Τι είναι η επιλόχειος κατάθλιψη;
Η εγκυμοσύνη συνδέεται με αισθήματα δημιουργίας, αλλά και ελπίδας. Εντούτοις, η γυναίκα στη φάση αυτή της ζωής της δοκιμάζεται τόσο σωματικά, όσο και ψυχικά.
Η δοκιμασία αυτή συνεχίζεται και μετά τον τοκετό, οπότε ο χρόνος για να αναλάβει τις δυνάμεις της είναι περιορισμένος και οι ευθύνες, που συνδέονται με τη φροντίδα του νέου μέλους της οικογένειες, είναι πολλές και συχνά βαριές.
Παράλληλα η νέα μαμά πρέπει να προσαρμοστεί στο συχνά άστατο ωράριο του μωρού. Συνεπώς, η έλλειψη ύπνου έρχεται να δοκιμάσει περαιτέρω τις ψυχικές της αντοχές.
Όλοι αυτοί οι λόγοι σε συνδυασμό με τις αλλαγές στην παραγωγή ορμονών, που παρατηρείται κατά τη λοχεία, οδηγούν στην επιβάρυνση της ψυχολογίας της λεχώνας και στην εμφάνιση δυσθυμίας (κακής διάθεσης). Έτσι συχνά η γυναίκα ήδη από τις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό, αλλά και για αρκετό διάστημα μετά από αυτόν συχνά παρουσιάζει συμπτώματα μελαγχολίας, ευερεθιστότητας και τάση για απομόνωση.
Το φαινόμενο της κακής διάθεσης είναι εξαιρετικά συχνό μεταξύ των λεχωίδων, σε βαθμό που να θεωρείται ακόμα και «φυσιολογική» κατάσταση. Υπάρχουν στατιστικές, που υπολογίζουν το ποσοστό των γυναικών, που αναφέρουν τάσεις μελαγχολίας μετά τον τοκετό μεταξύ του 50% και του 70%, ενώ κάποιες το «ανεβάζουν» ακόμα και στο 85%!
Η «φυσιολογική» βεβαρημένη ψυχολογία όμως, η οποία επιλύεται από μόνη της εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από τον τοκετό, δεν πρέπει να συγχέεται με την πραγματική επιλόχειο κατάθλιψη, η οποία αφορά ποσοστό των λεχωίδων, που κυμαίνεται μεταξύ του 15% και 20%.
Η επιλόχειος κατάθλιψη είναι μια ψυχιατρική κλινική πάθηση, η οποία εμποδίζει τη γυναίκα να ανταποκριθεί στις καθημερινές της υποχρεώσεις και δεν αντιμετωπίζεται χωρίς τη συνδρομή επαγγελματία της ψυχικής υγείας.
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες, που καθιστούν μια γυναίκα πιο «επιρρεπή» στην εμφάνιση επιλόχειου κατάθλιψης με κυριότερο την καταγραφή στο προσωπικό της ιστορικό παλαιότερων επεισοδίων κατάθλιψης.
Οι ορμόνες της κύησης αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης;
Κατά την κύηση παράγονται ορμόνες στο σώμα της γυναίκας σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα. Οι ορμόνες αυτές είναι απαραίτητες για την προαγωγή της ανάπτυξης του εμβρύου και για την «προσαρμογή» του σώματος της γυναίκας στις συνθήκες της κύησης.
Η σχέση της παραγωγής των ορμονών αυτών με την εμφάνιση επιλόχειας κατάθλιψης δεν έχει πλήρως διασαφηνισθεί. Φαίνεται όμως, πως τα επίπεδά κάποιων από αυτών στο αίμα της γυναίκας ενδέχεται να επηρεάζουν την ψυχολογία της.
Ποιες είναι οι ορμόνες, που έχουν συσχετισθεί με την εμφάνιση επιλόχειας κατάθλιψης;
Δύο από τις βασικές ορμόνες, τα επίπεδα των οποίων έχουν συσχετισθεί με την εμφάνιση επιλόχειας κατάθλιψης είναι η Αλλοπρεγνανολόνη (Allopregnanolone) και η Πλακουντιακή Κορτικοεκλυτίνη (placental Corticotropin – Releasing Hormone/ pCRH).
Τι είναι η Αλλοπρεγνανολόνη;
Πρόκειται για μια ορμόνη, η οποία παράγεται στην εγκέφαλο. Για τη σύνθεση της ορμόνης αυτής είναι δε απαραίτητη η προγεστερόνη, η παραγωγή της οποίας αυξάνεται στην εγκυμοσύνη. Στο παρελθόν η καταμέτρηση χαμηλών επιπέδων της ορμόνης αυτής στο λεγόμενο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (πρόκειται για υγρό, το οποίο κυκλοφορεί γύρω από τη σπονδυλική στήλη και μέσα σε τμήματα του εγκεφάλου) έχει συνδεθεί με την εμφάνιση κατάθλιψης. Παράλληλα, η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, η οποία παρεμποδίζει την παραγωγή της ορμόνης αυτής έχει συσχετισθεί με την εμφάνιση διαταραχών στη διάθεση και με σεξουαλική δυσλειτουργία.
Τα επίπεδα της Αλλοπρεγνανολόνης στο αίμα της εγκύου σχετίζονται με την πιθανότητα αυτή να εμφανίσει επιλόχειο κατάθλιψη;
Το Φεβρουάριο του 2017 δημοσιεύθηκε σε διεθνές ιατρικό περιοδικό σχετική μελέτη ερευνητών από το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.
Στα πλαίσια της μελέτης αυτής μετρήθηκαν τα επίπεδα της Αλλοπρεγνανολόνης στο αίμα εγκύων, οι οποίες είχαν ιστορικό διαταραχών τη διάθεσης και κατάθλιψης.
Εκ των μετρήσεων φάνηκε, πως σχετικά χαμηλά επίπεδα της ορμόνης αυτής στο αίμα των εγκύων, που συμμετείχαν στην έρευνα, κατά το δεύτερο τρίμηνο της κύησης συνδέονταν με υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης επιλόχειας κατάθλιψης.
Μπορούμε επομένως να χρησιμοποιήσουμε μετρήσεις των επιπέδων της Αλλοπρεγνανολόνης, προκειμένου να προβλέψουμε ποιες γυναίκες θα παρουσιάσουν επιλόχεια κατάθλιψη;
Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής έχουν ενδιαφέρον και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση για περαιτέρω μελέτη της επιλόχειας κατάθλιψης. Εντούτοις, οι ίδιοι οι ερευνητές θεωρούν, πως είναι πρώιμο να ειπωθεί, ότι η Αλλοπρεγνανολόνη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως δείκτης πρόβλεψης των πιθανοτήτων εμφάνισης επιλόχειας κατάθλιψης.
Η μελέτη αυτή έχει δύο βασικές «αδυναμίες»:
• Αφορά γυναίκες, που έχουν ήδη διαγνωστεί στο παρελθόν με κάποιας μορφής διαταραχή της διάθεσης. Δεν είναι δεδομένο, πως οι μετρήσεις των επιπέδων της ορμόνης σε γυναίκες χωρίς τέτοιο ιστορικό θα επιβεβαιώσουν τα στοιχεία αυτά.
• Ο αριθμός των γυναικών, που συμμετείχαν στην έρευνα είναι σχετικά μικρός.
Τι είναι η Πλακουντιακή Κορτικοεκλυτίνη;
Η Κορτικοεκλυτίνη είναι μια ορμόνη, που εκλύεται από τον εγκέφαλο και προάγει την παραγωγή άλλων ορμονών, οι οποίες μας βοηθάνε να ανταποκριθούμε σε συνθήκες πίεσης (stress).
Κατά τη διάρκεια της κύησης η Κορτικοεκλυτίνη παράγεται και από τον πλακούντα με αποτέλεσμα τα επίπεδα της ορμόνης αυτής στο αίμα να είναι από 1000 έως και 10000 φορές υψηλότερα σε σχέση με τα αντίστοιχα επίπεδα, που ανιχνεύονται σε μη έγκυες.
Ήδη σε μελέτη του 2009 παρατηρήθηκε, πως υψηλά επίπεδα Κορτικοεκλυτίνης στο αίμα εγκύων κατά το δεύτερο τρίμηνο της κύησης συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης Επιλόχειας Κατάθλιψης.
Τα αποτελέσματα αυτά μάλιστα επιβεβαιώθηκαν και από μελέτη του 2013. Από τις μετρήσεις της μελέτης αυτής μάλιστα προέκυψε, πως τα επίπεδα της Κορτικοεκλυτίνης, αλλά και οι πιθανότητες εμφάνισης Επιλόχειας Κατάθλιψης μειώνονται, αν υπάρχει επαρκής ηθική στήριξη της γυναίκας κατά την εγκυμοσύνη.
Είναι δυνατόν να προβλέψουμε ποιες γυναίκες θα εμφανίσουν Επιλόχεια Κατάθλιψη, αν παρακολουθήσουμε τα επίπεδα της Κορτικοεκλυτίνης κατά την κύηση;
Τα συμπεράσματα των μελετών αυτών έχουν ενδιαφέρον, όμως είναι νωρίς, για να πει κανείς, πως η Κορτικοεκλυτίνη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, ως δείκτης σχετιζόμενος με τις πιθανότητες εμφάνισης Επιλόχειας Κατάθλιψης. Χρειάζονται περαιτέρω έρευνες και στο πεδίο αυτό.
Συμπέρασμα…
Όσο πιο νωρίς γίνει η διάγνωση της Επιλόχειας Κατάθλιψης, τόσο πιο επιτυχής είναι και η θεραπεία της. Εντούτοις, δεν υφίστανται – προς το παρόν τουλάχιστον – εργαστηριακοί δείκτες (όπως ορμόνες) αρκετά αξιόπιστοι, που θα μας βοηθούσαν στην πρώιμη διάγνωση της πάθησης αυτής.
Η διάγνωση της Επιλόχειας Κατάθλιψης βασίζεται στην περιγραφή των συμπτωμάτων, όπως αυτά αναφέρονται στον ιατρό τόσο από την ίδια τη λεχωίδα, όσο και από τον περίγυρό της.
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
