Τι είναι η υστερεκτομή;
Με τον όρο υστερεκτομή αναφερόμαστε στην χειρουργική αφαίρεση της μήτρας. Στα πλαίσια της επέμβασης αυτής κατά περίπτωσιν είναι δυνατόν να αφαιρεθούν και ο τράχηλος της μήτρας, αλλά και οι ωοθήκες. Η υστερεκτομή μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε δια τομής στην κοιλιά (λαπαροτομία, «ανοικτή» επέμβαση), είτε δια λαπαροσκόπησης, είτε δια τομής στον κόλπο (κολπική υστερεκτομή).
Σύσταση για υποβολή της γυναίκας σε υστερεκτομή είναι δυνατόν να διατυπωθεί ένεκα διαφόρων ενδείξεων, οι οποίες ενδεχομένως να αφορούν τόσο καλοήθεις, όσο και κακοήθεις καταστάσεις.
Τι είναι στένωση τραχήλου;
Ο τράχηλος είναι ένας λεπτός σωλήνας, ο οποίος έχει παχιά τοιχώματα αποτελούμενα κατά κύριο λόγον από μυ.
Ο τράχηλος, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα συνδέει τον κόλπο με την ενδομητρική κοιλότητα, δηλαδή την κοιλότητα μέσα στην οποία μεγαλώνει προστατευμένο το μωρό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Με τον όρο στένωση τραχήλου αναφερόμαστε στην κλινική αυτήν οντότητα, η οποία χαρακτηρίζεται από σημαντικό περιορισμό της διαμέτρου ή πλήρη απόφραξη του τραχηλικού αυλού (του εσωτερικού του τραχήλου δηλαδή).
Δεν είναι εύκολο να εκτιμηθεί η συχνότητα της στένωσης τραχήλου στο γενικό πληθυσμό. Εντούτοις, σε μελέτη του 2016, στα πλαίσια της οποίας ελήφθησαν υπόψη στοιχεία από το ιστορικό 31.052 γυναικών, που υπεβλήθησαν σε υστεροσκόπηση μεταξύ των ετών 1996 και 2014, στένωση διαπιστώθηκε σε 10.156 εξ αυτών, ήτοι σε ποσοστό 32,7%.
Τι σημαίνει πρόληψη;
Εδώ κάθε ιατρός, που σέβεται τον εαυτόν του, θα υπέκυπτε στον πειρασμό να αναφερθεί, με το ανάλογο περισπούδαστο φυσικά ύφος, στα λόγια του πνευματικού πατέρα της συντεχνίας του, του Ιπποκράτη: «Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν». Τουτέστιν: «Καλύτερα να προλαμβάνουμε μία παθολογική κατάσταση από το να χρειάζεται να τη θεραπεύσουμε»
Με τον όρο πρόληψη κατά βάσιν αναφερόμαστε σε συστάσεις για λήψη συγκεκριμένων μέτρων, προκειμένου να μειωθούν οι πιθανότητες εκδήλωσης κάποιας παθολογίας. Ο δε καθορισμός των μέτρων αυτών βασίζεται σε στατιστικές μελέτες, χάρη στις οποίες έχει διαπιστωθεί, ότι η εδραίωση συγκεκριμένων καταστάσεων συνδέεται με αύξηση των πιθανοτήτων εμφάνισης συγκεκριμένων παθολογιών. «Επιστημονικά» αυτό λέγεται: «έχουμε διαπιστώσει ύπαρξης σχέσης αιτίου και αιτιατού μεταξύ συγκεκριμένων καταστάσεων και συγκεκριμένων παθολογιών». Τα συστηνόμενα προληπτικά μέτρα αποσκοπούν στην κατά το δυνατόν αναστροφή καταστάσεων, η ύπαρξη των οποίων θα μπορούσε να οδηγήσει στην εκδήλωση παθολογίας.
Τι σχέση μπορεί να έχει η στένωση τραχήλου με το ενδεχόμενο προληπτικής υστερεκτομής;
Προκειμένου να χαρακτηριστεί μία επέμβαση – η υστερεκτομή, εν προκειμένω – «προληπτική», αναγκαία συνθήκη είναι δια αυτής να παρεμποδίζεται η εκδήλωση μίας κακοηθείας. Η συνθήκη αυτή όμως είναι μεν «αναγκαία», δηλαδή απαραίτητη, αλλά δεν είναι πάντα και «ικανή». Με άλλα λόγια η συνθήκη αυτή δεν κρίνεται πάντα ως «αρκετά ισχυρή», ώστε να γίνει σύσταση για υποβολή της γυναίκας σε υστερεκτομή.
Επομένως πλην του ερωτήματος «με την υστερεκτομή προλαμβάνεται η πιθανότητα εκδήλωσης κάποιας συγκεκριμένης κακοηθείας;», τίθενται και άλλα ερωτήματα, πριν κριθεί σκόπιμο να γίνει η σχετική σύσταση. Σχηματικά τα ερωτήματα αυτά είναι και τα εξής:
• πόσο πιθανόν είναι να εκδηλωθεί η κακοήθεια, που επιδιώκουμε να προλάβουμε;
• είναι δυνατόν η εκδήλωση της κακοηθείας αυτής να διαπιστωθεί σε πρώιμο στάδιο και με άλλα λιγότερο «επεμβατικά» από την υστερεκτομή μέσα;
Αφού «ζυγίσουμε» τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, τότε είναι δυνατόν να κρίνουμε, αν είναι σκόπιμο (αν «αξίζει τον κόπο») να συστήσουμε στη γυναίκα να υποβληθεί σε μίαν υστερεκτομή, η οποία – όπως και όλες οι επεμβάσεις άλλωστε – έχει ενδεχόμενες επιπλοκές, συγκεκριμένο χρόνο ανάρρωσης, αλλά και οικονομικό κόστος.
Η εκδήλωση στένωσης τραχήλου καθιστά δυσκολότερη τη διάγνωση και την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, αλλά και του καρκίνου του ενδομητρίου.
Βασική εξέταση στα πλαίσια της πρόληψης, αλλά και της διάγνωσης του καρκίνου του τραχήλου είναι το test Παπανικολάου. Η εξέταση αυτή όμως προϋποθέτει την πρόσβαση του ιατρού στο εσωτερικό του τραχήλου (στον τραχηλικό αυλό), η οποία παρουσία στένωσης θα είναι από δυσχερής, έως και αδύνατη.
Επιπροσθέτως, ένα από τα χαρακτηριστικά σημεία αμφοτέρων των νεοπλασιών αυτών είναι η εκδήλωση κολπικής αιμόρροιας. Αν όμως ο τράχηλος παρουσιάζει στένωση, η ροή του αίματος θα παρεμποδίζεται και το σημείο αυτό είναι πιθανόν να μην εκδηλωθεί ή να εκδηλωθεί, όταν η νόσος θα έχει επεκταθεί.
Τέλος η διάγνωση του καρκίνου του ενδομητρίου, προϋποθέτει την υποβολή της γυναίκας σε υστεροσκόπηση ή απόξεση του ενδομητρίου. Η επέμβαση αυτή καθίσταται ιδιαίτερα εργώδης ή ακόμα και αδύνατη, αν υφίσταται στένωση του τραχηλικού αυλού.
Οι δυσκολίες στην έγκαιρη διάγνωση των συγκεκριμένων γυναικολογικών νεοπλασμάτων παρουσία στένωσης τραχήλου οδήγησε αρκετούς επιστήμονες να θέσουν το ερώτημα της χρείας προληπτικής υστερεκτομής σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, αν διαπιστωθεί, πως ο τραχηλικός δεν είναι διαβατός (είναι δηλαδή «κλειστός»).
Δηλαδή, αν είμαι στην εμμηνόπαυση και διαγνωστώ με στένωση τραχήλου, πρέπει να υποβληθώ σε υστερεκτομή;
Καταρχάς, η απόφαση για την υποβολή σας σε οποιαδήποτε επέμβαση – συμπεριλαμβανομένης φυσικά και της υστερεκτομής – λαμβάνεται εξατομικευμένα ομού μετά του θεράποντος ιατρού. Στη λήψη της απόφασης αυτής συνεκτιμώνται στοιχεία από το ιστορικό σας, την κλινική εξέταση, αλλά και απεικονιστικών και εργαστηριακών εξετάσεων.
Πάντως, στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε τα αποτελέσματα μελέτης του 2003. Στα πλαίσια του πονήματος αυτού ελήφθησαν υπόψη στοιχεία από το ιστορικό 25 γυναικών, με στένωση τραχήλου, των οποίων η με μέση ηλικία ήταν τα 59 έτη. Οι γυναίκες αυτές υπεβλήθησαν σε υστερεκτομή με διάφορες ενδείξεις:
• μετεμμηνοπαυσιακή κολπική αιμόρροια
• μη ικανοποιητική λήψη test Παπανικολάου
• εντοπισμός προκαρκινικών αλλοιώσεων στον τράχηλο
• χρόνιο πυελικό άλγος
• οξύ πυελικό άλγος
• κολπική αιμόρροια
• πάχυνση του ενδομητρίου στον υπερηχογραφικό έλεγχο της μήτρας
Μετά από την εξέταση της μήτρας από παθολογοανατόμο, στην πλειοψηφία των συγκεκριμένων περιπτώσεων (64%) εντοπίσθηκε καλοήθης παθολογία, αλλά σε σημαντικό ποσοστό εξ αυτών εντοπίσθηκαν προκαρκινικές αλλοιώσεις στον τράχηλο (12%) ή καρκίνος του ενδομητρίου (4%). Οι συντάκτες του πονήματος εξέφρασαν την άποψη, πως σε τέτοιες περιπτώσεις γυναικών με στένωση τραχήλου, η σύσταση για υστερεκτομή είναι μία λογική επιλογή.
Σε ανάλογα συμπεράσματα κατέληξαν και οι συντάκτες μελέτης του 2022. Στην έρευνα αυτή συμμετείχαν 36 μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, οι οποίες στο παρελθόν είχαν υποβληθεί σε κωνοειδή εκτομή ένεκα προκαρκινικών αλλοιώσεων στον τράχηλο της μήτρας. Στο 47,2% εκ των γυναικών αυτών μετά από την εξέταση της αφαιρεθείσας μήτρας από παθολογοανατόμο εντοπίσθηκαν προκαρκινικές αλλοιώσεις στον τράχηλο ή το ενδομήτριο ή και αληθής καρκίνος.
Χρήσιμο είναι στο σημείο αυτό να σημειώσουμε, πως από το δείγμα της μελέτης αυτής εξαιρέθηκαν γυναίκες με μη φυσιολογικά υπερηχογραφικά ευρήματα, όπως πάχυνση του ενδομητρίου, η οποία συχνά συνδέεται με καρκίνο του ενδομητρίου. Επομένως, θα μπορούσε να υποτεθεί, πως, αν συμπεριλαμβάνονταν και γυναίκες με τέτοιο ιστορικό, το ποσοστό εντοπισμού καρκίνου του ενδομητρίου ενδεχομένως να ήταν υψηλότερο.
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Bettocchi S, Bramante S, Bifulco G, Spinelli M, Ceci O, Fascilla FD, Di Spiezio Sardo A. Challenging the cervix: strategies to overcome the anatomic impediments to hysteroscopy: analysis of 31,052 office hysteroscopies. Fertil Steril. 2016 May;105(5):e16-e17. doi: 10.1016/j.fertnstert.2016.01.030. Epub 2016 Feb 9. PMID: 26873675.
Newman C, Finan MA. Hysterectomy in women with cervical stenosis. Surgical indications and pathology. J Reprod Med. 2003 Sep;48(9):672-6. PMID: 14562629.
Sopracordevole F, Clemente N, Papiccio M, Del Fabro A, Serri M, Fichera M, Buttignol M, Giorda G, Delli Carpini G, Ciavattini A. Histopathological findings in hysterectomy for cervical stenosis in postmenopausal women: A retrospective case series. Medicine (Baltimore). 2022 Jul 22;101(29):e29586. doi: 10.1097/MD.0000000000029586. PMID: 35866770; PMCID: PMC9302241.
