Τι είναι η συστροφή ωοθήκης;
Οι ωοθήκες είναι δύο υπόλευκα («λευκωπά») όργανα με σχήμα αμυγδάλου, των οποίων η επιφάνεια παρουσιάζεται ανομοιόμορφη, καθότι φέρουν συνήθως μικρά εξογκώματα. Όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα τα όργανα αυτά εντοπίζονται εκατέρωθεν της μήτρας πλησίον των κοιλιακών σαλπιγγικών στομίων, ενώ αποτελούν την έδρα παραγωγής αφενός ωρίμων ωαρίων, τα οποία είναι έτοιμα προς γονιμοποίηση, αφετέρου των ορμονών, που ρυθμίζουν τον κύκλο της γυναίκας.
Στην παρακάτω βλέπουμε μία σχηματική απεικόνιση της ωοθήκης (συγκεκριμένα της δεξιάς ωοθήκης, αλλά τα ίδια ισχύουν και για την αριστερή).
Δύο σύνδεσμοι συγκρατούν τις ωοθήκες στη θέση τους είναι ο ίδιος σύνδεσμος, ο οποίος αρχίζει από τη μήτρα και καταλήγει στην ωοθήκη και ο κρεμαστήρας σύνδεσμος, ο οποίος αρχίζει από την εσωτερική επιφάνεια των οστών της λεκάνης και καταλήγει στην ωοθήκη. Οι σύνδεσμοι αυτοί διατρέχονται από τα αγγεία, που αιματώνουν την ωοθήκη.
Η συστροφή της ωοθήκης απεικονίζεται στο κατώτερο τμήμα της ανωτέρω εικόνας: η ωοθήκη περιστρέφεται περί τον άξονά της, με αποτέλεσμα την συστροφή των συνδέσμων της. Συνεπώς τα αγγεία, που εντοπίζονται εντός αυτών συστρέφονται επίσης. Ως εκ τούτου η ροή του αίματος και της λέμφου εντός των συγκεκριμένων αγγείων παρεμποδίζεται.
Ποια είναι τα συμπτώματα της συστροφής ωοθήκης;
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η γυναίκα με συστροφή ωοθήκης αναφέρει κοιλιακό άλγος, το οποίο εμφανίστηκε απροειδοποίητα συνήθως μετά από έντονη άσκηση ή απότομη κίνηση εντοπιζόμενο συνήθως στο υπογάστριο (χαμηλά στην κοιλιά). Το άλγος αυτό είναι διαλείπον, αλλά σταδιακά επιδεινούμενο (δηλαδή έρχεται και φεύγει, αλλά, όταν ξαναέρχεται, είναι πιο έντονο). Κατά κανόνα ο πόνος εντοπίζεται στην πλευρά της ωοθήκης, η οποία συνεστράφη, ενώ συχνά αυτό αντανακλά («εκτείνεται») στην πλάτη, στην πύελο ή στο μηρό. Περίπου μία στις τέσσερις γυναίκες με συστροφή ωοθήκης αναφέρουν άλγος, το οποίο δεν περιορίζεται μόνον στην πλευρά της ωοθήκης, που εμπλέκεται, αλλά είναι αμφοτερόπλευρο. Το άλγος ενίοτε περιγράφεται ως οξύ («σαν μαχαιριά»), άλλοτε ως κολικοειδές («σαν σφίξιμο, που έρχεται και φεύγει»).
Το 70% των γυναικών με συστροφή ωοθήκης παρουσιάζουν και έντονη ναυτία. Το σύμπτωμα αυτό συχνά δημιουργεί την εσφαλμένη εντύπωση προβλήματος από το γαστρεντερικό σύστημα.
Κάποιες γυναίκες αναφέρουν ανάλογα επεισόδια στο παρελθόν, τα οποία επιλύθηκαν χωρίς παρέμβαση. Το φαινόμενο αυτό έχει αποδοθεί σε ενδεχόμενα περιστατικά μερικής συστροφής ωοθήκης με αυτόματη επαναφορά της στη φυσική της θέση.
Στην ψηλάφηση η κοιλιά παρουσιάζει στα δύο τρίτα των περιπτώσεων ήπια ευαισθησία (πονάει, όταν την πιέζει ο ιατρός).
Η καταγραφή τέλος πυρετικής κίνησης είναι ενδεχόμενο σημείο νέκρωσης της ωοθήκης.
Πώς γίνεται η διάγνωση της συστροφής ωοθήκης;
Εκ της περιγραφείσας συμπτωματολογίας και του αναφερομένου ιστορικού τίθεται μόνον η υποψία συστροφής της ωοθήκης, καθότι αμφότερα κατά περίπτωσιν ενδεχομένως να παραπέμπουν και σε προβλήματα του γαστρεντερικού συστήματος, όπως ένας κολικός του εντέρου ή μία σκωληκοειδίτις ή του ουροποιητικού συστήματος, όπως ένας κολικός του νεφρού ή ακόμα σε γυναικολογικά προβλήματα διάφορα προς τη συστροφή ωοθήκης, επί παραδείγματι σε εξωμήτρια κύηση ή ακόμα και σε δυσμηνόρροια.
Η συμπτωματολογία, που συνδέεται με συστροφή ωοθήκης, σε προχωρημένη κύηση μάλιστα ενίοτε προσομοιάζει και με αρχόμενο πρόωρο τοκετό.
Εκ του υπερηχογραφικού ελέγχου ενδεχομένως να προκύψει αύξηση των διαστάσεων των ωοθηκών ένεκα του οιδήματος. Το εύρημα όμως αυτό απαντάται σε λιγότερο του ενός τρίτου των περιστατικών. Έχουν περιγραφεί και κάποια εξειδικευμένα υπερηχογραφικά ευρήματα, τα οποία σχετίζονται με τη συστροφή των ωοθηκών, η αξιοπιστία των οποίων δεν είναι όμως επαρκής προκειμένου να τεθεί τελική διάγνωση. Η μελέτη της ροής του αίματος δια της μεθόδου Doppler στα αγγεία, που αιματώνουν την ωοθήκη, καταδεικνύουν κατά περίπτωσιν διαταραχές αυτής, οι οποίες συνδέονται με ενδεχόμενη συστροφή.
Η αξονική και η μαγνητική τομογραφία έχουν μεν κάποια χρησιμότητα στη διάγνωση της συστροφής ωοθήκης, η οποία είναι όμως μάλλον περιορισμένη.
Στα πλαίσια της διάγνωσης θα ζητηθούν και αιματολογικές εξετάσεις, προκειμένου να ελεγχθούν οι διάφοροι δείκτες φλεγμονής, αλλά και τα επίπεδα της β – χοριακής, προκειμένου να αξιολογηθεί η πιθανότητα εξωμήτριας κύησης.
Σε πολλές περιπτώσεις οι εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις δεν αρκούν προκειμένου να διαπιστωθεί, αν υφίσταται συστροφή της ωοθήκης. Η τελική διάγνωση τίθεται μόνον διεγχειρητικά. Ο ιατρός είτε δια λαπαροσκόπησης (συνήθως) είτε δια λαπαροτομίας (χειρουργείο «ανοικτής» κοιλιάς) διαπιστώνει εξ όψεως τη συστροφή της ωοθήκης.
Πώς αντιμετωπίζεται η συστροφή της ωοθήκης;
Η αντιμετώπιση της συστροφής της ωοθήκης είναι χειρουργική. Στα πλαίσια της επέμβασης ο γυναικολόγος επαναφέρει την ωοθήκη στη φυσιολογική της θέση και έτσι αποκαθίσταται και η ροή του αίματος από και προς αυτήν.
Όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2017 έως και το 80% των ωοθηκών, που υπέστησαν συστροφή, παρουσίασαν ομαλή λειτουργία μετά από την αποκατάσταση της ροής του αίματος σε αυτές.
Βέβαια, η δυνατότητα αποκατάστασης της ωοθηκικής λειτουργίας εξαρτάται και από τη διάρκεια διακοπής της κυκλοφορίας του αίματος ένεκα της συστροφής. Μελέτη του 1998 σε ζώα κατέδειξε, πως νέκρωση της ωοθήκης επέρχεται μετά από 36 ώρες διαταραχής της ροής του αίματος από και προς αυτήν.
Ενδεχομένως, αν διεγχειρητικά κριθεί, πως η όψη της συστραφείσας ωοθήκης καταδεικνύει νέκρωση αυτής, να επιλεγεί η αφαίρεσή της. Αν πρόκειται για γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας, η αφαίρεση της μίας ωοθήκης δεν αποκλείει την τεκνοποίηση. Αφαίρεση της ωοθήκης θα γίνει και αν επ’ αυτής εντοπισθεί μόρφωμα, το οποίο κρίνεται πιθανό να συνδέεται με κακοήθεια.
Σε κάθε περίπτωση κατά τη διάρκεια της επέμβασης ο ιατρός αφαιρεί όποιο κυστικό μόρφωμα εντοπίσει επί της ωοθήκης.
Η λαπαροσκοπική τέλος επέμβαση αποκατάστασης της συστροφής της ωοθήκης κατά τη διάρκεια της κύησης δεν φαίνεται να συνδέεται με ουσιαστικούς κινδύνους για το έμβρυο.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Huang C, Hong MK, Ding DC. A review of ovary torsion. Ci Ji Yi Xue Za Zhi. 2017;29(3):143-147. doi:10.4103/tcmj.tcmj_55_17
Taskin O, Birincioglu M, Aydin A, Buhur A, Burak F, Yilmaz I, Wheeler JM. The effects of twisted ischaemic adnexa managed by detorsion on ovarian viability and histology: an ischaemia-reperfusion rodent model. Hum Reprod. 1998 Oct;13(1O):2823-7. doi: 10.1093/humrep/13.10.2823. PMID: 9804239.
