα αποτελέσματα δίνει η χημειοθεραπεία και σε άλλες – όπως είναι αυτή της κυρίας Perkins – η ανοσοθεραπεία είναι πιο κατάλληλη.
Όλοι μας, όταν ακούμε για χημειοθεραπεία, σκεπτόμαστε περισσότερο τις οδυνηρές της παρενέργειες και λιγότερο τα ευεργετικά της αποτελέσματα. Όμως και η ανοσοθεραπεία έχει και αυτή τις παρενέργειές της. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε, πως στην περίπτωση αυτή επεμβαίνουμε στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Η επέμβαση αυτή δεν είναι χωρίς συνέπειες…
Επομένως…
Τα αποτελέσματα της εφαρμοσθείσας στην κυρία Perkins θεραπείας, μόνο χαρά και αισιοδοξία πρέπει να μας προκαλούν, αφενός για τη καλή πορεία της υγείας μίας συνανθρώπου μας, αφετέρου γιατί αποτελούν ένα «βήμα μπροστά» στη μάχη μας κατά του καρκίνου του μαστού.
Όμως η αισιοδοξία αυτή πρέπει να είναι λελογισμένη. Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας του μαστού – στα πλαίσια της οποίας θέση έχει και η χημειοθεραπεία –εξαρτάται εν πολλοίς από την έγκαιρη διάγνωση. Επομένως, μην παραλείπετε την τακτική παρακολούθηση του μαστού σας, ειδικά αν έχετε ιστορικό καρκίνου του μαστού στην οικογένειά σας.
Φευ, στην πρόοδο της επιστήμης τα «άλματα» είναι σπάνια. Θα τολμούσα δε να πω, πως τα άλματα είναι μάλλον ανύπαρκτα, διότι και αυτά, που μοιάζουν με τέτοια, στην πραγματικότητα κρύβουν πίσω τους πολύχρονη δουλειά από επίμονους επιστήμονες και πολλές – πάρα πολλές – «αποτυχίες» μέχρι να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα…
Η επιστήμη προχωρά με μικρά βήματα, αλλά προχωρά…
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
