Από τη σύγχρονη ιατρική έρευνα, όλο και περισσότερα στοιχεία ανακύπτουν, τα οποία συνδέουν τη σωματική με την ψυχική υγεία. Η σύλληψη της αλληλεπίδρασης μεταξύ του σώματος και της ψυχής δεν είναι καινοφανής. Δεν ξεχνάμε το αρχαίο ρητό «νοῦς ὑγιής ἐν σώματι ὑγιεῖ», ενώ τη θεωρία της αλληλεπίδρασης της ψυχικής με την σωματική υγεία υποστήριζαν τόσο ο Ιπποκράτης, όσο και ο Γαληνός. Μπορεί όμως η ψυχική κατάσταση της εγκύου να επηρεάσουν την ανάπτυξη του εμβρύου και την εξέλιξη της κύησης εν γένει;
Ο όγκος των στοιχείων τα οποία συνηγορούν υπέρ της υπόθεσης, πως η ψυχική κατάσταση της μητέρας έχει επιρροή πάνω στην εξέλιξη της κύησης, αλλά και στον τρόπο, που το έμβρυο αναπτύσσεται προοδευτικά μεγαλώνει.
Όλοι γεννιόμαστε με ένα είδος «γονιδιακού υποδείγματος». Τα γονίδιά μας καθορίζουν τόσο τη σωματική, όσο και την πνευματική, αλλά και ψυχική μας εξέλιξη. Αλλοίμονο όμως, το «υπόδειγμα» αυτό είναι μεν σημαντικό, αλλά όχι από μόνο του καθοριστικό. Η ανάπτυξή μας εξαρτάται από την αλληλεπίδραση αυτού του υποδείγματος με το περιβάλλον, μέσα στο οποίο θα αναπτυχθούμε ως έμβρυα.
Το περιβάλλον, μέσα στο οποίο το έμβρυο μεγαλώνει είναι η ενδομητρική κοιλότητα. Φαίνεται, πως το περιβάλλον αυτό επηρεάζεται από την ψυχική κατάσταση της μητέρας.
Χαρακτηριστικά είναι τα αποτελέσματα μίας μελέτης, η οποία διεξήχθη πάνω σε γυναίκας, που ήταν έγκυες κατά τη διάρκεια του «Ολλανδικού Λιμού» το 1944. Τα παιδιά, που γεννήθηκαν από τις γυναίκες αυτές παρουσίαζαν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν ψυχικές ασθένειες και μαθησιακές δυσκολίες. Οι ερευνητές απέδωσαν το φαινόμενο αυτό αφενός στην ελλιπή λήψη θρεπτικών ουσιών, καθότι η θερμιδική αξία των ανά ημέρα γευμάτων περιοριζόταν από τις συνθήκες στις 500 με 1500 το πολύ θερμίδες, αλλά και στο αυξημένο άγχος, που, όπως ήταν φυσικό οι έγκυες αυτές βίωναν καθημερινά.
Έκτοτε, έχουν υπάρξει και άλλες μελέτες, που επιβεβαιώνουν την επιρροή της ψυχικής κατάστασης της μητέρας στο έμβρυο. Υπάρχουν στοιχεία, που υποδηλώνουν, πως μωρά, τα οποία γεννιούνται από μητέρες, που εμφανίζουν μεγαλύτερου βαθμού άγχος, είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν αργότερα προβλήματα συμπεριφοράς ή συναισθηματικά προβλήματα.
Επίσης κάποιοι μελετητές κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως το έμβρυο δεν παρουσιάζει τον ίδιο βαθμό «ευαισθησίας» σε όλα τα στάδια της κύησης. Έτσι αν η μητέρα βιώσει έντονο άγχος κατά τα ύστερα στάδια της κύησης, αυξάνονται κατά τι οι πιθανότητες να εμφανίσει το παιδί αργότερα διαταραχές της συγκέντρωσης.
Είναι ενδιαφέρον να δούμε αυτή τη σύνδεση της ψυχικής κατάστασης της μητέρας με την ανάπτυξη του εμβρύου μέσα σε ένα πλαίσιο εξελικτικό. Υπάρχει η θεωρία, πως στο απώτερο παρελθόν αν οι πρόγονοί μας ζούσαν σε ένα περιβάλλον «επικίνδυνο», τότε θα ήταν χρήσιμο για τους απογόνους τους να βρίσκονταν σε αυξημένη εγρήγορση, να παρουσίαζαν δηλαδή κατά κάποιο τρόπο υψηλότερα επίπεδα άγχους.
Φαίνεται, πως ουσίες και ορμόνες, που εκλύονται από το σώμα της μητέρας, όταν αυτή βρίσκεται υπό ψυχική πίεση με κάποιον τρόπο διαπερνούν τον πλακούντα και φτάνουν στο έμβρυο. Οι ουσίες και οι ορμόνες αυτές ενδέχεται να ασκούν σημαντική επιρροή στην μετέπειτα ψυχική και πνευματική εξέλιξη του παιδιού.
Το άγχος της μητέρας εξάλλου έχει συνδεθεί και με την επιβράδυνση της ανάπτυξης του εμβρύου μέσα στη μήτρα. Το φαινόμενο αυτό έχει αποδοθεί στην έκλυση ορμονών εκ μέρους της μητέρας, οι οποίες συνδέονται με το άγχος και δρουν πάνω στα αγγεία, που αιματώνουν τη μήτρα. Η δράση των ορμονών αυτών φαίνεται πως προκαλεί σύσπαση των αγγείων αυτών και ως εκ τούτου μείωση της παροχής αίματος στο έμβρυο. Η κατάσταση αυτή έχει ως συνεπακόλουθο την επιβράδυνση της ανάπτυξης του εμβρύου.
Ενδιαφέρον τέλος παρουσιάζει και η δράση της ορμόνης Κορτικοεκλυτίνης (Corticotropin-releasing hormone/ CRH), της οποία η έκλυση από τον πλακούντα εντείνεται, όταν η μητέρα βρίσκεται σε ψυχική ένταση. Η ορμόνη αυτή φαίνεται πως αυξάνει τις πιθανότητες για πρόωρο τοκετό, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υγεία του νεογνού.
Πρέπει στο σημείο αυτό να τονίσουμε, πως η επιρροή της ψυχικής κατάστασης της εγκύου στην ανάπτυξη του εμβρύου και αργότερα του μωρού φαίνεται μεν, πως έχει κάποιο ειδικό βάρος, αλλά το ειδικό βάρος αυτό δεν υπάρχει λόγος να υπερτονιστεί, καθότι το πραγματικό εύρος της επιρροής αυτής δεν έχει ακόμα πλήρως διασαφηνισθεί.
Έτσι δεν υπάρχει κανένας λόγος η έγκυος, η οποία ούτως η άλλως ευρίσκεται σε ευαίσθητη ψυχική κατάσταση να επιβαρυνθεί περαιτέρω και με την ενοχή, πως το άγχος, το οποίο είναι και φυσιολογικό ως ένα σημείο να νιώθει και φυσικά δεν μπορεί να το ελέγξει, θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη του μωρού της!
Αρκεί, στα πλαίσια της προστασίας της ψυχικής υγείας της εγκύου, να λαμβάνεται υπόψη και κατά το δυνατόν να αξιολογείται από το θεράποντα ιατρό η ψυχική της κατάσταση και η γυναίκα να ενθαρρύνεται να εκφράζει τις ανησυχίες και τα άγχη της. Φυσικά σημαντικό είναι η γυναίκα να αισθάνεται, πως τα αισθήματά της αυτά μπορεί να τα εκφράσει, όχι μόνο στον ιατρό της, αλλά και στους οικείους της. Ιδιαίτερη τέλος σημασία χρειάζεται να δίνεται στον εντοπισμό, στην παρακολούθηση και στην αντιμετώπιση τυχόν ψυχικών παθήσεων, που η έγκυος μπορεί να παρουσιάσει πριν ή κατά τη διάρκεια της κύησης.
Δείτε πώς οι μεταπτώσεις στην ψυχολογία της εγκύου επηρεάζουν το μωρό στο video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο motherslbog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
