Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Στατιστικής της Υγείας (National Center for Health Statistics), το 2012 ο αριθμός των γυναικών, που απέκτησαν το πρώτο τους παιδί σε ηλικία 35 ετών και άνω, ήταν εννέα φορές μεγαλύτερος, από τον αντίστοιχο αριθμό, που καταγράφηκε πριν 40 χρόνια.
Επίσης ενώ μεταξύ των πρωτοτόκων, το ποσοστό των γυναικών με ηλικία 40 με 44 έτη παρέμενε σταθερό καθ’ όλη τη δεκαετία του ’70 μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ’80, από το 1985 και έπειτα το ποσοστό αυτό τετραπλασιάστηκε από το 0,05% στο 0,23%. Είναι προφανές, πως όλο και περισσότερες γυναίκες επιλέγουν για διάφορους λόγους, συνήθως εκπαίδευσης ή επαγγελματικής εξέλιξης, να αναβάλλουν την τεκνοποίηση για μεγαλύτερη ηλικία.
Λόγοι επαγρύπνησης για την περίοδο πριν τη σύλληψη
Καταρχήν είναι γνωστή η σχέση της γονιμότητας με την ηλικία της γυναίκας. Ο συνδυασμός της γήρανσης της μήτρας και των ωοθηκών και της αυξημένης πιθανότητας για παρουσία συνοδών παθολογιών, έχει δυσμενή επιρροή στη γονιμότητα της γυναίκας. Αν και οι μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής βοηθούν στην αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, δεν μπορούν να εγγυηθούν τη γέννηση ενός παιδιού, αλλά ούτε και να αντισταθμίσουν απόλυτα την πτώση της γονιμότητας με την ηλικία.
Επίσης στις γυναίκες μετά τα 40 εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα χρόνιες παθολογίες, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η χρόνια υπέρταση και η παχυσαρκία, καθώς και παθήσεις των νεφρών ή γενικότερα του καρδιαγγειακού συστήματος. Επομένως είναι καλή πρακτική να έχει επιτευχθεί το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα στα πλαίσια της αντιμετώπισης τέτοιων παθήσεων πριν από τη σύλληψη, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος, για αποβολή, συγγενείς ανωμαλίες, υπέρταση κύησης ή προεκλαμψία.
Σε πρόσφατη μελέτη εξετάσθηκε η επιρροή της παχυσαρκίας στη εξέλιξη της εγκυμοσύνης σε γυναίκες με ηλικίας από 40 έτη και άνω τη στιγμή του τοκετού. Η μελέτη αυτή περιελάμβανε 52.249 γυναίκες ηλικίας 20 με 29 ετών και 1.231 γυναίκες με ηλικία 40 και άνω με μονήρεις κυήσεις.
Μεταξύ των παχύσαρκων γυναικών στην ηλικιακή ομάδα των 40 ετών και άνω καταγράφηκαν υψηλότερες πιθανότητες για καισαρική τομή, υπέρταση κύησης, προεκλαμψία, σακχαρώδη διαβήτη κύησης, πρόωρο τοκετό πριν τη συμπλήρωση 37 εβδομάδων κύησης, πρόωρο τοκετό πριν τη συμπλήρωση 28 εβδομάδων κύησης, ενώ τα νεογνά τους είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να χρειαστούν εισαγωγή στη μονάδα εντατικής νοσηλείας νεογνών σε σχέση με τις μη παχύσαρκες γυναίκες.
Εντούτοις, φαίνεται πως οι υγιείς παχύσαρκες γυναίκες, που επιλέγουν να τεκνοποιήσουν μετά τα 40 έτη, μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα για καισαρική τομή, σακχαρώδη διαβήτη κύησης, υπέρταση κύησης και προεκλαμψία, μειώνοντας το Δείκτη Μάζας Σώματος (Body Mass Index – BMI) σε επίπεδα φυσιολογικά πριν από την σύλληψη.
Λόγοι επαγρύπνησης για το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης
Οι γυναίκες, που τεκνοποιούν μετά την ηλικία των 40 ετών έχουν αυξημένη πιθανότητα σε σχέση με νεώτερες γυναίκες για αποβολή στα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης. Η αύξηση της πιθανότητας αυτής είναι συνυφασμένη με την αυξημένη πιθανότητα για παρουσία ανευπλοειδίας (σημ. του μεταφραστού: ανευπλοειδία είναι η κατάσταση κατά την οποία ο αριθμός χρωμοσωμάτων του εμβρύου είναι λανθασμένος, όπως συμβαίνει στο Σύνδρομο Down, όπου το έμβρυο αντί για δύο χρωμοσώματα 21 έχει τρία χρωμοσώματα 21). Η αύξηση της πιθανότητας αποβολής στην αρχή της εγκυμοσύνης στις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας συνδέεται και με τη φθίνουσα λειτουργικότητα τόσο των ωοθηκών όσο και της μήτρας. Εξάλλου οι γυναίκες αυτού του ηλικιακού φάσματος παρουσιάζουν και μεγαλύτερη πιθανότητα για εξωμήτριο κύηση.
Στοιχεία, που προέκυψαν από μία μεγάλη μελέτη, η οποία συμπεριέλαβε στοιχεία από 36.056 κυήσεις, κατέδειξαν πως η πιθανότητα για αποβολή μετά από 10 εβδομάδες κύησης είναι 0,8% για τις γυναίκες με ηλικία μικρότερη των 35 ετών, ενώ η αντίστοιχη πιθανότητα για τις γυναίκες με ηλικία 40 ετών και άνω ήταν 2,2%.
Η αύξηση των αποβολών σε αρχικά στάδια της κύησης σε γυναίκες με ηλικία άνω των 40 ετών συνδέεται και με τη συχνότερη εφαρμογή της λήψης τροφοβλάστης και της αμνιοπαρακέντησης στα πλαίσια του ελέγχου για χρωμοσωμικές ανωμαλίες του εμβρύου. Οι διαδικασίες αυτές ενέχουν τον κίνδυνο αποβολής, ο οποίος ανέρχεται περίπου στο 1/%.
Εξάλλου η πιθανότητα για πολύδυμη κύηση είναι μεγαλύτερη για τις γυναίκες άνω των 40 ετών. Αυτή η πιθανότητα έχει σήμερα περαιτέρω αυξηθεί λόγω της συχνής εφαρμογής μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε γυναίκες αυτής της ηλικίας.
Οι πολύδυμες κυήσεις σε κάθε ηλικία εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά πρόωρων τοκετών και νεογνών με χαμηλό σωματικό βάρος, ενώ συνδέονται και με αυξημένη πιθανότητα για εμφάνιση υπέρτασης κύησης, αναιμίας στη μητέρα ή αποκόλλησης του πλακούντα.
Προκειμένου να μειωθούν τα ποσοστά πολύδυμων κυήσεων στις γυναίκες άνω των 40 ετών, έχει προταθεί η κατά περίπτωση εμφύτευση ενός μόνο εμβρύου στα πλαίσια εξωσωματικής γονιμοποίησης, ειδικά αν η γυναίκα παρουσιάζει συνοδές παθολογίες.
Λόγοι επαγρύπνησης στο δεύτερο και στο τρίτο τρίμηνο
Η γυναίκες με ηλικία μεγαλύτερη των 40 ετών έχουν 2 έως 4 φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης υπέρταση και προεκλαμψία σε σχέση με γυναίκες με ηλικία μικρότερη των 30 ετών. Οι πιθανότητες για εμφάνιση προεκλαμψίας αυξάνονται περαιτέρω σε περίπτωση συνύπαρξης άλλων παθολογικών καταστάσεων, όπως ο διαβήτης ή η προϋπάρχουσα χρόνια υπέρταση καθώς και σε περιπτώσεις πολύδυμης κύησης.
Σε ηλικίες άνω των 40 ετών αυξάνεται και η πιθανότητα εμφάνισης χρόνιου σακχαρώδους διαβήτη ή διαβήτη κύησης (σημ μεταφραστού: ο χρόνιος διαβήτης προϋπάρχει της κύησης, ενώ ο διαβήτης κύησης εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης) σε σύγκριση με νεώτερες γυναίκες. Οι γυναίκες, οι οποίες κατά την κύηση παρουσιάζουν διαβήτη (προϋπάρχοντα ή όχι) αντιμετωπίζουν αυξημένες πιθανότητες να χρειαστεί να υποβληθούν σε καισαρική τομή ή να εμφανίσουν υπέρταση στην εγκυμοσύνη. Εξάλλου ο διαβήτης, που προϋπάρχει της κύησης έχει συνδεθεί και με την αύξηση κατά τρεις φορές του κινδύνου το έμβρυο να παρουσιάσει συγγενείς ανωμαλίες της καρδιάς ή ανατομικές ανωμαλίες στην σπονδυλική του στήλη.
Σε εγκύους ηλικίας άνω των 40 ετών χρειάζεται και στενότερη παρακολούθηση της καρδιακής τους λειτουργίας.
Φαίνεται πως κάποιες επιπλοκές της εγκυμοσύνης, οι οποίες εμφανίζονται με αυξημένη συχνότητα μεταξύ των γυναικών άνω των 40, οδηγούν σε πρόωρο τοκετό. Τέτοιες επιπλοκές είναι η υπέρταση κύησης και η ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης (σημ. του μεταφραστού: το έμβρυο δεν λαμβάνει από τον πλακούντα την απαραίτητη παροχή αίματος και δεν αναπτύσσεται σωστά) και αυξάνουν κατά συνέπεια και τις περιπτώσεις προωρότητας μεταξύ των γυναικών αυτών.
Είναι πιο συχνή στης εγκύους μετά τα 40 η εμφάνιση πρόδρομου πλακούντα (σημ. μεταφραστού: πρόδρομος είναι ο πλακούντας, που εμφυτεύεται πολύ κοντά στην είσοδο της μήτρα και προκαλεί αιμορραγίες, ενώ αποτελεί και αιτία για διενέργεια καισαρικής τομής).
Οι εγκυμοσύνες σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας εμφανίζουν και αυξημένη συχνότητα πρόωρων τοκετών και τα νεογνά έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να χρειαστούν τη φροντίδα της μονάδας εντατικής νοσηλείας νεογνών σε σχέση με εγκυμοσύνες σε νεώτερες γυναίκες. Εντούτοις, η πρόγνωση για τα νεογνά φαίνεται πως είναι καλή.
Στις γυναίκες με ηλικία μεγαλύτερη των 40 ετών, φαίνεται πως υπάρχει μία σχετική αύξηση της πιθανότητας ενδομήτριου θανάτου του εμβρύου μεταξύ των 37 και των 40 εβδομάδων κύησης. Για το λόγο αυτόν συνιστάται στενότερη παρακολούθηση των εγκύων αυτών κατά τις τελευταίες εβδομάδες.
Τέλος οι μεγαλύτερες γυναίκες είναι πιο πιθανό να γεννήσουν με καισαρική τομή σε σχέση με τις νεώτερες λόγω κυρίως των επιπλοκών, όπως ο διαβήτης ή η υπέρταση. Ίσως όμως αυτή η αύξηση στις καισαρικές να οφείλεται και στην έννοια της «πολυτίμου κύησης» (“the notion of premium baby”). Δηλαδή υπάρχει η τάση να θεωρείται το έμβρυο γυναίκας, η οποία είναι απίθανο να μπορέσει να μείνει ξανά έγκυος, να αξίζει τρόπον τινά να μην αναγκαστεί να αντιμετωπίσει τη δοκιμασία του φυσιολογικού τοκετού.
Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο OBG MANAGEMENT
“Optimal obstetric care for women aged 40 and older”, John R. Barton, MD, and Baha M. Sibai, MD. OBG Manag. 2014;26(11):28,30-34,36-37,e1.
Απόδοση του κειμένου στα Ελληνικά: Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD για τον ιστότοπο www.eleftheia.gr
Σημείωμα του μεταφραστού: Η ανάγνωση αυτού του άρθρου δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να δημιουργήσει αδικαιολόγητα αυξημένη αίσθηση κινδύνου, σε ότι αφορά την εγκυμοσύνη μετά τα 40.
Οι σημερινές δυνατότητες της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, της μαιευτικής, αλλά και της νεογνολογίας, έχουν βοηθήσει πάρα πολλά ζευγάρια, στα οποία η γυναίκα έχει «πατήσει», όπως λέμε, τα 40 να μεγαλώσουν την οικογένειά τους με ασφάλεια.
Εντούτοις, στις κυήσεις αυτές είναι αναγκαίο η παρακολούθηση της κύησης να ακολουθεί, ίσως με λίγο μεγαλύτερη αυστηρότητα, το ενδεδειγμένο πρόγραμμα, ενώ συχνά απαιτούνται και πρόσθετες εξετάσεις καθώς και η συνδρομή άλλων ειδικοτήτων εκτός του Μαιευτήρα, όπως είναι του Καρδιολόγου ή του Ενδοκρινολόγου.
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Αναδημοσιεύθηκε στον ιστότοπο www.mytwins.gr
