Τι είναι η νευρική ανορεξία;
Ο όρος «νευρική ανορεξία» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά προκειμένου να περιγραφεί η συγκεκριμένη ψυχική πάθηση το 1873 από τον ιατρό William Gull.
Η διάγνωση της νευρικής ανορεξίας χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα κριτήρια, όπως αυτά περιγράφονται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, DSM) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας (American Psychiatric Association, APA):
1. Περιορισμός της πρόσληψης ενέργειας τέτοιος, που να μην καλύπτονται οι ανάγκες. Ο περιορισμός αυτός οδηγεί σε εξαιρετικά χαμηλό σωματικό βάρος σε σχέση με αυτό, που αντιστοιχεί στην ηλικία, στο φύλο, στην καμπύλη ανάπτυξης και στην προστασία της υγείας.
2. Έντονος φόβος όσον αφορά την πρόσληψη βάρους, αλλά και φόβος μήπως το άτομο καταστεί παχύσαρκο ή εμμένουσα συμπεριφορά, η οποία παρεμποδίζει την πρόσληψη βάρους (π.χ. έντονη γυμναστική), παρ’ όλο που το σωματικό βάρος είναι σημαντικά χαμηλό..
3. Στρεβλή εικόνα για το βάρος και για το σώμα, αδικαιολόγητα αρνητική επιρροή του βάρους και του σώματος στην αυτοεκτίμηση, εμμένουσα άρνηση της σοβαρότητας της κατάστασης της υγείας, η οποία συνδέεται με το εξαιρετικά χαμηλό σωματικό βάρος.
Πώς καθορίζεται η σοβαρότητα της κατάστασης ενός ατόμου με νευρική ανορεξία;
Ο δείκτης, που εν πολλοίς καθορίζει τη σοβαρότητα της κατάστασης είναι ο Δείκτης Μάζας Σώματος (Body Mass Index – BMI). Πρόκειται για ένα μαθηματικό τύπο, που καθορίζει το φυσιολογικό βάρος σε σχέση με το ύψος του ατόμου.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας οι διαβαθμίσεις της σοβαρότητας της νευρικής ανορεξίας με βάση τον BMI είναι:
• Ελαφρά: BMI > 17 kg/m2
• Μέτρια: BMI 16-16.99 kg/m2
• Σοβαρή: BMI 15-15.99 kg/m2
• Ακραία: BMI < 15 kg/m
Φυσικά στην περιγραφή της σοβαρότητας της κατάστασης λαμβάνεται υπόψη και η βαρύτητα των συμπτωμάτων, η δυνατότητα ανταπόκρισης στις απαιτήσεις της καθημερινότητας και η ανάγκη για επίβλεψη.
Πόσο συχνή είναι η νευρική ανορεξία;
Στο δυτικό κόσμο συμπτώματα νευρικής ανορεξίας υπολογίζεται, πως θα παρουσιάσει σε κάποια στιγμή της ζωής ποσοστό 0,9% με 4,3% των γυναικών και το 0,2% με 0,3% των ανδρών. Γενικά η νευρική ανορεξία είναι περίπου 10 φορές συχνότερη στις γυναίκες, απ’ ότι στους άνδρες.
Ποια είναι τα συμπτώματα της νευρικής ανορεξίας;
Τα σωματικά συμπτώματα ενδέχεται να είναι:
• Ακραία απώλεια βάρους
• Εξαιρετικά λεπτός σωματότυπος
• Μη φυσιολογικές εξετάσεις αίματος
• Χρόνια κόπωση
• Διαταραχές ύπνου
• Εμμένον αίσθημα ζάλης ή και λιποθυμικά επεισόδια
• Μελανή απόχρωση των δακτύλων
• Λεπτή και εύθραυστη τρίχα μαλλιών και τριχόπτωση
• Απαλό χνούδι καλύπτει το σώμα
• Αμηνόρροια (Διακοπή της περιόδου, αφού φυσικά αποκλεισθεί η κύηση)
• Δυσκοιλιότητα
• Ξηρό δέρμα με υποκίτρινη απόχρωση
• Δυσανεξία στο κρύο
• Αρρυθμίες
• Υπόταση
• Αφυδάτωση
• Οστεοπόρωση
• Οιδήματα των άνω και κάτω άκρων
Χαρακτηριστικές συμπεριφορές και ψυχικά συμπτώματα:
• Ακραίος περιορισμός στην πρόσληψη της τροφής, ο οποίος μπορεί να συνδυάζεται με έντονη άσκηση
• Πρόκληση εμετού μετά το γεύμα και κατάχρηση καθαρτικών και φαρμακευτικών βοηθημάτων απώλειας βάρους ή βοτάνων
• Άρνηση πρόσληψης τροφής
• Αδιαφορία για το συναίσθημα της πείνας
• Ακραίος φόβος πρόσληψης βάρους
• Ψευδείς δηλώσεις σχετικά με την πραγματική ποσότητα τροφής, που καταναλώθηκε
• Δυσθυμία
• Κοινωνική απομόνωση
• Ευερεθιστότητα
• Μειωμένη ερωτική επιθυμία
• Καταθλιπτική διάθεση
• Αυτοκτονικός ιδεασμός
Σε τι διαφέρει ένα άτομο, που ακολουθεί διατροφικό πρόγραμμα αδυνατίσματος από ένα άτομο, που υποφέρει από νευρική ανορεξία;
Αν και οι συμπεριφορές ενός ατόμου, που προσπαθεί να χάσει βάρος ακολουθώντας συγκεκριμένο διατροφικό πρόγραμμα μοιάζουν ως ένα βαθμό με τις αντίστοιχες συμπεριφορές ενός ατόμου, που υποφέρει από νευρική ανορεξία, υπάρχει σημαντική διαφορά στη συναισθηματική και πνευματική κατάσταση μεταξύ των δύο.
Όταν ένα άτομο ακολουθεί συγκεκριμένη διατροφή προκειμένου να χάσει βάρος, τότε η απώλεια βάρους είναι και αυτοσκοπός. Το άτομο αυτό δεν έχει χάσει την ικανότητα να κρίνει την εικόνα του σώματός τους με αντικειμενικό τρόπο. Επομένως, το άτομο αυτό θέτει συγκεκριμένου στόχους απώλειας βάρους, καθώς και σχετικό χρονοδιάγραμμα στην επίτευξη του στόχου αυτού.
Αντίθετα, ένα άτομο, που πάσχει από νευρική ανορεξία συνήθως έχει βρεθεί αντιμέτωπο με κάποιο ψυχικό τραύμα ή ζει μέσα σε ένα χαοτικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο δεν μπορεί να βρει κάποια σημεία αναφοράς, δεν μπορεί να βρει μια «πυξίδα». Έτσι η ακραία προσπάθεια, που καταβάλλει, ώστε να ελέγξει το βάρος του, αντικατοπτρίζει υπό μίαν έννοια την προσπάθειά του να πάρει τον έλεγχο της ζωής του. Θα μπορούσε να πει κανείς, πως το άτομο αυτό, αφού αισθάνεται ότι δεν έχει κανέναν έλεγχο στη ζωή του, προσπαθεί να ελέγξει το μόνο πράγμα, που μπορεί: το βάρος του.
Ποια είναι τα αίτια της νευρικής ανορεξίας;
Τα αίτια της ψυχικής αυτής πάθησης δεν έχουν διασαφηνισθεί. Φαίνεται, πως η ψυχοσύνθεση κάποιων ατόμων τα καθιστά πιο «ευεπίφορα» στην εκδήλωση της νευρικής ανορεξίας. Διερευνάται και η επιρροή κάποιων γονιδίων στην παθογένεση της νευρικής ανορεξίας, ενώ φαίνεται, πως βαρύνουσα σημασία έχουν και κοινωνικοί παράγοντες.
Ποιοι είναι οι παράγοντες, που «αυξάνουν» τον κίνδυνο να εμφανίσει κάποιος νευρική ανορεξία;
• Το φύλο: οι γυναίκες και κορίτσια κινδυνεύουν πολύ περισσότερο (αν και φαίνεται, πως υπάρχει πλέον μια αυξητική τάση σε περιστατικά, που αφορούν αγόρια ή άνδρες)
• Το νεαρό της ηλικίας (κυρίως η εφηβεία – γενικά είναι σπανιότερο τα συμπτώματα αυτά να εμφανιστούν μετά την ηλικία των 40 ετών)
• Το οικογενειακό ιστορικό (όταν στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον υπάρχουν άτομα με νευρική ανορεξία, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες αυτή να εμφανιστεί ξανά)
• Οι σοβαρές αλλαγές στη ζωή (μια μετακόμιση, μια αλλαγή δουλειάς ή ένας τραυματικός χωρισμός)
• Το επάγγελμα. Η νευρική ανορεξία εμφανίζεται συχνότερα σε αθλητές, ειδικά σε αυτούς, που ασχολούνται με αθλήματα, στα οποία το χαμηλό βάρος θεωρείται πλεονέκτημα (χορευτές, αθλητές ρυθμικής και ενόργανης γυμναστικής, καλλιτεχνικό πατινάζ κ.α.). Επίσης η νευρική ανορεξία εμφανίζεται συχνότερα σε επαγγελματίες των μέσων μαζικής ενημέρωσης (παρουσιαστές, ηθοποιούς), αλλά και σε επαγγελματίες, που ασχολούνται με τη μόδα (μοντέλα).
Ποιες είναι οι συνέπειες της νευρικής ανορεξίας;
Η νευρική ανορεξία διαταράσσει τη συνολική λειτουργία του σώματος και συνδέεται με ενδοκρινολογικά, γαστρεντερολογικά, καρδιολογικά, γυναικολογικά και νεφρολογικά προβλήματα, ενώ η οστεοπόρωση αυξάνει την πιθανότητα καταγμάτων.
Οι δε ψυχικές διαταραχές, που συνδέονται με τη νευρική ανορεξία καθιστούν αυξημένες τις πιθανότητες τα άτομα αυτά να οδηγηθούν στην αυτοκτονία.
Πού εμπλέκεται ο γυναικολόγος στην αντιμετώπιση της νευρικής ανορεξίας;
Η αντιμετώπιση της νευρικής ανορεξίας εμπλέκει πολλές ειδικότητες και κυρίως ψυχιάτρους και εξειδικευμένους παθολόγους και ενδοκρινολόγους, οι οποίοι συνεπικουρούνται από διαιτολόγους και ψυχολόγους.
Οι γυναικολόγοι έχουν μάλλον περιφερειακό ρόλο στην αντιμετώπιση της κατάστασης. Ο ρόλος τους όμως είναι σημαντικός στη διάγνωση της νευρικής ανορεξίας, διότι συχνά είναι η πρώτη ειδικότητα με την οποία τα άτομα αυτά θα έρθουν σε επαφή. Αυτό συμβαίνει αφενός, γιατί η πλειοψηφία των ατόμων είναι γυναίκες, αφετέρου, διότι ένα από τα πρώτα συμπτώματα, που θα εμφανιστούν είναι η αμηνόρροια.
Επομένως, είναι σημαντικό ο γυναικολόγος να είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα άτομα με νευρική ανορεξία, ώστε να συστήσει την αναζήτηση περαιτέρω βοήθειας.
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
