Τα στάδια του ύπνου
Όπως περιγράφεται και σε μελέτη του 2014 κατά τη διάρκεια του ύπνου, καταγράφονται κυκλικές μεταβολές στην εγκεφαλική λειτουργία από την μερική εγρήγορση, στη φάση άνευ ταχείας κίνησης των οφθαλμών (nonrapid eye movement sleep/ NREM) και στη φάση της ταχείας κίνησης των οφθαλμών (rapid eye movement sleep/ REM).
Η NERM φάση του ύπνου θεωρείται η «ξεκούραστη» και «ήρεμη» φάση. Τότε το άτομο σταδιακά αποκοιμιέται και περνάει από τον ελαφρύ ύπνο στο βαθύ ύπνο. Τότε η εγκεφαλική του λειτουργία, η αναπνοή του και ο καρδιακός του ρυθμός επιβραδύνονται. Παράλληλα, η θερμοκρασία του σώματος πέφτει, οι μύες χαλαρώνουν και οι κινήσεις των οφθαλμών σταματούν. Έχει διατυπωθεί η υπόθεση, πως η NREM φάση του ύπνου είναι σημαντική για την αποκατάσταση ενδεχομένων βλαβών των ιστών, για τη δημιουργία μυών και οστών, καθώς και για την ενίσχυση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος
Η REM φάση του ύπνου θεωρείται η φάση, κατά την οποία βλέπουμε όνειρα. Τότε τόσο η εγκεφαλική λειτουργία, όσο και ο καρδιακός ρυθμός επιταχύνονται, ενώ καταγράφεται και άνοδος της αρτηριακής πίεσης. Οι οφθαλμοί εξάλλου κινούνται ταχέως, όσο τα μάτια παραμένουν κλειστά. Η REM φάση του ύπνου φαίνεται, πως είναι σημαντική για την όξυνση της μνήμης και των μαθησιακών δυνατοτήτων.
Κατά τη διάρκεια του ύπνου, υπό φυσιολογικές συνθήκες, το άτομο περνάει από 5 περίπου κύκλους, έκαστος εκ των οποίων διαρκεί περίπου 90 λεπτά και περιλαμβάνει τόσο φάση NREM, όσο και φάση REM.
Τι είναι οι Παραϋπνίες;
Με τον όρο Παραϋπνία αναφερόμαστε σε ένα ετερόκλητο σύνολο κλινικών καταστάσεων, οι οποίες χαρακτηρίζονται από μη-φυσιολογικές συμπεριφορές λίγο πριν ή κατά τη διάρκεια του ύπνου ή κατά τη μετάβαση από τον ύπνο στην εγρήγορση.
Σύμφωνα την προαναφερθείσα μελέτη του 2014 οι Παραϋπνίες ταξινομούνται ως εξής:
1) Παραϋπνίες σχετιζόμενες με τη φάση NREM
• Σύγχυση κατά την αφύπνιση: κατά την αφύπνιση το άτομο αισθάνεται αποπροσανατολισμένο και ενώ ανασηκώνεται δεν φεύγει από το κρεβάτι
• Υπνοβασία: το άτομο αφήνει το κρεβάτι, όσο ακόμα κοιμάται, ενώ παρουσιάζει περιορισμένη αντίληψη του περιβάλλοντος και ανταπόκριση σε εξωτερικά ερεθίσματα. Ενδέχεται δε ο υπνοβάτης να προβεί σε πράξεις, όπως τακτοποίηση ρούχων
• Υπνικός τρόμος: κατά τη διάρκεια του ύπνου το άτομο κλαίει, φωνάζει, ή βγάζει ασυνάρτητους ήχους, ενώ είναι δύσκολο να αφυπνισθεί. Το επεισόδιο ενδέχεται να διαρκέσει από λίγα έως και 40 λεπτά.
• Σεξύπνια (sexomnia): το άτομο κατά τη διάρκεια του ύπνου εμπλέκεται σε γενετήσιες (σεξουαλικές) πράξεις, όπως αυνανισμός ή ακόμα και ερωτική επαφή.
2) Παραϋπνίες σχετιζόμενες με τη φάση REM
• Διαταραχές συμπεριφοράς κατά τη φάση REM: το άτομο βγάζει άναρθρες κραυγές, ενώ εκτελεί κινήσεις σε μία προσπάθεια να «βγει» από ένα όνειρο. Οι συμπεριφορές αυτές συνήθως σχετίζονται με αυτοάμυνα.
• Υπνική παράλυση: το άτομο χάνει για σύντομο χρονικό διάστημα τον έλεγχο του σώματός τους κατά τη διάρκεια της μετάβασης από την εγρήγορση στον ύπνο και κατά τη διάρκεια της αφύπνισης. Συχνά ταυτόχρονα παρουσιάζονται παραισθήσεις και αίσθημα πνιγμού. Αν και η κατάσταση αυτή δεν είναι εγγενώς επικίνδυνη, ενδέχεται να προκαλέσει σημαντικό άγχος εν όψει του ύπνου.
• Διαταραχή εφιαλτών: όλοι μας έχουμε άσχημα όνειρα από καιρού εις καιρόν. Κάποια άτομα όμως έχουν επαναλαμβανόμενους και ιδιαίτερα έντονους εφιάλτες με αποτέλεσμα να τους προκαλείται δυσφορία, κούραση και δυσκολίες στην αντιμετώπιση της καθημερινότητας.
3) Άλλες Παραϋπνίες
• Σύνδρομο εκρηγνυόμενης κεφαλής: το άτομο αναφέρει το άκουσμα ενός έντονου ήχου ή την αίσθηση «πως το κεφάλι του θα εκραγεί» κατά την αφύπνιση. Παράλληλα εκδηλώνεται και ταχυπαλμία, τρόμος και άγχος. Κάποιοι αναφέρουν πολλαπλά τέτοια επεισόδια κατά τη διάρκεια της νύχτας.
• Παραισθήσεις σχετιζόμενες με τον ύπνο: το άτομο αναφέρει είτε υπνοπομπικές (όταν ξυπνάει), είτε υπναγωγές (όταν πάει να κοιμηθεί) παραισθήσεις. Αναφέρει, έντονες εικόνες ή ήχους και ενίοτε και υπνική παράλυση.
• Νυχτερινή ενούρηση: το άτομο χάνει τον έλεγχο της ουροδόχου κύστεως και βρέχει το στρώμα του
Τι σχέση έχουν όλα αυτά με την εγκυμοσύνη;
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε μελέτη του 2023, στα πλαίσια της οποίας οι επιστήμονες διερεύνησαν τη συχνότητα εκδήλωσης Παραϋπνιών κατά την εγκυμοσύνη.
Στο πόνημα αυτό ελήφθησαν υπόψη στοχεία από το ιστορικό δείγματος 325 γυναικών. Το ποσοστό των γυναικών, που ανέφεραν κάποια Παραϋπνία 3 μήνες πριν την εγκυμοσύνη ανήρχετο στο 20,5%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό μεταξύ των εγκύων ήταν 24,8% και αυτό έπεφτε στο 20,3% μετά τον τοκετό. Η διαφορά μεταξύ της συχνότητας της Παραϋπνίας διαρκούσης της κύησης και εκτός εγκυμοσύνης κρίθηκε ως στατιστικώς σημαντική.
Οι συντάκτες της μελέτης αυτής κατέγραψαν αύξηση στη συχνότητα εκδήλωσης Παραϋπνιών της φάσης NREM και συγκεκριμένα υπνοβασίας και υπνικού τρόμου, αλλά και συνδρόμου εκρηγνυόμενης κεφαλής. Η αύξηση της συχνότητας αυτής απεδόθη σε ενδεχόμενη ψυχολογική πίεση, στην οποία υπόκειται η έγκυος, αλλά και στις εν γένει δυσκολίες, που αυτή αντιμετωπίζει στον ύπνο (π.χ. δυσκολίες εξεύρεσης θέσης ύπνου ή αναπνοής).
Στα συμπεράσματα της μελέτης αυτής αναγνωρίσθηκε, πως άλλα σχετικά πονήματα κατέληξαν σε ετερογενή συμπεράσματα, αφού κάποια κατέδειξαν αύξηση της συχνότητας των Παραϋπνιών στην εγκυμοσύνη, ενώ άλλα δεν εντόπισαν καμία τέτοιου είδους μεταβολή. Αυτό ισχύει ακόμα και για την πιο «μελετημένη» Παραϋπνία και συγκεκριμένα τους εφιάλτες. Η ασυμφωνία αυτή ενδεχομένως να σχετίζεται με διαφορές στην εκάστοτε ακολουθουμένη μεθοδολογία.
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Fleetham JA, Fleming JA. Parasomnias. CMAJ. 2014 May 13;186(8):E273-80. doi: 10.1503/cmaj.120808. Epub 2014 May 5. PMID: 24799552; PMCID: PMC4016090.
Bušková J, Miletínová E, Králová R, Dvořáková T, Tefr Faridová A, Heřman H, Hrdličková K, Šebela A. Parasomnias in Pregnancy. Brain Sci. 2023 Feb 18;13(2):357. doi: 10.3390/brainsci13020357. PMID: 36831900; PMCID: PMC9954207.
