Πώς ερμηνεύουμε τα αποτελέσματα του test Παπανικολάου;
Η ερμηνεία των αποτελεσμάτων του test Παπανικολάου γίνεται με βάση ένα σύστημα, που ονομάζεται BETHESDA 2014 (αν θέλετε να διαβάσετε περισσότερα για αυτό, μπορείτε να το βρείτε ΕΔΩ).
Περιληπτικά η Ταξινόμηση κατά BETHESDA 2014 περιλαμβάνει τις παρακάτω κατηγορίες απαντήσεων του test Παπανικολάου:
• Αρνητικό για ενδοεπιθηλιακή αλλοίωση ή κακοήθεια. Πρόκειται για αυτό, που θα αποκαλούσαμε «καλό» test Παπανικολάου. Σε μία τέτοια περίπτωση κατ’ ουσίαν δεν χρειάζεται να υποβληθείτε σε καμία περαιτέρω θεραπεία ή εξέταση, έως ότου φυσικά έρθει η ώρα να υποβληθείτε ξανά στον τακτικό γυναικολογικό έλεγχο.
Και τώρα περνάμε στα «μη φυσιολογικά» αποτελέσματα. Ως τέτοια χαρακτηρίζονται αποτελέσματα, όταν κατά την εξέταση του επιχρίσματος (του δείγματος, που συνέλλεξε ο γυναικολόγος) εντοπίζονται από τον κυτταρολόγο κύτταρα, που χαρακτηρίζονται ως «μη φυσιολογικά» ή «ασυνήθη». Η ανεύρεση τέτοιου είδους κυττάρων κατά κανόνα είναι λόγος, για περαιτέρω έλεγχο του τραχήλου της μήτρας.
Ας δούμε μερικούς όρους, που χρησιμοποιούντα:
• Άτυπα πλακώδη κύτταρα απροσδιορίστου σημασίας (Atypical squamous cells of undetermined significance – ASCUS). Τα πλακώδη κύτταρα είναι κύτταρα, που εντοπίζονται στον τράχηλο της μήτρας, ο οποίος δεν παρουσιάζει κάποιου είδους παθολογία. Όταν ο κυτταρολόγος στη γνωμάτευσή του όμως περιγράψει ASCUS, σημαίνει, πως εντόπισε στο επίχρισμα πλακώδη κύτταρα, των οποίων η μορφή «δεν είναι συνηθισμένη» (εξού και ο όρος «άτυπα»). Εντούτοις, η μορφή των κυττάρων αυτών δεν υποδηλώνει, πως κατ’ ανάγκην ενυπάρχουν προκαρκινικές αλλοιώσεις στον τράχηλο της μήτρας (εξού και ο όρος «απροσδιορίστου σημασίας»), αλλά αυξημένες είναι οι πιθανότητες λοίμωξης από HPV. Γενικά, ο γυναικολόγος λαμβάνοντας υπόψιν ένα τέτοιο αποτέλεσμα, συνήθως ζητάει περαιτέρω έλεγχο, ο οποίος κατά περίπτωση περιλαμβάνει HPV – DNA test και κολποσκόπηση. Μάλιστα σύμφωνα με το Εθνικό Ίδρυμα του Καρκίνου των ΗΠΑ (National Cancer Institute – NCI), η εύρεση ASCUS, ενδέχεται να συνδέεται με την ύπαρξη άλλων καλοηθών καταστάσεων, όπως είναι οι πολύποδες της μήτρας και οι κύστεις των ωοθηκών.
• Πλακώδης ενδοεπιθηλιακή αλλοίωση (Squamous intraepithelial lesion – SIL). Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται, όταν τα ευρήματα από την εξέταση του επιχρίσματος του τραχήλου είναι ενδεικτικά ύπαρξης προκαρκινικών αλλοιώσεων σε αυτόν. Από το μέγεθος, το σχήμα και άλλα μορφολογικά χαρακτηριστικά των κυττάρων, μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με το βαθμό της προκαρκινικής αλλοίωσης. Αν εντοπισθούν τέτοιες αλλοιώσεις, συνήθως απαιτείται περαιτέρω έλεγχος, ο οποίος πλην της κολποσκόπησης ενδέχεται να περιλάβει και την αφαίρεση τμήματος του τραχήλου με κωνοειδή εκτομή (Leep ή Loop).
• Καρκίνος. Ο κυτταρολόγος εντοπίζει στο επίχρισμα με χρώση Παπανικολάου κύτταρα, των οποίων τα μορφολογικά χαρακτηριστικά είναι τέτοια, που τίθεται έντονη η υποψία για ύπαρξη νεοπλασίας στον τράχηλο. Εδώ θα πρέπει να διαχωρίσουμε δύο περιπτώσεις: Τον καρκίνο εκ πλακωδών κυττάρων και το αδενοκαρκίνωμα. Ο μεν πρώτος οφείλεται στα πλακώδη κύτταρα, που εντοπίζονται στον τράχηλο της μήτρας, ενώ ο δεύτερος σε αδενικά κύτταρα. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις η χρεία περαιτέρω εκτίμησης και αντιμετώπισης του περιστατικού λαμβάνει χαρακτήρα επείγοντος.
Είναι δυνατόν το test Παπανικολάου να κάνει λάθος;
Δεν υπάρχει εξέταση, η οποία να είναι απολύτως ακριβής. Έτσι και το test Παπανικολάου είναι δυνατόν να δώσει αυτό, που ονομάζουμε «ψευδώς αρνητικό αποτέλεσμα». Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε σε ένα αποτέλεσμα, που δεν καταδεικνύει υποψία ύπαρξης προκαρκινικής αλλοίωσης στον τράχηλο της μήτρας, ενώ αυτή ενυπάρχει.
Ένα ψευδώς αρνητικό αποτέλεσμα δεν οφείλεται σε λάθος, που έγινε κατά τη λήψη του επιχρίσματος ή την εξέτασή του στο μικροσκόπιο, αλλά σε αυτήν καθαυτήν τη φύση της εξέτασης, η οποία είναι εν μέρει ατελής.
Παράγοντες, που μπορεί να οδηγήσουν σε ένα ψευδώς αρνητικό αποτέλεσμα είναι:
• ο ανεπαρκής αριθμός των κυττάρων, που ελήφθησαν. Η περίπτωση αυτή είναι εξαιρετικά συχνή ειδικά σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, η οποίες συχνά εμφανίζουν ατροφία το ιστού, που καλύπτει τον κόλπο και τον τράχηλό τους και ονομάζεται βλεννογόνος.
• ο αριθμός των κυττάρων με μη φυσιολογικά μορφολογικά χαρακτηριστικά είναι εξαιρετικά μικρός
• κατά τη λήψη του επιχρίσματος ενυπήρχε φλεγμονή στον τράχηλο της μήτρας (τραχηλίτις) ή στον κόλπο.
Δηλαδή το test Παπανικολάου δεν με προστατεύει απόλυτα από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας;
Από τις στατιστικές, που ανευρίσκονται στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία, φαίνεται, πως η πιθανότητα κάθε test Παπανικολάου να δώσει ψευδώς αρνητικό αποτέλεσμα κυμαίνεται ανάλογα με τη μελέτη μεταξύ του 20% και του 40%.
Η πιθανότητα αυτή φαντάζει εξαιρετικά υψηλή, αλλά η λέξη κλειδί είναι, πως αφορά το «κάθε» test Παπανικολάου ξεχωριστά. Αν όμως υπολογίσουμε την πιθανότητα τρία διαδοχικά tests Παπανικολάου να είναι ψευδώς αρνητικά, ακόμα και λαμβάνοντας υπόψη το «κακό σενάριο», του 40% ψευδώς αρνητικών για κάθε test ξεχωριστά, τότε αμέσως η πιθανότητα ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων πέφτει στο 6%!
Επομένως, με δεδομένο, το ότι για να εξελιχθούν οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του τραχήλου της μήτρας σε αληθή καρκίνο μεσολαβούν στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων αρκετά χρόνια, αν υποβάλλεστε στην εξέταση αυτή ανά τακτά χρονικά διαστήματα, σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού σας, τότε οι πραγματικές πιθανότητες «να ξεφύγει κάτι» είναι μικρές.
Τελικά ποιες γυναίκες εμφανίζουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας;
Σε μία μελέτη του 1983 υπολογίστηκε, πως επί 96 γυναικών, που εμφάνισαν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, μόνο το 28% είχαν υποβληθεί σε test Παπανικολάου εντός των 5 ετών, που προηγήθηκαν της διάγνωσης.
Σε μία άλλη μελέτη του 1995 εξετάσθηκαν τα ιστορικά 481 γυναικών με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Από αυτές το 29% δεν είχαν υποβληθεί ποτέ σε test Παπανικολάου, το 24% δεν είχαν υποβληθεί στην εξέταση αυτή για περισσότερα από 5 χρόνια πριν τη διάγνωση, ενώ το 11% είχαν κάποιο επίχρισμα με «μη φυσιολογικά ευρήματα», αλλά παρέλειψαν να ακολουθήσουν την ενδεδειγμένη παρακολούθηση.
Όλοι αυτοί οι αριθμοί δίδονται, για να τονιστεί για μία εισέτι φορά, ότι, αν υποβάλλεστε σε τακτικά tests Παπανικολάου, οι πραγματικές πιθανότητες να εμφανίσετε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας είναι ιδιαίτερα μικρές.
Δείτε και τα σχετικά videos, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
