Ο καρκίνος του μαστού δεν είναι μια μόνο παθολογική οντότητα, αλλά έχει παραλλαγές. Έτσι ξεχωρίζουμε κάποια «χαρακτηριστικά» του καρκίνου του μαστού και με βάση αυτά μπορούμε να προτείνουμε την ανάλογη θεραπεία, ενώ αυτά καθορίζουν και την πρόγνωση του κάθε περιστατικού.
Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι:
1. Ιστοπαθολογία
Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε στην όψη τεμαχίων του καρκινικού όγκου κάτω από το οπτικό μικροσκόπιο. Με την εξέταση αυτή εξάγονται συμπεράσματα σχετικά με την έδρα αφετηρίας της νόσου, βλέπουμε δηλαδή από πού ξεκίνησε. Τα τρία τέταρτα των όγκων προέρχονται είτε από τους γαλακτοφόρους πόρους είτε από τους λοβούς του μαστού. Συγκεκριμένα περίπου το 70% των καρκίνων προέρχονται από τους πόρους (πορογενή καρκινώματα) και το 5% από τους λοβούς (λοβικά καρκινώματα). Υπάρχουν και σπανιότεροι τύποι καρκινωμάτων, που καλύπτουν το υπόλοιπο ένα τέταρτο των περιπτώσεων.
2. Βαθμονόμηση (Grading)
Τα κύτταρα του οργανισμού, ανάλογα με το όργανο στο οποίο ανήκουν και τη λειτουργία, που επιτελούν, λαμβάνουν και συγκεκριμένη μορφή. Η διαδικασία μέσω της οποίας τα κύτταρα λαμβάνουν την «ειδική» μορφή τους, ονομάζεται διαφοροποίηση. Αντίθετα, τα κύτταρα του καρκινικού όγκου ενδέχεται να «χάσουν» τη χαρακτηριστική μορφή των κυττάρων του ιστού, από τον οποίο προήλθαν. Όπως λέμε τα καρκινικά κύτταρα ενδέχεται να «χάσουν» τη διαφοροποίησή τους.
Για παράδειγμα τα κύτταρα ενός πορογενούς καρκινώματος, που προήλθαν από τα κύτταρα των γαλακτοφόρων πόρων, ενδέχεται να πάψουν να μοιάζουν με «κανονικά» κύτταρα των γαλακτοφόρων πόρων.
Στη βαθμονόμηση συγκρίνουμε τη μορφή των κυττάρων του καρκινώματος με αυτά του φυσιολογικού ιστού. Έτσι λέμε, πως ο όγκος είναι:
• Καλά διαφοροποιημένος (τα κύτταρά του μοιάζουν με αυτά του φυσιολογικού ιστού), τότε ο όγκος χαρακτηρίζεται «χαμηλού βαθμού» (low grade)
• Μέτρια διαφοροποιημένος (τα κύτταρά του μοιάζουν σε μέτριο βαθμό με αυτά του φυσιολογικού ιστού), τότε ο όγκος χαρακτηρίζεται «μέτριου βαθμού» (intermediate grade)
• Ελάχιστα διαφοροποιημένος (τα κύτταρά του δεν μοιάζουν με αυτά του φυσιολογικού ιστού, τότε ο όγκος χαρακτηρίζεται «υψηλού βαθμού» (high grade)
Γενικά, όσο περισσότερο τα κύτταρα του όγκου μοιάζουν με αυτά του φυσιολογικού ιστού, δηλαδή όσο πιο καλά διαφοροποιημένος είναι ο όγκος, τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση.
3. Σταδιοποίηση
Με τον όρο «στάδιο» αναφερόμαστε στο πόσο έχει επεκταθεί ο καρκίνος στο σώμα. Σε ό,τι αφορά τη σταδιοποίηση του καρκίνου του μαστού χρησιμοποιούμε ένα σύστημα, που ονομάζεται TNM. Πρόκειται για ένα ακρωνύμιο, που προέρχεται από τα αρχικά:
• T = Tumor (Όγκος) – Με την παράμετρο αυτή αξιολογούμε το μέγεθος του όγκου και το πόσο αυτός έχει επεκταθεί τοπικά (όσο πιο μικρός και όσο πιο μακριά είναι από τους μυς του θώρακα ή το δέρμα – τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση)
• N = Nodes (Λεμφογάγγλια ή Λεμφαδένες) – Με την παράμετρο αυτή αξιολογούμε, αν εντοπίζονται καρκινικά κύτταρα στους λεμφαδένες (αν δεν υπάρχουν λεμφαδένες με καρκινικά κύτταρα η πρόγνωση είναι καλύτερη, αν υπάρχουν τέτοιοι λεμφαδένες, τότε η πρόγνωση εξαρτάται από τον αριθμό και την έδρα των λεμφαδένων αυτών)
• M = Metastasis (Μετάσταση) – Με την παράμετρο αυτή αξιολογείται η ύπαρξη ή μη μεταστάσεων σε άλλα όργανα (ο καρκίνος του μαστού μπορεί να δώσει μεταστάσεις σε σχεδόν όλα τα όργανα, όμως τα συνηθέστερα είναι τα οστά, οι πνεύμονες και το ήπαρ, τα οποία καλύπτουν το 85% των μεταστάσεων – η ύπαρξη μεταστάσεων δεν είναι καλός προγνωστικός παράγων)
Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της «επέκτασης» του καρκίνου στο σώμα αναγνωρίζουμε 5 βασικά στάδια, τα οποία με τη σειρά τους υποδιαιρούνται σε πολλά επιμέρους στάδια.
Τα βασικά στάδια είναι:
• Στάδιο 0: Περιλαμβάνει τους λεγόμενους καρκίνους in situ. Πρόκειται για καρκινώματα πορογενή ή λοβικά, τα οποία περιορίζονται μόνο στην έδρα εμφάνισής τους, χωρίς να υπάρχει περαιτέρω επέκταση. Στις περιπτώσεις αυτές δεν ομιλούμε για αυτό καθαυτό καρκίνο, αλλά για προ – καρκινικές καταστάσεις με καλή πρόγνωση.
• Στάδιο 1: Ο καρκίνος έχει μικρό μέγεθος (διάμετρο μέχρι 2 εκατοστά) και περιορίζεται εντός του μαστού, χωρίς να υπάρχει επέκταση στα λεμφογάγγλια
• Στάδια 2 και 3: Υπάρχει επέκταση της νόσου στα λεμφογάγγλια, χωρίς όμως μεταστάσεις σε όργανα εκτός μαστού. Στα στάδια αυτά μάλιστα ενδέχεται να μην εντοπίζεται όγκος εντός των μαστών, αλλά μόνο στα επηρεασμένα από τη νόσο λεμφογάγγλια.
• Στάδιο 4: Εντοπίζονται μεταστάσεις σε άλλα όργανα.
Στη διαδικασία καθορισμού του σταδίου της νόσου γίνεται ευρεία χρήση απεικονιστικών μεθόδων, οι οποίες περιλαμβάνουν διάφορα είδη Αξονικής Τομογραφίας, καθώς και Σπινθηρογράφημα Οστών (για εντοπισμός τυχόν μεταστάσεων στα οστά).
4. Ύπαρξη υποδοχέων στα κύτταρα του καρκινώματος
Υποδοχείς ονομάζονται δομές, που εντοπίζονται στη μεμβράνη του κυττάρου (δηλαδή το εξωτερικό στρώμα του κυττάρου), ο οποίες συνδέονται με διάφορες ουσίες (π.χ. ορμόνες). Η σύνδεση του υποδοχέα με τις αντίστοιχες ουσίες έχουν ως αποτέλεσμα την «ενεργοποίησή» του και την έναρξη κάποιων μεταβολικών διαδικασιών στο κύτταρο.
Οι υποδοχείς, που εντοπίζονται στα κύτταρα του καρκινώματος του μαστού είναι κατά βάση τριών ειδών:
• Υποδοχείς οιστρογόνων (Estrogen receptors – ER)
• Υποδοχείς προγεστερόνης (Progesterone receptors – PR)
• Υποδοχείς HER2
Ανάλογα με τους τύπους υποδοχέων, που εντοπίζονται στη μεμβράνη των κυττάρων καθορίζεται και το είδος της φαρμακευτικής αγωγής, που θα χορηγηθεί.
Υπάρχουν όμως και καρκινώματα, των οποίων τα κύτταρα δεν εμφανίζουν στη μεμβράνη τους κανένα από τα τρία αυτά είδη υποδοχέων. Τα καρκινώματα αυτά ονομάζονται «τριπλά αρνητικά» (triple negative). Εντούτοις, ακόμα και τα κύτταρα αυτά συχνά εμφανίζουν στη μεμβράνη τους υποδοχείς για άλλες ορμόνες (ανδρογόνα ή προλακτίνη).
5. Έλεγχος του γενετικού υλικού των κυττάρων (έλεγχος του DNA – DNA assays)
Με διάφορες μεθόδους γίνεται έλεγχος του γενετικού υλικού των καρκινικών κυττάρων και συγκρίνεται αυτό με το αντίστοιχο των φυσιολογικών κυττάρων των ιστών του μαστού. Με βάση τα ευρήματα, είναι δυνατόν να επιλεγεί η κατάλληλη θεραπεία.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
