Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Τι είναι η περίοδος;
Η περίοδος (ο «επιστημονικός» όρος είναι εμμηνορρυσιακός κύκλος) αναφέρεται στις κυκλικές μεταβολές, στις οποίες υπόκειται το ενδομήτριο (δηλαδή ο ιστός, που καλύπτει εσωτερικά την ενδομητρική κοιλότητα), υπό την επιρροή των ορμονών, που παράγονται από τις ωοθήκες.
Ως πρώτη ημέρα της περιόδου εννοούμε την πρώτη ημέρα, που θα δείτε αίμα. Την ημέρα αυτή το ενδομήτριο έχει αυξημένο πάχος, αλλά το επιφανειακό στρώμα του ενδομητρίου (η λεγόμενη λειτουργική του στοιβάδα), αρχίζει να αποπίπτει – να «ξεκολλάει» και να εξέρχεται δια του τραχήλου στον κόλπο. Έτσι παρατηρείται η εκ του κόλπου εκροή τεμαχίων του ιστού αυτού αναμεμιγμένων με αίμα. Η ροή αυτή συνεχίζεται για μερικές ημέρες έως ότου η λειτουργική στοιβάδα αποπέσει τελείως.
Εν συνεχεία και πάντα υπό την επιρροή των ωοθηκικών ορμονών η στοιβάδα αυτή «αναγεννάται» μέχρι τον επόμενο κύκλο, οπότε και θα αποπέσει εκ νέου.
Ας δούμε ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του εμμηνορρυσιακού κύκλου.
• Το πρώτο χαρακτηριστικό του κύκλου είναι το μήκος του, δηλαδή το πόσες ημέρες μεσολαβούν από την πρώτη ημέρα μίας περιόδου μέχρι την πρώτη ημέρα της επόμενης περιόδου. Το μήκος κυμαίνεται μεταξύ των 24 και των 35 ημερών
• Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η διάρκεια της έμμηνου ρύσης, δηλαδή το πόσες ημέρες διαρκεί η εκροή αίματος από τον κόλπο. Συνήθως η διάρκεια κυμαίνεται μεταξύ των 2 και των 7 ημερών.
• Φυσικά μεταξύ των χαρακτηριστικών του κύκλου δεν μπορούμε να αγνοήσουμε και την ποσότητα αίματος, που εκρέει από τον κόλπο κατά την έμμηνο ρύση. Αυτή η παράμετρος είναι δύσκολο να μετρηθεί. Συνήθως λέμε, πως μία γυναίκα κατά τη διάρκεια της περιόδου της χάνει από 30 έως 40 κυβικά εκατοστά αίμα.
Τι εννοούμε, όταν μιλάμε για «λίγο» αίμα στην περίοδο;
Ο «επίσημος» ιατρικός όρος, που περιγράφει την έμμηνο ρύση, η οποία χαρακτηρίζεται από μειωμένη ποσότητα αίματος, είναι «υπομηνόρροια». Η κλινική αυτή κατάσταση, όπως αναφέρεται και σε σχετικό επιστημονικό σύγγραμμα, χαρακτηρίζεται από ποσότητα αίματος μικρότερη των 30ml ανά κύκλο.
Ποια είναι τα αίτια της μειωμένης ποσότητας αίματος στην περίοδο;
Ο κατάλογος με τα αίτια μειωμένης ποσότητα αίματος στην περίοδο περιλαμβάνει:
• αρχόμενη κύηση – Συχνά η οποιαδήποτε διαταραχή της περιόδου υποκρύπτει εγκυμοσύνη
• απότομες διακυμάνσεις του σωματικού βάρους – Παλαιότερα ο λιπώδης ιστός θεωρούνταν τρόπον τινά «αδρανής». Υπήρχε η άποψη, πως το λίπος ήταν μια «αποθήκη» ενέργειας του οργανισμού, στην οποία κατέφευγε, αν η παρεχόμενη από την τροφή ενέργεια ήταν ανεπαρκής. Δεκαετίες τώρα όμως έχει γίνει κατανοητό, πως ο ιστός αυτός επηρεάζει την λειτουργία διαφόρων συστημάτων του οργανισμού, όπως είναι και το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας, αφού τα κύτταρα του λιπώδους ιστού εμπλέκονται στην παραγωγή ορμονών. Θα πρέπει να σημειωθεί, πως μειωμένο αίμα στην περίοδο είναι δυνατόν να προκληθεί τόσο, αν το ποσοστό λίπους είναι υψηλό (παχυσαρκία), όσο και αν αυτό είναι χαμηλό (λιποσαρκία).
• βεβαρημένη ψυχική κατάσταση – μελέτες έχουν καταδείξει, πως το ψυχολογικό stress επηρεάζει την έμμηνο ρύση
• διαταραχές στη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα – Υπομηνόρροια συνήθως προκαλείται σε περιπτώσεις «υπερδραστηριότητας» του θυρεοειδούς αδένα (υπερθυρεοειδισμός). Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξαν οι συντάκτες μελέτης του 2010, αλλά και μελέτης του 2011.
• η λήψη ορμονικών σκευασμάτων – Η λήψη αντισυλληπτικών δισκίων, αλλά και η τοποθέτηση ενδομητρίου σπειράματος (σπιράλ), το οποίο περιέχει ορμονικά σκευάσματα.
• το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών – Με τον όρο αυτόν αναφερόμαστε σε μία ορμονική διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από υπερτρίχωση, ανωοθυλακιορρηξία και την παρουσία ωοθηκών με χαρακτηριστική («πολυκυστική») εικόνα στον υπερηχογραφικό έλεγχο.
• εμμηνόπαυση – Ίσως να πλησιάζει η στιγμή της αναστολής του εμμηνορρυσιακού κύκλου. Αν πρόκειται για γυναίκα μικρότερη των 40 ετών, τότε ενδεχομένως να βρισκόμαστε ενώπιον μίας περίπτωσης πρώιμης εμμηνόπαυσης.
• υφίσταται στένωση του τραχηλικού στομίου – Το εύρος του αυλού του τραχήλου της μήτρας έχει περιοριστεί, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται η δια αυτού ροή του αίματος. Η συγκεκριμένη κατάσταση αποτελεί ένα μάλλον σπάνιο παρεπόμενο της κωνοειδούς εκτομής του τραχήλου.
• Σύνδρομο Asherman – το σύνδρομο αυτό χαρακτηρίζεται από τη δημιουργία συμφύσεων εντός της ενδομητρικής κοιλότητας. Η συσχέτιση του συνδρόμου αυτού με την υπομηνόρροια έχει διαπιστωθεί και από παλαιότερη μελέτη του 1978, αλλά και από πιο πρόσφατη μελέτη του 2019.
• η μεγάλη απώλεια αίματος στον τοκετό – Σε σπάνιες περιπτώσεις σημαντικής απώλειας αίματος στον τοκετό αναστέλλεται η λειτουργία της περιοχής του εγκεφάλου, που ρυθμίζει τον κύκλο με αποτέλεσμα την εκδήλωση υπομηνόρροιας. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται Σύνδρομο του Sheehan.
• ο θηλασμός – Η παραγωγή γάλακτος κατά το θηλασμό ρυθμίζεται από περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες «ελέγχουν» και την έμμηνο ρύση. Έτσι δεν είναι σπάνιο η θηλάζουσες να διαπιστώσουν, πως η ροή κατά την περίοδο είναι μειωμένη.
• διαταραχές στην πρόσληψη τροφής – Γυναίκες, οι οποίες πάσχουν από διαταραχές στην πρόσληψη τροφής και κυρίως από νευρική ανορεξία, συχνότατα διαπιστώνουν και υπομηνόρροια ή ακόμα και πλήρη αναστολή της εμμήνου ρύσεως.
• ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας και του τραχήλου – πρόκειται για συγγενείς ανωμαλίες (δηλαδή ανωμαλίες, που υφίστανται ήδη από τη γέννηση), η παρουσία των οποίων συνδέεται με παρεμπόδιση της ροής του αίματος. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξαν οι συντάκτες μελέτης του 1989.
Πώς γίνεται η διερεύνηση των αιτίων της υπομηνόρροιας;
Η διερεύνηση ξεκινάει από τη λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού. Βασικό ερώτημα, το οποίο μεταξύ άλλων θα τεθεί, είναι «πότε παρατηρήσατε για πρώτη φορά την μείωση στη ροή του αίματος;». Ακολουθεί η κλινική εξέταση και ο υπερηχογραφικός έλεγχος.
Ακολούθως, συστήνεται η υποβολή της γυναίκας σε αιματολογικές εξετάσεις, μεταξύ των οποίων σίγουρα περιλαμβάνεται μία μέτρηση β-χοριακής, ώστε να εξακριβωθεί, αν υφίσταται ενδεχόμενο κύησης, αλλά και μετρήσεις άλλων ορμονών, όπως αυτές, που σχετίζονται με τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα.
Συχνά τέλος συστήνεται και η υποβολή της γυναίκας σε υστεροσκόπηση, προκειμένου να διακριβωθεί, αν υφίστανται συμφύσεις εντός της ενδομητρικής κοιλότητας ή στένωση του τραχηλικού στομίου. Δια της υστεροσκόπησης εξάλλου διαπιστώνεται και αν η μήτρα και ο τράχηλος φέρουν συγγενείς ανωμαλίες.
Πώς αντιμετωπίζεται η μειωμένη ροή στην περίοδο;
Η αντιμετώπιση εξαρτάται από το αίτιο.
Αν εκ των ορμονικών εξετάσεων προκύψει ενδοκρινική διαταραχή, τότε χορηγείται η κατάλληλη θεραπεία.
Αν πάλι κατά την υστεροσκόπηση διαπιστωθεί η εκδήλωση Συνδρόμου Asherman, τότε ο ιατρός – στα πλαίσια της επέμβασης – προχωρά σε λύση τους. Στην περίπτωση στένωσης του τραχηλικού στομίου κατά τη διάρκεια της υστεροσκόπησης είναι δυνατόν να επιτευχθεί και διάνοιξη αυτού.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Long WN. Abnormal Vaginal Bleeding. In: Walker HK, Hall WD, Hurst JW, editors. Clinical Methods: The History, Physical, and Laboratory Examinations. 3rd edition. Boston: Butterworths; 1990. Chapter 173.
Krassas GE, Poppe K, Glinoer D. Thyroid function and human reproductive health. Endocr Rev. 2010 Oct;31(5):702-55. doi: 10.1210/er.2009-0041. Epub 2010 Jun 23. PMID: 20573783.
Dittrich R, Beckmann MW, Oppelt PG, Hoffmann I, Lotz L, Kuwert T, Mueller A. Thyroid hormone receptors and reproduction. J Reprod Immunol. 2011 Jun;90(1):58-66. doi: 10.1016/j.jri.2011.02.009. Epub 2011 Jun 8. PMID: 21641659.
Toaff R, Ballas S. Traumatic hypomenorrhea-amenorrhea (Asherman’s syndrome). Fertil Steril. 1978 Oct;30(4):379-87. doi: 10.1016/s0015-0282(16)43568-5. PMID: 568569.
Dreisler E, Kjer JJ. Asherman’s syndrome: current perspectives on diagnosis and management. Int J Womens Health. 2019 Mar 20;11:191-198. doi: 10.2147/IJWH.S165474. PMID: 30936754; PMCID: PMC6430995.
Golan A, Langer R, Bukovsky I, Caspi E. Congenital anomalies of the müllerian system. Fertil Steril. 1989 May;51(5):747-55. doi: 10.1016/s0015-0282(16)60660-x. Erratum in: Fertil Steril 1994 Jul;62(1):210. PMID: 2651163.
