Τι ορίζουμε ως γονιμότητα;
Ως γονιμότητα ορίζεται η ικανότητα, που έχει ένα άτομο – μία γυναίκα στην προκειμένη περίπτωση – να αποκτήσει απογόνους.
Τις τελευταίες δεκαετίες οι εξελίξεις στον τομέα της υποβοηθουμένης αναπαραγωγής είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Ξεκινώντας από τα φάρμακα, που προκαλούν ωορρηξία, το πρώτο εκ των οποίων εγκρίθηκε από τον αμερικανικό οργανισμό FDA, για ευρεία χρήση το 1967 και φθάνοντας στο 1978, οπότε και γεννήθηκε η Louise Brown, το πρώτο «μωρό του σωλήνα», όπως αποκαλούντο τότε τα μωρά, που προήλθαν από εξωσωματική γονιμοποίηση.
Βέβαια, οι εξελίξεις στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή δεν σταμάτησαν εκεί και τα πρωτόκολλα, που σήμερα χρησιμοποιούμε έχουν σαφώς λιγότερες παρενέργειες και υψηλότερες πιθανότητες επιτυχίας. Έτσι σήμερα υπάρχουν πολλές επιλογές στο «οπλοστάσιό» μας, που επιτρέπουν να βοηθήσουμε μία γυναίκα – ή πιο σωστά, ένα ζευγάρι – να αποκτήσει παιδί. Οι επιλογές αυτές ξεκινούν από την απλή παρακολούθηση της ωορρηξίας με υπερηχογράφημα, περνούν από τη σπερματέγχυση και φθάνουν στην εξωσωματική, η οποία ενίοτε «συμπληρώνεται» από ακόμα πιο εξελιγμένες τεχνικές, όπως είναι ο προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος των εμβρύων.
Συνεπώς, σήμερα – μπορεί με ασφάλεια να πει κανείς – ότι χάρη στις εξελίξεις αυτές, γυναίκες, οι οποίες σε άλλες εποχές θα θεωρούνταν «υπογόνιμες», σήμερα ένεκα των μέσων, που έχουμε στη διάθεσή μας, αντιμετωπίζονται ως άτομα με μειωμένη γονιμότητα μεν, αλλά «γόνιμα» δε, αφού είναι δυνατόν να αποκτήσουν παιδί.
Πάντως η γονιμότητα της γυναίκας μειώνεται, όσο αυτή μεγαλώνει, ενώ αντίστοιχα μειώνονται και οι πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Ποιοι είναι οι μηχανισμοί πίσω από την πτώση της γονιμότητας της γυναίκας με την ηλικία της;
Δύο είναι οι θεωρητικοί μηχανισμοί, οι οποίοι σχετίζονται με την πτώση της γονιμότητας της γυναίκας και αμφότεροι αφορούν τις ωοθήκες:
• η πτώση της ποιότητας των ωαρίων με την ηλικία
• η πτώση του αριθμού των ωαρίων με την ηλικία
Πώς η ηλικία της γυναίκας συνδέεται με την πτώση της ποιότητας των ωαρίων;
H γυναίκα παράγει νέα ωάρια μόνον ως έμβρυο. Τα ωάρια αυτά βρίσκονται «αποθηκευμένα» στις ωοθήκες της. Τα αποθηκευμένα αυτά ωάρια «διατηρούνται» σε μία «ανώριμη» κατάσταση.
Στη γέννησή της η γυναίκα έχει περίπου 1.000.000 ανώριμα ωάρια αποθηκευμένα στις ωοθήκες της και αυτά είναι και τα μόνα ωάρια, που θα έχει ποτέ προς γονιμοποίηση. Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει με άλλα κύτταρα, όπως είναι αυτά του αίματος ή του δέρματος, δεν είναι δυνατόν να παραχθούν νέα ανώριμα ωάρια. Επομένως, η ηλικία των ωαρίων «συμβαδίζει» με την ηλικία της γυναίκας.
Από μελέτες φαίνεται, πως το 25% με 40% των ωαρίων, που είναι αποθηκευμένα στις ωοθήκες έχουν ανωμαλίες στο γενετικό τους υλικό (το DNA τους δηλαδή). Το ποσοστό των ωαρίων, που φέρουν τέτοιου είδους ανωμαλίες όμως, αυξάνεται σημαντικά, όσο η ηλικία της γυναίκας προχωρά. Έχει μάλιστα υπολογιστεί, πως το ποσοστό των ωαρίων, που φέρουν ανωμαλίες στο γενετικό τους υλικό φθάνει και το 75% αυτών, που βρίσκονται αποθηκευμένα στις ωοθήκες, όταν η γυναίκα έχει φθάσει την ηλικία των 45 ετών.
Δεν γνωρίζουμε επ’ ακριβώς σε ποιους παράγοντες οφείλεται η αύξηση αυτή. Ίσως τα εναπομείναντα ωάρια να έχουν εκτεθεί για μεγαλύτερο διάστημα σε βλαπτικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ίσως πάλι τα «καλύτερα» ωάρια, που δεν έχουν ανωμαλίες στο γενετικό τους υλικό, να τείνουν να «αντιδρούν» καλύτερα και τους μηχανισμούς, που προωθούν την ωρίμανση των ωαρίων και για το λόγο αυτό να «παίρνουν» τρόπον τινά «σειρά» νωρίτερα και στο τέλος να μένουν τα «χαμηλότερης ποιότητας» ωάρια…
Πώς η ηλικία της γυναίκας συνδέεται με την πτώση του αριθμού των ωαρίων;
Όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2015 από τα περίπου 400.000 ανώριμα ωάρια, που εντοπίζονται στις ωοθήκες στης γυναίκας στην αρχή της εφηβείας, μόνον τα 300 με 400 θα φθάσουν στην πλήρη ωρίμανσή τους κατά τη διάρκεια της ζωής της. Τα υπόλοιπα θα καταστραφούν μέσω της βιολογικής διαδικασίας, που ονομάζεται απόπτωση. Η απόπτωση των ανωρίμων ωαρίων μάλιστα συνεχίζεται και κατά τη διάρκεια των περιόδων, που η γυναίκα δεν έχει ωορρηξία, όπως είναι η εγκυμοσύνη, ο θηλασμός ή η χρήση αντισυλληπτικών δισκίων. Η διαδικασία της απόπτωσης φαίνεται δε, πως «επιταχύνεται» 10 με 15 έτη πριν την εμμηνόπαυση.
Η ηλικία της μήτρας
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε, πως η ηλικία της γυναίκας δεν επηρεάζει την «ικανότητα» της μήτρας να «φιλοξενήσει» κύημα, όπως άλλωστε φαίνεται και από τα υψηλά ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής σε γυναίκας μεγαλύτερης ηλικίας, οι οποίες κατέφυγαν σε δωρεά ωαρίων. Βέβαια, στην Ελλάδα η νομοθεσία επιτρέπει την εμβρυομεταφορά μόνο μέχρι τη συμπλήρωση του 49ου έτους της ηλικίας της γυναίκας.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Amanvermez R, Tosun M. An Update on Ovarian Aging and Ovarian Reserve Tests. Int J Fertil Steril. 2016;9(4):411-415. doi:10.22074/ijfs.2015.4591
