Λίγα λόγια για τις ωοθήκες…
Οι ωοθήκες είναι δύο υπόλευκα («λευκωπά») όργανα με σχήμα αμυγδάλου, των οποίων η επιφάνεια παρουσιάζεται ανομοιόμορφη, καθότι φέρουν συνήθως μικρά εξογκώματα.
Κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας της γυναίκας οι ωοθήκες έχουν μήκος 3 έως 5 εκατοστά περίπου, αλλά μετά την εμμηνόπαυση «συρρικνώνονται» και εμφανίζονται ατροφικές.
Οι ωοθήκες εντοπίζονται εκατέρωθεν της μήτρας πλησίον των κοιλιακών σαλπιγγικών στομίων, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.
Τα όργανα αυτά είναι οι γεννητικοί αδένες του θήλεος.
Ο όρος «γεννητικοί» υποδηλώνει, πως οι ωοθήκες είναι τα όργανα, που εμπλέκονται στην αναπαραγωγική λειτουργία, ενώ ο όρος «αδένες» φανερώνει την λειτουργία των ωοθηκών ως οργάνων, που παράγουν ορμόνες.
Η λειτουργία τους είναι διττή:
• αποτελούν την έδρα αποθήκευσης και ωρίμανσης των ωαρίων, δηλαδή των κυττάρων, που ενωνόμενα με ζωντανά σπερματοζωάρια γονιμοποιούνται και προκύπτει αρχόμενη κύηση
• αποτελούν έδρα παραγωγής ορμονών, οι οποίες ρυθμίζουν τη λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας
Τι ονομάζουμε κύστεις των ωοθηκών;
Οι κύστεις των ωοθηκών είναι μορφώματα έχοντα τη μορφή κλειστού ασκού («σάκου»), τα οποία είναι πλήρη (γεμάτα) υγρού.
Πόσο συχνά εντοπίζονται οι κύστεις των ωοθηκών;
Κυστικά μορφώματα επί των ωοθηκών είναι δυνατόν να εμφανιστούν ακόμα και όσο το θήλυ έμβρυο αναπτύσσεται προστατευμένο μέσα στη μήτρα. Δεν αποκλείεται δε να εντοπιστούν και σε νεαρά κορίτσια ή έφηβες.
Οι κύστεις των ωοθηκών είναι από τα συνηθέστερα ευρήματα του υπερηχογραφικού ελέγχου των έσω γεννητικών οργάνων σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Πρακτικά όλες οι γυναίκες στη φάση αυτή της ζωής τους θα εμφανίσουν κύστεις στις ωοθήκες τους κάποια στιγμή. Πρόκειται στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων για λειτουργικές κύστεις, οι οποίες υποστρέφουν αυτόματα μετά από έναν έως τρεις εμμηνορρυσιακούς κύκλους.
Σύμφωνα με μελέτη του 2013 σε ποσοστό 8% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας θα εμφανιστούν κύστεις, για την αντιμετώπιση των οποίων θα χρειαστεί εν τέλει ιατρική παρέμβαση.
Κύστεις ωοθηκών όμως εντοπίζονται και σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Όπως κατεγράφη και σε μελέτη του 2006 κύστεις εντοπίζονται έως και στο 18% των γυναικών μετεμμηνοπαυσιακής ηλικίας. Πάντως το 60% έως 70% των απλών κύστεων υποστρέφουν αυτόματα.
Εντούτοις, σε γενικές γραμμές κύστεις, που εμφανίζονται σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση είναι μεν σπανιώτερες, αλλά η πιθανότητα αυτές να υποκρύπτουν κάποιου είδους νεοπλασία δεν είναι αμελητέα…
Ποιοι παράγοντες αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης κύστεων στις ωοθήκες;
Οι παράγοντες, που καθιστούν την εμφάνιση κύστεων στις ωοθήκες πιθανότερη είναι:
• ορμονικές διαταραχές
• λήψη φαρμάκων, που προκαλούν τη δημιουργία ωοθυλακίου, τα οποία χορηγούνται στα πλαίσια της θεραπείας της υπογονιμότητας και συχνότερα εν όψει σπερματέγχυσης, αλλά και εξωσωματικής γονιμοποίησης
• εγκυμοσύνη – συνήθως πρόκειται για κύστεις ωχρού σωματίου (Το ωχρό σωμάτιο είναι ένα προσωρινό μόρφωμα, που δημιουργείται επί της ωοθήκης μετά την ωοθυλακιορρηξία και παράγει ορμόνες, που στηρίζουν το έμβρυο στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής του. Κανονικά το ωχρό σωμάτιο υποστρέφει πριν τη συμπλήρωση των 14 εβδομάδων κύησης. Ενίοτε όμως παραμένει και μετατρέπεται σε κυστικό μόρφωμα)
• σοβαρές φλεγμονές στην περιοχή της πυέλου, οι οποίες έχουν επηρεάσει τις ωοθήκες και τις σάλπιγγες
• προηγούμενες κύστεις – αν στις ωοθήκες σας έχουν παρουσιαστεί κύστεις στο παρελθόν, τότε είναι πιθανότερο να εμφανιστούν ξανά στο μέλλον
Πώς εντοπίζομε τις κύστεις των ωοθηκών;
Οι κύστεις των ωοθηκών εντοπίζονται συνήθως αρχικά με τον υπερηχογραφικό έλεγχο των έσω γεννητικών οργάνων, ο οποίος εκτελείται στα πλαίσια του τακτικού γυναικολογικού ελέγχου.
Πάντως, χρήσιμα στοιχεία για την κλινική εκτίμησή τους λαμβάνονται και από την αξονική, αλλά και τη μαγνητική τομογραφία.
Δείτε και τα σχετικά videos, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Ross EK, Kebria M. Incidental ovarian cysts: When to reassure, when to reassess, when to refer. Cleve Clin J Med. 2013 Aug;80(8):503-14. doi: 10.3949/ccjm.80a.12155. PMID: 23908107.
McDonald JM, Modesitt SC. The incidental postmenopausal adnexal mass. Clin Obstet Gynecol. 2006 Sep;49(3):506-16. doi: 10.1097/00003081-200609000-00010. PMID: 16885657.
