Τι είναι οι Σάλπιγγες και ποια η σημασία τους για τη γονιμότητα της γυναίκας;
Οι Σάλπιγγες είναι δύο σωλήνες, που βρίσκονται εκατέρωθεν της μήτρας (βλ. εικόνα). Έχουμε την αριστερή και τη δεξιά Σάλπιγγα. Το ένα άκρο της κάθε Σάλπιγγας είναι ελεύθερο μέσα την κοιλιά και κατά κανόνα βρίσκεται πλησίον της σύστοιχης ωοθήκης (η αριστερή σάλπιγγα είναι κοντά στην αριστερή ωοθήκη και η δεξιά σάλπιγγα είναι κοντά στη δεξιά ωοθήκη) και ονομάζεται κοιλιακό στόμιο. Το άλλο άκρο της Σάλπιγγας ονομάζεται μητριαίο στόμιο και καταλήγει εντός της ενδομητρικής κοιλότητας.
Όταν πραγματοποιηθεί η ωοθυλακιορρηξία, το απελευθερωθέν ωάριο εισέρχεται εντός του αυλού της πλησιέστερης σάλπιγγας δια του κοιλιακού της στομίου. Έτσι αν επί παραδείγματι ωοθυλακιορρηξία έχουμε στο συγκεκριμένο κύκλο στη δεξιά ωοθήκη, το ωάριο θα εισέλθει εντός της δεξιάς σάλπιγγας.
Αν η γυναίκα έχει έρθει σε ερωτική επαφή κατά τις γόνιμες ημέρες της, η οποία συνοδεύτηκε από εκσπερμάτωση εντός του κόλπου, τότε σπερματοζωάρια είναι πιθανό να έχουν εισέλθει δια του τραχήλου εντός της ενδομητρικής κοιλότητας και στη συνέχεια στις σάλπιγγες δια των μητριαίων σαλπιγγικών στομίων.
Κατά συνέπεια το ωάριο θα συναντήσει εντός των σαλπίγγων ζωντανά σπερματοζωάρια και ενδέχεται να επέλθει η γονιμοποίησή του.
Από τη σύντομη αυτή περιγραφή γίνεται κατανοητό, πως, προκειμένου να επιτευχθεί γονιμοποίηση του ωαρίου, είναι απαραίτητο οι σάλπιγγες να είναι – όπως λέμε – διαβατές, δηλαδή «ανοικτές». Ειδάλλως, η «συνάντηση» του ωαρίου με το σπερματοζωάριο, η οποία είναι αναγκαία συνθήκη για την επίτευξη γονιμοποίησης, δεν είναι δυνατόν να συμβεί.
Τι βλέπουμε με την Υστεροσαλπιγγογραφία (ή Σαλπιγγογραφία) και γιατί τη ζητάει ο ιατρός;
Η Υστεροσαλπιγγογραφία είναι μεταξύ των βασικών διερευνητικών εξετάσεων, που γίνονται στα πλαίσια της αξιολόγησης της γονιμότητας της γυναίκας. Έτσι είναι από τις πρώτες εξετάσεις, που ο ιατρός θα ζητήσει, όταν ένα ζευγάρι απευθυνθεί σε αυτόν προκειμένου να αντιμετωπισθεί ενδεχόμενο πρόβλημα υπογονιμότητας.
Με την εξέταση αυτή κατά βάσιν αξιολογούμε τη διαβατότητα των σαλπίγγων. Με άλλα λόγια εξετάζουμε κατά πόσον οι σάλπιγγες είναι διαβατές («ανοικτές»).
Μπορεί μία γυναίκα να μείνει έγκυος αν μόνον η μία σάλπιγγα είναι διαβατή;
Μία γυναίκα μπορεί να μείνει έγκυος και με μόνο μία διαβατή σάλπιγγα, αφού φαίνεται, πως αν για παράδειγμα η δεξιά σάλπιγγα είναι μη διαβατή και ωορρηξία γίνει από τη δεξιά ωοθήκη, τότε συχνά η αριστερή (διαβατή) σάλπιγγα είναι ικανή να «συλλάβει» το ελευθερωμένο ωάριο και να το «οδηγήσει» στην ενδομητρική κοιλότητα.
Μελέτη του 2014 κατέληξε στο συμπέρασμα, πως η μη διαβατότητα μίας μόνο σάλπιγγας δεν αποτελεί από μόνη της ένδειξη σε καταφυγή μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Σε γενικές γραμμές πάντως τα περισσότερα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία κατατείνουν προς της σύσταση υποβολής της γυναίκας με μία διαβατή σάλπιγγα σε σπερματέγχυση μετά από τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, που προκαλεί ωοθυλακιορρηξία ως πρώτο μέτρο αντιμετώπισης της υπογονιμότητας. Χαρακτηριστική είναι μία μελέτη του 2019, τα στοιχεία της οποίας κατέδειξαν, πως οι πιθανότητες επιτυχίας της σπερματέγχυσης σε γυναίκες με μία διαβατή σάλπιγγα είναι παραπλήσια με τις αντίστοιχες των γυναικών με ανεξήγητη υπογονιμότητα.
Υπάρχει τέλος και η άποψη, πως αν η απόφραξη της σάλπιγγας είναι στον ισθμό συνιστάται σπερματέγχυση, ενώ αν η απόφραξη της σάλπιγγας εντοπίζεται προς το κοιλιακό της άκρο, τότε είναι προτιμότερο να καταφύγουμε απευθείας στην εξωσωματική γονιμοποίηση.
Τι κάνουμε, αν αμφότερες οι σάλπιγγες είναι μη διαβατές;
Στην περίπτωση αυτή η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι μονόδρομος, αφού δια αυτής «παρακάμπτονται» οι σάλπιγγες. Η εξωσωματική γονιμοποίηση άλλωστε εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 1978 ακριβώς, για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα υπογονιμότητας μίας γυναίκας, της οποίας αμφότερες οι σάλπιγγες ήταν μη διαβατές.
Ποιες άλλες καταστάσεις είναι δυνατόν να εντοπισθούν με τη σαλπιγγογραφία, οι οποίες επηρεάζουν τις πιθανότητες μία γυναίκα να φέρει σε πέρας μία εγκυμοσύνη;
Οι καταστάσεις, που είναι δυνατόν να εντοπισθούν με τη σαλπιγγογραφία, οι οποίες είναι δυνατόν να επηρεάσουν τις πιθανότητες μία γυναίκα να φέρει σε πέρας μία εγκυμοσύνη, θα μπορούσαν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες:
• Ανωμαλίες της κοιλότητας της μήτρας
Τι είναι η υδροσάλπιγγα και πώς επηρεάζει τις πιθανότητες μία γυναίκα να συλλάβει;
Ο όρος υδροσάλπιγγα είναι σύνθετος και προέρχεται από το συνδυασμό των λέξεων «ύδωρ» (=νερό) και σάλπιγγα. Με τον όρο αυτό περιγράφεται μία κλινική κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από τη συλλογή υγρού εντός μίας ή αμφοτέρων των σαλπίγγων, λόγω απόφραξης του κοιλιακού στομίου.
Η συλλογή υγρού εντός της σάλπιγγας έχει ως αποτέλεσμα αυτή να λάβει χαρακτηριστική μορφή, η οποία μοιάζει με λουκάνικο. Στην παρακάτω εικόνα βλέπουμε την εκδήλωση υδροσάλπιγγας στη δεξιά σάλπιγγα, όπου φαίνεται η χαρακτηριστική διαφορά στη διάμετρο της σάλπιγγας αυτής σε σύγκριση με την αριστερή.
Η υδροσάλπιγγα συνδέεται με την απόφραξη του κοιλιακού σαλπιγγικού στομίου. Επομένως, παρεμποδίζεται η συνάντηση του ωαρίου με το σπερματοζωάριο, η οποία λαμβάνει χώρα μέσα στη σάλπιγγα και έτσι παρεμποδίζεται η γονιμοποίηση του ωαρίου στη νοσούσα τουλάχιστον σάλπιγγα.
Φαίνεται όμως, πως ακόμα και αν επιτευχθεί γονιμοποίηση παρουσία υδροσάλπιγγας (για παράδειγμα, αν η μία σάλπιγγα νοσεί και η γονιμοποίηση πραγματοποιηθεί από την υγιή σάλπιγγα), οι πιθανότητες η κύηση να τελεσφορήσει και να πάρει η γυναίκα παιδί στην αγκαλιά, είναι μειωμένες.
Δεν γνωρίζουμε με απόλυτη βεβαιότητα, γιατί συμβαίνει αυτό. Ωστόσο έχουν διατυπωθεί κάποιες θεωρίες, οι οποίες βασίζονται στην πιθανότητα «παλινδρόμησης» του υγρού, που εντοπίζεται στις σάλπιγγες, που νοσούν, μέσω των μητριαίων σαλπιγγικών στομίων, εντός της ενδομητρικής κοιλότητας. Το υγρό αυτό ενδέχεται να παρεμποδίζει την πρόοδο της κύησης με τους παρακάτω μηχανισμούς:
• Είναι τοξικό για το έμβρυο, είναι – όπως λέμε – εμβρυοτοξικό
• Αλλάζει τις ιδιότητες του ενδομητρίου (του ιστού, που καλύπτει εσωτερικά την ενδομητρική κοιλότητα, στον οποίο θα εμφυτευθεί και το έμβρυο) και το καθιστά «αφιλόξενο»
• Το υγρό αυτό εισέρχεται με ταχύτητα στην ενδομητρική κοιλότητα μέσω του μητριαίου σαλπιγγικού στομίου «ξεπλένοντας» το έμβρυο, δηλαδή το «παρασύρει» με τη ροή του και δεν επιτρέπει την επιτυχή εμφύτευσή του.
Πλέον η υδροσάλπιγγα αντιμετωπίζεται κατά κύριο λόγο με τη λαπαροσκοπική αφαίρεση των νοσούντων σαλπίγγων.
Ποιες μορφολογικές ανωμαλίες της ενδομητρικής κοιλότητας, η παρουσία των οποίων επηρεάζει τις πιθανότητες εγκυμοσύνης, μπορούμε να εντοπίσουμε με τη σαλπιγγογραφία;
Η Υστεροσαλπιγγογραφία ενδέχεται να μας δώσει και στοιχεία για τη μορφή της ενδομητρικής κοιλότητας. Έτσι ενδέχεται να απεικονισθούν:
• Ανατομικές ανωμαλίες της ενδομητρικής κοιλότητας
• Ινομυώματα, που προβάλλουν εντός της ενδομητρικής κοιλότητας
Εδώ θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε, πως τα αποτελέσματα της Υστεροσαλπιγγογραφίας δεν είναι διαγνωστικά για τέτοιες καταστάσεις. Για να καταλήξουμε στην τελική διάγνωση χρειάζεται η γυναίκα να υποβληθεί σε Υστεροσκόπηση, κατά την οποία εντός της ενδομητρικής κοιλότητας ο ιατρός εισάγει οπτικές ίνες, που συνδέονται με μία κάμερα και έτσι απεικονίζεται η ενδομητρική κοιλότητα με όλα τα ενδεχόμενα μορφώματα, που εντοπίζονται εντός αυτής σε πραγματικό χρόνο σε μία οθόνη τηλεόρασης. Κατά την υστεροσκόπηση είναι δυνατόν να αποκατασταθούν και τα ανατομικά αυτά προσκόμματα, προκειμένου να αυξηθούν οι πιθανότητες για εγκυμοσύνη
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
R. Uemura, Y. Yokota, M. Yokota, H. Yokota, S. Sato, M. Nakagawa, Y. Araki, “DO WOMEN WITH UNILATERAL FALLOPIAN TUBE BLOCKAGE NEED ASSISTED REPRODUCTIVE TECHNOLOGY TREATMENT AS THE PRIMARY TREATMENT OPTION?”, Fertility and Sterility Vol. 102, No. 3, Supplement, September 2014, DOI:https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2014.07.1027
Tan J, Tannus S, Taskin O, Kan A, Albert AY, Bedaiwy MA. The effect of unilateral tubal block diagnosed by hysterosalpingogram on clinical pregnancy rate in intrauterine insemination cycles: systematic review and meta-analysis. BJOG. 2019 Jan;126(2):227-235. doi: 10.1111/1471-0528.15457. Epub 2018 Oct 24. PMID: 30169895.
