Λίγα λόγια εισαγωγικά…
Με τον όρο «υστέρα» αναφερόμαστε στο όργανο, εντός του οποίου αναπτύσσεται το έμβρυο, δηλαδή στη μήτρα. Ο όρος εκτομή περιγράφει την ιατρική πράξη, η οποία χαρακτηρίζεται από «κόψιμο» (τομή) με το πρόθεμα «εκ-», δια του οποίου δηλώνουμε, πως της τομής ακολουθεί η αφαίρεση ιστού. Επομένως, δια του σύνθετου όρου «υστερ-εκ-τομή» αναφερόμαστε στη χειρουργική αυτή πράξη, που αποσκοπεί στην αφαίρεση της μήτρας.
Η πρώτη υστερεκτομή εκτελέστηκε από τον χειρουργό Charles Clay το 1843 στο Μάντσεστερ της Αγγλίας. Η πρώτη δε υστερεκτομή, στα πλαίσια της οποίας αφαιρέθηκε πλην αυτής καθαυτής της μήτρας και ο τράχηλος πραγματοποιήθηκε από τον Richardson το 1929.
Πόσο συχνή είναι η υστερεκτομή;
Σύμφωνα με μελέτη του 2017, σε παγκόσμιο επίπεδο το 40% των γυναικών θα υποβληθούν σε υστερεκτομή μέχρι την ηλικία των 64 ετών. Στις Η.Π.Α. το ποσοστό των γυναικών με ηλικία μεγαλύτερη των 50 ετών, που θα υποβληθούν τελικά σε υστερεκτομή, ανέρχεται στο 31,7%, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία για το διάστημα 2008 – 2018.
Η συχνότητα της υστερεκτομής πάντως, όπως περιγράφεται και σε μελέτη του 2021, διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα. Για παράδειγμα αυτή είναι δύο φορές συχνότερη στις Η.Π.Α. και στην Αυστραλία εν σχέσει με ό,τι συμβαίνει στις Σκανδιναβικές χώρες.
Εξάλλου, όπως αναφέρεται και σε έτερη μελέτη του 2021, η συχνότητα της υστερεκτομής καίτοι παραμένει υψηλή, έχει παρουσιάσει κάμψη τα τελευταία χρόνια. Το γεγονός αυτό απεδόθη στην συχνότερη χρήση της υστεροσκόπησης, για την αντιμετώπιση καλοηθών καταστάσεων.
Ας θυμηθούμε την ανατομία της μήτρας…
Πρόκειται για ένα κοίλο όργανο (= όργανο με κοιλότητα). Η κοιλότητα της μήτρας ονομάζεται ενδομητρική κοιλότητα και εντός αυτής αναπτύσσεται προστατευμένο το μωρό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Η ενδομητρική κοιλότητα έχει σχήμα ανάποδου τριγώνου. Στις γωνίες του τριγώνου της ενδομητρικής κοιλότητας απαντώνται τρεις οπές. Η οπή που συναντάμε στην κάτω γωνία ονομάζεται έσω τραχηλικό στόμιο και συνδέει την ενδομητρική κοιλότητα μέσω του ενδοτραχηλικού σωλήνα με τον κόλπο. Στις δύο πάνω γωνίες του τριγώνου συναντάμε τα σαλπιγγικά στόμια.
Η μήτρα, όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα εντοπίζεται εντός της πυέλου (λεκάνης) της γυναίκας.
Εκατέρωθεν της μήτρας απαντώνται οι ωοθήκες, από τις οποίες απελευθερώνεται με την ωοθυλακιορρηξία ένα (συνήθως) ωάριο στα μέσα κάθε εμμηνορρυσιακού κύκλου. Το απελευθερωθέν ωάριο εισέρχεται στις σάλπιγγες. Αν εκεί συναντήσει ζωντανά σπερματοζωάρια, τότε επέρχεται η γονιμοποίησή του και το προκύψαν έμβρυο κινείται προς την ενδομητρική κοιλότητα, στο τοίχωμα της οποίας και εμφυτεύεται. Αν αντίθετα δεν επιτευχθεί γονιμοποίηση, το ωάριο επιβιώνει εντός των σαλπίγγων για 12 με 24 ώρες.
Η σύντομη αυτή περιγραφή της ανατομίας της μήτρας είναι χρήσιμη, προκειμένου να κατανοήσουμε τα είδη υστερεκτομής…
Υπάρχουν πολλά είδη υστερεκτομής;
Τα είδη της υστερεκτομής μπορούν να κατηγοριοποιηθούν με δύο διαφορετικούς τρόπους:
• με βάση τους ιστούς, που θα αφαιρεθούν
• με βάση την τεχνική, που θα ακολουθηθεί
Ποια είναι τα είδη της υστερεκτομής ανάλογα με το είδος των ιστών, που θα αφαιρεθούν;
Εν τοιαύτη περιπτώσει διακρίνουμε τα εξής είδη υστερεκτομής:
• ολική υστερεκτομή: στην περίπτωση αυτή αφαιρείται το σώμα της μήτρας, οι σάλπιγγες και ο τράχηλος της μήτρας
• υφολική υστερεκτομή: στην περίπτωση αυτή αφαιρείται μόνον το σώμα της μήτρας μαζί με τις σάλπιγγες, αλλά όχι ο τράχηλος της μήτρας
Ανάλογα με την ένδειξη της υστερεκτομής, αλλά και με την ηλικία της γυναίκας, ο χειρουργός επιλέγει, αν θα αφαιρεθούν ή όχι κατά τη διάρκεια της επέμβασης και οι ωοθήκες. Στη μεν πρώτη περίπτωση μιλάμε για υστερεκτομή μετά των εξαρτημάτων, ενώ στη δεύτερη για υστερεκτομή άνευ εξαρτημάτων.
Ποια είναι τα είδη της υστερεκτομής ανάλογα με την τεχνική, που θα ακολουθηθεί;
Κατά βάσιν διακρίνουμε 3 διαφορετικούς τύπους υστερεκτομής:
• κοιλιακή υστερεκτομή: πρόκειται για την «ανοικτή» επέμβαση, η οποία εκτελείται δια τομής του κοιλιακού τοιχώματος
• λαπαροσκοπική υστερεκτομή: πρόκειται για την αφαίρεση της μήτρας δια της λαπαροσκόπησης. Η λαπαροσκόπηση είναι μία ελάχιστα επεμβατική χειρουργική μέθοδος, στα πλαίσια της οποίας τα απαραίτητα εργαλεία εισάγονται στην κοιλιά δια μικρών οπών. Δια μία εκ των οπών αυτών εισάγεται και ειδική κάμερα, που είναι συνδεδεμένη με οθόνη. Μέσω της οθόνης ο ιατρός έχει εικόνα του εσωτερικού της κοιλιάς. Κατά τη λαπαροσκοπική επέμβαση είναι δυνατόν η μήτρα να αφαιρεθεί είτε τεμαχισμένη δια μία εκ των οπών, είτε ολόκληρη δια του κόλπου.
• κολπική υστερεκτομή: η μήτρα αφαιρείται δια τομής, που πραγματοποιεί ο ιατρός στον κόλπο
Υφίσταται και μία «υβριδική» μέθοδος υστερεκτομής, στα πλαίσια της οποίας η μήτρα αφαιρείται μεν δια τομής στον κόλπο, αλλά μέρος της επέμβασης πραγματοποιείται δια λαπαροσκόπησης. Η μέθοδος αυτή ονομάζεται Λαπαροσκοπικά Υποβοηθούμενη Κολπική Υστερεκτομή.
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Διαβάστε ακόμα:
– Ποιες είναι οι ενδείξεις της υστερεκτομής;
– Υπάρχει «προληπτική» υστερεκτομή;
– Η υστερεκτομή στα πλαίσια της πρόληψης κληρονομικού γυναικολογικού καρκίνου
– Η υστερεκτομή στα πλαίσια της πρόληψης του καρκίνου του ενδομητρίου
– Η υστερεκτομή στα πλαίσια της πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Edward H. Richardson, “A simplified technique for abdominal panhyserectomy”, Surg Gynecol Obstet 1929; 47:248 – 56
Ronnie Rahman, Sahana Gupta, Isaac Manyonda, Hysterectomy for benign gynaecological disease, Obstetrics, Gynaecology & Reproductive Medicine, Volume 27, Issue 4, 2017, Pages 125-131, ISSN 1751-7214, https://doi.org/10.1016/j.ogrm.2017.01.012.
QuickStats: Percentage* of Women Aged ≥50 Years Who Have Had a Hysterectomy,† by Race/Ethnicity and Year — National Health Interview Survey, United States, 2008 and 2018§, National Health Interview Survey, 2008 and 2018 data. https://www.cdc.gov/nchs/nhis.htm.
Lycke KD, Kahlert J, Damgaard R, Mogensen O, Hammer A. Trends in Hysterectomy Incidence Rates During 2000-2015 in Denmark: Shifting from Abdominal to Minimally Invasive Surgical Procedures. Clin Epidemiol. 2021 Jun 1;13:407-416. doi: 10.2147/CLEP.S300394. PMID: 34103999; PMCID: PMC8180274.
Lin CH, Long CY, Huang KH, Lo TS, Wu MP. Surgical Trend and Volume Effect on the Choice of Hysterectomy Benign Gynecologic Conditions. Gynecol Minim Invasive Ther. 2021 Jan 30;10(1):1-9. doi: 10.4103/GMIT.GMIT_68_20. PMID: 33747766; PMCID: PMC7968603.
