Λίγα λόγια εισαγωγικά…
Μετά την εμμηναρχή (δηλαδή την έναρξη της έμμηνου ρύσης στην έφηβη), ανά τακτά χρονικά διαστήματα διαρκείας περίπου ενός μηνός (από 24 έως 35 ημέρες) η γυναίκα έχει έμμηνο ρύση (δηλαδή περίοδο).
Η έμμηνος ρύση χαρακτηρίζεται από την έξοδο εκ του κόλπου τεμαχίων ενδομητρικού ιστού αναμεμιγμένων με αίμα. Η διάρκειά της έμμηνου ρύσης είναι συνήθως πέντε ημέρες (2 έως 7 ημέρες).
Αυτός καθαυτός ο εμμηνορρυσιακός κύκλος «ρυθμίζεται» εξάλλου από ορμόνες, που εκκρίνονται από εξειδικευμένες περιοχές του εγκεφάλου (τον υποθάλαμο και την υπόφυση) και τις ωοθήκες.
Τι είναι η αμηνόρροια;
Με τον όρο αμηνόρροια αναφερόμαστε εν γένει στο φαινόμενο της μη εμφάνισης εμμήνου ρύσης.
Διακρίνουμε δύο τύπους αμηνόρροιας:
• την πρωτοπαθή αμηνόρροια – στην περίπτωση αυτή αναφερόμαστε σε έφηβες, που έχουν συμπληρώσει το 15ο έτος ηλικίας και δεν έχουν ακόμα δει περίοδο.
• τη δευτεροπαθή αμηνόρροια – στην περίπτωση αυτή γυναίκα, η οποία είχε προηγουμένως δει περίοδο, έχει «χάσει» 3 κατά σειρά περιόδους ή δεν έχει δει περίοδο για 6 συνεχείς μήνες.
Ποια είναι τα αίτια της δευτεροπαθούς αμηνόρροιας;
Σχηματικά, τα αίτια της δευτεροπαθούς αμηνόρροιας σχετίζονται με:
• λήψη θεραπείας
• ορμονικές διαταραχές
• γονιδιακές ανωμαλίες
Ποιες ορμονικές διαταραχές συνδέονται με την εκδήλωση δευτεροπαθούς αμηνόρροιας;
Ορμονικές διαταραχές, που συνδέονται με την εκδήλωση δευτεροπαθούς αμηνόρροιας περιλαμβάνουν:
• τη λειτουργική υποθαλαμική αμηνόρροια
• το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
• διαταραχές στη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα
• όγκους της υπόφυσης
Τι είναι η λειτουργική υποθαλαμική αμηνόρροια;
Η λειτουργική υποθαλαμική αμηνόρροια είναι μία κλινική οντότητα, η οποία χαρακτηρίζεται από καταστολή της λειτουργίας του «άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης – ωοθηκών», χωρίς όμως να εντοπίζονται συγκεκριμένες ανατομικές ανωμαλίες ή νόσοι. Με άλλα λόγια οι «συνεργασία» των οργάνων, τα οποία παράγουν τις ορμόνες, που «ρυθμίζουν» τον κύκλο, διαταράσσεται, χωρίς να υφίσταται κάποια ασθένεια.
Ποιες καταστάσεις συνδέονται με την εκδήλωση λειτουργικής υποθαλαμικής αμηνόρροιας;
Ο κατάλογος με τις καταστάσεις αυτές περιλαμβάνει:
• το υπερβολικά χαμηλό σωματικό βάρος
• το υπερβολικά χαμηλό ποσοστό σωματικού λίπους
• την πρόσληψη τροφής, η οποία δεν καλύπτει τις θερμιδικές ανάγκες του οργανισμού
• την ψυχολογική πίεση
• την υπερβολικά έντονη άσκηση, η οποία δεν συνοδεύεται από επαρκή πρόσληψη θερμίδων
Καταστάσεις, στις οποίες «συνυπάρχουν» το υπερβολικά χαμηλό βάρος, το χαμηλό ποσοστό λίπους, η ανεπαρκής πρόσληψη τροφής και η ψυχολογική πίεση αποτελούν οι διαταραχές στην πρόσληψη τροφής, όπως είναι η νευρική ανορεξία.
Επιπροσθέτως, λειτουργική υποθαλαμική αμηνόρροια εμφανίζουν συχνά οι αθλήτριες, ειδικά αν ασχολούνται με αθλήματα, τα οποία απατούν και ιδιαίτερα χαμηλό σωματικό βάρος, όπως είναι οι γυμνάστριες, αλλά και οι χορεύτριες.
Τι είναι το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών;
Πρόκειται για ένα σύνδρομο, το οποίο χαρακτηρίζεται από το «κλασσικό» τρίπτυχο των ευρημάτων:
• Ανωοθυλακιορρηξία (αδυναμία της ωοθήκης να παράγει ωάρια) ή ολιγοθυλακιορρηξία (η ωοθήκη παράγει πολύ λίγα ωάρια κατά τη διάρκεια του έτους). Οι δύο αυτές καταστάσεις συνδέονται με υπογονιμότητα και με δυσλειτουργίες στην έμμηνο ρύση (περίοδο), οι οποίες φτάνουν από την ολιγομηνόρροια (λίγες περίοδοι κατά τη διάρκεια του έτους – από 4 έως 9) έως την αμηνόρροια
• ωοθήκες, των οποίων η μορφολογία, όπως αυτή απεικονίζεται στον υπερηχογραφικό έλεγχο, χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη πολλών κυστιδίων με διάμετρο μικρότερη των 10 χιλιοστών
• αυξημένη δράση των ανδρογόνων. Τα ανδρογόνα είναι ορμόνες, που εντοπίζονται στο αίμα του άνδρα. Στο αίμα της γυναίκας τα επίπεδά τους είναι υπό φυσιολογικές συνθήκες χαμηλά. Τα επίπεδα των ανδρογόνων στο αίμα γυναικών με πολυκυστικές ωοθήκες είναι συνήθως σημαντικά υψηλότερα του φυσιολογικού. Γυναίκες, που εμφανίζουν αυξημένη ανδρογονική δράση συχνά παρουσιάζουν και υπερτρίχωση, ακμή ή – σπανιώτερα – αλωπεκία (απώλεια τριχοφυΐας).
Για να διαγνωστεί μία γυναίκα με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, θα πρέπει να πληρούνται τα δύο από τα τρία ανωτέρω περιγραφέντα κριτήρια.
Τι είναι ο θυρεοειδής αδένας;
Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένας μικρός αδένας, που εντοπίζεται στην πρόσθια επιφάνεια του λαιμού και έχει σχήμα πεταλούδας. Αποτελείται από δύο λοβούς (τα «φτερά της πεταλούδας»), οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με το λεγόμενο ισθμό (βλ. εικόνα).
Ο θυρεοειδής αδένας σε έναν ενήλικα έχει βάρος περίπου 25 γραμμάρια και έκαστος λοβός έχει ύψος περίπου 5 εκατοστά, πλάτος περίπου 3 εκατοστά και πάχος 2 εκατοστά. Αντίστοιχα ο ισθμός έχει ύψος και πλάτος περίπου 1,25 εκατοστά.
Ο θυρεοειδής αδένας παράγει τις ορμόνες θυροξίνη ή τετραϊωδοθυρονίνη (Τ4), τριιωδοθυρονίνη (Τ3) και την καλσιτονίνη.
Οι ορμόνες Τ3 και Τ4 περιέχουν ιώδιο και ρυθμίζουν τον τρόπο, που το σώμα μας καταναλώνει ενέργεια. Θα μπορούσε να πει κανείς, πως ο θυρεοειδής είναι ένα είδος «θερμοστάτης» του σώματος. Συγκεκριμένα, οι Τ3 και Τ4 αυξάνουν αυτό, που ονομάζεται «βασικός μεταβολισμός», δηλαδή – θα μπορούσε να πει κανείς – αυξάνουν την κατανάλωση ενέργειας από το σώμα μας.
Όμως οι ορμόνες αυτές δια της δράσης τους συμμετέχουν και στη ρύθμιση πλήθους άλλων λειτουργιών του σώματος, μεταξύ των οποίων είναι και η έμμηνος ρύση στη γυναίκα. Αυξημένη παραγωγή των συγκεκριμένων ορμονών (υπερθυρεοειδισμός) ή μειωμένη παραγωγή των ορμονών αυτών (υποθυρεοειδισμός), ενίοτε συνδέονται με δευτεροπαθή αμηνόρροια.
Πώς η ύπαρξη όγκων στην υπόφυση συνδέεται με την εκδήλωση δευτεροπαθούς αμηνόρροιας;
Σε κάποιες περιπτώσεις στον εγκέφαλο και συγκεκριμένα στην περιοχή της υπόφυσης εμφανίζονται νεοπλασίες (όγκοι), οι οποίες στην πλειοψηφία τους είναι καλοήθεις, που όμως παράγουν αυξημένες ποσότητες ορμονών.
Τα προλακτινώματα είναι τέτοιου είδους όγκοι της υπόφυσης, οι οποίοι παράγουν αυξημένες ποσότητες της ορμόνης προλακτίνης. Η ορμόνη αυτή εμπλέκεται στην παραγωγή του γάλακτος κατά το θηλασμό. Αυξημένα επίπεδά της όμως στο αίμα της γυναίκας συνδέονται με την εκδήλωση δευτεροπαθούς αμηνόρροιας.
Τι είναι οι γονιδιακές ανωμαλίες και ποιες από αυτές προκαλούν δευτεροπαθή αμηνόρροια;
Γονιδιακές ανωμαλίες ονομάζουμε κάποιες διαταραχές, στο γενετικό υλικό (στο DNA δηλαδή) του ατόμου. Τέτοιου είδους διαταραχές αλλοιώνουν τον τρόπο λειτουργίας, αλλά και ανάπτυξης του σώματος. Από το βαθμό αλλοίωσης της λειτουργίας ή της ανάπτυξης του σώματος, αλλά και από το είδος της σωματικής λειτουργίας, που επηρεάσθηκε εξαρτάται η κλινική εικόνα του ατόμου, που φέρει κάποια γονιδιακή διαταραχή.
Οι διαταραχές αυτές δεν είναι μεν ιδιαίτερα συνηθισμένες, αλλά είναι κληρονομικές, δηλαδή υφίσταται η πιθανότητα να «περάσουν» από τους γονείς στα παιδιά.
Όσον αφορά γονιδικές ανωμαλίες, που συνδέονται με δευτεροπαθή αμηνόρροια, θα ξεχωρίσουμε, χωρίς όμως να τις αναλύσουμε, κάποιες ανωμαλίες εντοπιζόμενες στο Χ χρωμόσωμα (στην περίπτωση αυτή συνυπάρχουν κατά κανόνα και διαταραχές στη σωματική και πνευματική ανάπτυξη).
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
