Λίγα λόγια για τις ωοθήκες…
Οι ωοθήκες είναι δύο υπόλευκα («λευκωπά») όργανα με σχήμα αμυγδάλου, των οποίων η επιφάνεια παρουσιάζεται ανομοιόμορφη, καθότι φέρουν συνήθως μικρά εξογκώματα.
Κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας της γυναίκας οι ωοθήκες έχουν μήκος 3 έως 5 εκατοστά περίπου, αλλά μετά την εμμηνόπαυση «συρρικνώνονται» και εμφανίζονται ατροφικές.
Οι ωοθήκες εντοπίζονται εκατέρωθεν της μήτρας πλησίον των κοιλιακών σαλπιγγικών στομίων, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.
Τα όργανα αυτά είναι οι γεννητικοί αδένες του θήλεος.
Ο όρος «γεννητικοί» υποδηλώνει, πως οι ωοθήκες είναι τα όργανα, που εμπλέκονται στην αναπαραγωγική λειτουργία, ενώ ο όρος «αδένες» φανερώνει την λειτουργία των ωοθηκών ως οργάνων, που παράγουν ορμόνες.
Η λειτουργία τους είναι διττή:
• αποτελούν την έδρα αποθήκευσης και ωρίμανσης των ωαρίων, δηλαδή των κυττάρων, που ενωνόμενα με ζωντανά σπερματοζωάρια γονιμοποιούνται και προκύπτει αρχόμενη κύηση
• αποτελούν έδρα παραγωγής ορμονών, οι οποίες ρυθμίζουν τη λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας
Τι ονομάζουμε κύστεις των ωοθηκών;
Οι κύστεις των ωοθηκών είναι μορφώματα έχοντα τη μορφή κλειστού ασκού («σάκου»), τα οποία είναι πλήρη (γεμάτα) υγρού.
Έχουν όλες οι κύστεις των ωοθηκών την ίδια μορφή;
Η σύντομη απάντηση είναι όχι…
Ας δούμε ως προς ποια χαρακτηριστικά είναι δυνατόν μία ωοθηκική κύστη να διαφέρει από μίαν άλλη:
• Μέγεθος: Η διάμετρος κυμαίνεται από μερικά χιλιοστά του μέτρου, έως και αρκετά εκατοστά (ακόμα και περισσότερα από 10)
• Εντοπισμός: Ενδέχεται να εντοπίζονται τόσο στο εσωτερικό της ωοθήκης, όσο και στην εξωτερική της επιφάνεια.
• Υφή του υγρού: Το υγρό των κυστικών αυτών μορφωμάτων ενδέχεται να είναι λιγότερο ή περισσότερο «πηχτό» Έτσι έχουμε κύστεις με υδαρές περιεχόμενο (το υγρό μοιάζει με το νερό) και κύστεις με περιεχόμενο, το οποίο είναι έως ένα βαθμό «παχύρευστο».
• Περιεχόμενο: Ενδέχεται εντός της κύστεως να εντοπίζεται μόνον υγρό, όπως συμβαίνει και στην πλειοψηφία των περιπτώσεων. Μερικές όμως φορές εντός του υγρού εντοπίζονται και στερεά στοιχεία (τεμάχια ιστού).
• Μορφή του τοιχώματος της κύστεως: Το τοίχωμα ενδέχεται να είναι λεπτό ή παχύ. Το πάχος του άλλοτε είναι ομοιόμορφο και άλλοτε όχι. Κάποιες φορές οι κύστεις δεν παρουσιάζουν τοίχωμα στο εσωτερικό τους και ονομάζονται «μονόχωρες», άλλες πάλι φορές εντός των κύστεων εντοπίζονται τοιχώματα (διαφράγματα), τα οποία τις χωρίζουν σε δύο ή περισσότερα «μέρη» ή «χώρους», οπότε μιλάμε για «πολύχωρα» κυστικά μορφώματα.
• Αγγείωση: Οι κύστεις τροφοδοτούνται από αγγεία. Τα αγγεία αυτά συχνά εντοπίζονται να διατρέχουν το τοίχωμα (ή τα τοιχώματα) της κύστης και άλλοτε είναι πολλά στον αριθμό, με σημαντική ροή αίματος στο εσωτερικό τους, ενώ άλλοτε όχι.
Ποιες είναι οι κατηγορίες των κύστεων των ωοθηκών;
Από κλινικής απόψεως κατατάσσουμε τις κύστεις των ωοθηκών σε δύο κατηγορίες:
• Λειτουργικές κύστεις
• Μη λειτουργικές κύστεις
Ποιες είναι οι λειτουργικές κύστεις;
Λειτουργικές ονομάζονται οι κύστεις, οι οποίες δημιουργούνται κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού εμμηνορρυσιακού κύκλου. Πρόκειται για το συνηθέστερο τύπο κύστεων των ωοθηκών.
Δύο είναι τα είδη λειτουργικών κύστεων:
• Κύστεις ωοθυλακίου: Κατά τη διάρκεια ενός κανονικού εμμηνορρυσιακού σε μία εκ των ωοθηκών ωριμάζει ένα (συνήθως) ωάριο. Το ωάριο αυτό ωριμάζει εντός μίας «προσωρινής κύστης» της ωοθήκης, που ονομάζεται ωοθυλάκιο. Η διάμετρος του ωοθυλακίου σταδιακά αυξάνεται. Όταν το ωάριο φθάσει στην πλήρη ωρίμανσή του η διάμετρος του ωοθυλακίου κυμαίνεται μεταξύ των 2 και 2,2 εκατοστών. Τότε το ωοθυλάκιο «σπάει» και έχουμε τη λεγόμενη ωοθυλακιορρηξία, οπότε και το ώριμο πλέον ωάριο απελευθερώνεται και είναι έτοιμο προς γονιμοποίηση. Ενίοτε όμως η ωοθυλακιορρηξία δεν λαμβάνει χώρα και το ωοθυλάκιο συνεχίζει να μεγαλώνει, σχηματίζοντας μία κύστη.
• Κύστεις ωχρού σωματίου: Μετά την ωοθυλακιορρηξία, στην περιοχή της ωοθήκης, όπου βρισκόταν το ωοθυλάκιο, σχηματίζεται ένα προσωρινό όργανο, που ονομάζεται ωχρό σωμάτιο. Τα κύτταρα του οργάνου αυτού παράγουν προγεστερόνη, η οποία είναι μία εκ των ορμονών, που ρυθμίζουν τον εμμηνορρυσιακό κύκλο. Το ωχρό σωμάτιο φθάνει το μέγιστο της ανάπτυξής του και της παραγωγής προγεστερόνης περίπου 9 ημέρες μετά από την ωοθυλακιορρηξία. Αν δεν επέλθει η γονιμοποίηση του ωαρίου, τότε μετά την 24η – 25η ημέρα του κύκλου το ωχρό σωμάτιο υποπλάσσεται («μικραίνει»), εκφυλίζεται. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως δεν λαμβάνει χώρα ο φυσιολογικός εκφυλισμός («εξαφάνιση») του ωχρού σωματίου και αυτό μετατρέπεται στην ομώνυμη κύστη.
Η παρουσία λειτουργικών κύστεων κατά κανόνα δεν συνδέεται με την εκδήλωση συμπτωμάτων και αυτές συνήθως εξαφανίζονται («υποστρέφουν») αυτόματα μέσα σε έναν έως τρεις μήνες.
Τι είναι οι μη λειτουργικές κύστεις των ωοθηκών;
Με τον όρο «μη λειτουργικές» αναφερόμαστε σε μία ετερόκλητη κατηγορία κύστεων των ωοθηκών, η δημιουργία των οποίων είναι ανεξάρτητη από τον κύκλο. Οι κύστεις αυτές είναι σπανιώτερες από τις λειτουργικές κύστεις.
Οι συνηθέστεροι τύποι μη λειτουργικών κύστεων είναι:
• Δερμοειδείς κύστεις: Οι κύστεις αυτές ονομάζονται και τερατώματα και είναι παρούσες επί των ωοθηκών ήδη από τη γέννηση. Συχνά τα μορφώματα αυτά περιέχουν και είδη ιστού, που φυσιολογικά δεν παρουσιάζεται επί των ωοθηκών, όπως είναι δέρμα, δόντια ή τρίχες.
• Κυσταδενώματα: Πρόκειται για κύστεις των ωοθηκών, οι οποίες περιέχουν άλλοτε υδαρές και άλλοτε βλεννώδες (πιο παχύρευστο) υγρό.
• Ενδομητριώματα: Πρόκειται για κύστεις, που σχηματίζονται εξαιτίας της εμφύτευσης ενδομητριωσικού ιστού (ιστού, που σχηματίζεται στα πλαίσια της ενδομητρίωσης) επί των ωοθηκών.
Το μέγεθος των μη λειτουργικών κύστεων ενδέχεται να αυξηθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια της ζωής της γυναίκας με αποτέλεσμα η διάμετρός τους να υπερβεί σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και τα 10 εκατοστά.
Οι κύστεις αυτές είναι εξάλλου κατά κανόνα καλοήθεις. Εντούτοις, ανάλογα και με το ιστορικό της γυναίκας το ενδεχόμενο κύστεως, που να φέρει χαρακτηριστικά κακοήθειας (καρκίνου), είναι μεν σπάνιο – ειδικά σε νεώτερες γυναίκες – αλλά όχι και ανήκουστο.
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Διαβάστε ακόμα
– Κύστεις των ωοθηκών: Πόσο συχνές είναι; Ποιες γυναίκες είναι πιθανότερο να τις παρουσιάσουν;
– Κύστεις των ωοθηκών: Συμπτώματα, επιπλοκές
– Κύστεις ωοθηκών: Πώς γίνεται η διάγνωση; Μπορούμε να δούμε, αν είναι κακοήθεις;
– Με αιματολογικές εξετάσεις βλέπουμε, αν οι κύστεις ωοθηκών είναι κακοήθεις;
– Κύστεις ωοθηκών και υπογονιμότητα
– Πώς αντιμετωπίζουμε τις κύστεις των ωοθηκών;
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
