Πώς είναι δομημένο το ουροποιητικό σύστημα;
Το ουροποιητικό σύστημα έχει ως λειτουργία τον “καθαρισμό” του αίματος από προϊόντα του μεταβολισμού, τα οποία είναι ενδεχομένως βλαπτικά για τον οργανισμό. Οι μεταβολίτες αυτοί στη συνέχεια αποβάλλονται από το σώμα με τα ούρα.
Όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από τις εξής δομές:
• Τους νεφρούς. Οι νεφροί είναι δύο όργανα (δεξιός και αριστερός) με χαρακτηριστικό σχήμα (το λεγόμενο νεφροειδές σχήμα), τα οποία εντοπίζονται στην οσφύ λίγο κάτω από το διάφραγμα. Λειτουργούν ως φίλτρα, και «καθαρίζουν» το αίμα από ενδεχομένως βλαπτικά προϊόντα του μεταβολισμού ή άλλες χημικές ουσίες. Στους νεφρούς παράγονται τα ούρα.
• Τους ουρητήρες. Οι ουρητήρες είναι δύο σωλήνες με τοίχωμα, που αποτελείται σε σημαντικό ποσοστό από μυς. Οι ουρητήρες ξεκινάνε από τους νεφρούς και καταλήγουν στην ουροδόχο κύστη. Δια των ουρητήρων, τα παραγόμενα στους νεφρούς ούρα διοχετεύονται στην ουροδόχο κύστη. Η διοχέτευση των ούρων υποβοηθάται και από τις «κυματοειδείς» συσπάσεις του τοιχώματος των ουρητήρων.
• Ουροδόχος κύστη. Η ουροδόχος κύστη είναι ένα κοίλο όργανο, εντός της λεκάνης. Τα τοιχώματά της αποτελούνται σε σημαντικό ποσοστό από μυς. Στην ουροδόχο κύστη συλλέγονται δια των ουρητήρων τα ούρα. Όταν η πληρότητα της κύστης σε ούρα φτάσει σε ένα συγκεκριμένο σημείο, τότε εμφανίζεται η έπειξη (τάση) για ούρηση. Τότε η ουροδόχος κύστη συσπάται και προκαλείται η ούρηση.
• Ουρήθρα. Δια της ουρήθρας επιτυγχάνεται η κένωση της ουροδόχου κύστης κατά την ούρηση. Η ουρήθρα εκβάλλει («καταλήγει») στον κόλπο της γυναίκας.
Τι εννοούμε, όταν μιλάμε για ουρολοίμωξη;
Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε σε μια φλεγμονή του ουροποιητικού συστήματος, η οποία κατά κανόνα οφείλεται σε κάποιο μικρόβιο.
Ανάλογα με την έδρα της λοίμωξης μιλάμε για:
• Κυστίτιδα – όταν η λοίμωξη εντοπίζεται στην ουροδόχο κύστη
• Πυελονεφρίτιδα – όταν η λοίμωξη έχει ανέλθει στους νεφρούς
Πώς προκαλείται η ουρολοίμωξη;
Η ουρολοίμωξη προκαλείται από παθογόνους μικροοργανισμούς, οι οποίοι εισέρχονται στο ουροποιητικό σύστημα δια της ουρήθρας. Σύμφωνα με στοιχεία, που εκτίθενται σε μελέτη του 2018, το μικρόβιο, το οποίο συνηθέστερα «ευθύνεται» για την εκδήλωση ουρολοίμωξης κατά τη διάρκεια της κύησης, είναι το κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli).
Οι ουρολοιμώξεις είναι 14 φορές πιο συνηθισμένες στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2000, το 10% των επισκέψεων των γυναικών στον ιατρό σχετίζεται με λοιμώξεις του ουροποιητικού, ενώ στο 15% των γυναικών κάποια στιγμή θα εκδηλωθεί ουρολοίμωξη.
Γιατί οι ουρολοιμώξεις είναι πιο συνηθισμένες στις γυναίκες;
Η διαφορά αυτή φαίνεται, πως οφείλεται στους εξής παράγοντες:
• Η ουρήθρα της γυναίκας είναι πιο βραχεία, οπότε τρόπον τινά τα μικρόβια έχουν μικρότερο «δρόμο» να διανύσουν από την έξοδο της ουρήθρας στην κύστη.
• Η έξοδος της ουρήθρας στις γυναίκες γειτνιάζει με τον πρωκτό (βλ. παρακάτω εικόνα), οπότε είναι πιο συνήθης η μετάβαση μικροβίων από τον πρωκτό προς την ουρήθρα.
• Οι γυναίκες τείνουν να μην «αδειάζουν» την κύστη τους το ίδιο αποτελεσματικά με τους άνδρες.
• Το ουροποιητικό σύστημα της γυναίκας είναι εκτεθειμένο σε βακτήρια κατά τη σεξουαλική επαφή.
Τι είναι η φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου;
Η φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου είναι ένας όρος, που περιγράφει το σύνολο των μικροβίων, τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες αποικίζουν τον κόλπο (εντοπίζονται δηλαδή στον κόλπο).
Η χλωρίδα του κόλπου αποτελεί μέρος του μικροβιώματος. Το μικροβίωμα είναι το σύνολο των μικροβίων, με τα οποία συμβιώνουμε.
Η ύπαρξη «εύρωστου» μικροβιώματος είναι εξαιρετικά σημαντική για την υγεία μας, καθότι τα μικρόβια, που το αποτελούν, συμμετέχουν σε μεταβολικές διαδικασίες του οργανισμού μας, όπως είναι η πέψη των τροφών ή η προστασία του δέρματος.
Στο πρόσφατο παρελθόν εθεωρείτο, πως σε κάθε κύτταρο του οργανισμού μας αντιστοιχούσαν μέχρι και 10 μικρόβια. Εντούτοις, πρόσφατες έρευνες «κατέβασαν» την αναλογία αυτή στα 3 μικρόβια ανά κύτταρο ή ακόμα και στο 1 μικρόβιο ανά κύτταρο.
Ποια μικρόβια συναποτελούν τη φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου;
Η κολπική χλωρίδα «κυριαρχείται» από μικρόβια, τα οποία ανήκουν στο γένος Γαλακτοβάκιλλος. Εντούτοις, εντός του κόλπου εντοπίζονται και πληθυσμοί, που ανήκουν σε διαφορετικά είδη μικροβίων.
Ποια η σημασία των Γαλακτοβακίλλων για την προστασία του κόλπου;
Οι Γαλακτοβάκιλλοι είναι τρόπον τινά οι «φρουροί» του κόλπου. Σε περίπτωση, που ο πληθυσμός τους για διάφορους λόγους μειωθεί, τότε αυξάνεται ο πληθυσμός άλλων μικροβίων, που εντοπίζονται φυσιολογικά σε μικρούς αριθμούς. Στην περίπτωση αυτή ενδέχεται να εμφανιστούν συμπτώματα, όπως εκροή δύσοσμου υγρού από τον κόλπο, καύσος – ιδιαίτερα κατά την επαφή – και αίσθημα κνησμού, τα οποία χαρακτηρίζουν την κολπίτιδα (φλεγμονή του κόλπου), ενώ συχνά στο test Παπανικολάου ανευρίσκεται τραχηλίτις (φλεγμονή του τραχήλου).
Πώς οι γαλακτοβάκιλλοι «προστατεύουν» τον κόλπο από τη φλεγμονή;
Οι μηχανισμοί, μέσω των οποίων οι γαλακτοβάκιλλοι «φρουρούν» την υγεία του κόλπου είναι οι εξής:
• Παράγουν γαλακτικό οξύ
• Το γαλακτικό οξύ φαίνεται, πως είναι σημαντικό για τη διατήρηση του «όξινου pH» του κόλπου. Το όξινο περιβάλλον δεν ευνοεί την ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών.
• Παράγουν υπεροξείδιο του υδρογόνου (Η2Ο2)
• Το υπεροξείδιο του υδρογόνου είναι το γνωστό μας οξυζενέ. Πρόκειται για μια ουσία, η οποία σκοτώνει τα παθογόνα μικρόβια
• Παράγουν βακτηριοκτόνες ουσίες
Η κολπική χλωρίδα προστατεύει και από ουρολοιμώξεις;
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούμε σε μελέτη του 2016. Στα πλαίσια του συγκεκριμένου πονήματος έγινε ανασκόπηση της σχετικής διεθνούς επιστημονικής βιβλιογραφίας. Ανευρέθηκε πλήθος στοιχείων, τα οποία καταδεικνύουν, ότι η «εύρωστη» φυσιολογική κολπική χλωρίδα δρα προστατευτικά έναντι της εκδήλωσης ουρολοιμώξεων. Συγκεκριμένα, φαίνεται, πως η παρουσία ικανών πληθυσμών διαφόρων ειδών γαλακτοβακίλλων στον κόλπο αποτρέπει την ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών και κυρίως αυτών, που ανήκουν στο είδος E.coli, οι οποίοι συχνότατα «εμπλέκονται» στην παθογένεση ουρολοιμώξεων στη γυναίκα. Αντίθετα, σε περιπτώσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται από πτωχή ανάπτυξη γαλακτοβακίλλων, αυξημένες καταγράφονται οι πιθανότητες εκδήλωσης ουρολοίμωξης. Στη μελέτη αυτή αναφέρονται εξάλλου και παράγοντες, η παρουσία των οποίων συνδέεται με περιορισμό του πληθυσμού των γαλακτοβακίλλων και κατ’ επέκτασιν με αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης ουρολοίμωξης. Οι παράγοντες αυτοί είναι:
• η λήψη αντιβιοτικών – εδώ χρήσιμο θα ήταν να σημειωθεί, πως ένδειξη λήψης αντιβίωσης είναι και αυτή καθαυτή η ουρολοίμωξη. Επομένως, η φαρμακευτική αυτή αγωγή δεν καταστρέφει μόνον τους παθογόνους μικροοργανισμούς, αλλά και τη φυσιολογική κολπική χλωρίδα.
• η πτώση της δράσης των οιστρογόνων, η οποία κατά κύριο λόγο παρατηρείται στην κλιμακτήριο και μετά την εμμηνόπαυση και χαρακτηρίζεται από κολπική ξηρότητα.
• η χρήση κολπικών σπερματοκτόνων στα πλαίσια αντισύλληψης – οι ουσίες αυτές έχουν βλαπτική δράση έναντι της φυσιολογικής κολπικής χλωρίδας.
Σε ανάλογα συμπεράσματα κατέληξαν και οι συντάκτες μελέτης του 2020, οι οποίοι παρατήρησαν, ότι στον κόλπο «ενδημούν» και πληθυσμοί παθογόνων μικροοργανισμών – κυρίως του είδους E. Coli – οι οποίοι καθίστανται ικανοί να προκαλέσουν ουρολοίμωξη, αφού για κάποιους λόγους μειωθεί η προστατευτική δράση της φυσιολογικής κολπικής χλωρίδας. Μάλιστα στη συγκεκριμένη έρευνα αναφέρονται και άλλα είδη παθογόνων μικροοργανισμών, η ανάπτυξη των οποίων συσχετίζεται με την εκδήλωση ουρολοίμωξης.
Δείτε ΕΔΩ πώς μπορείτε να βελτιώσετε τη σεξουαλική σας ζωή χάρη στους υπερήχους HIFU!
Δείτε ΕΔΩ πώς μπορείτε να βελτιώσετε τη σεξουαλική σας ζωή χάρη στο υαλουρονικό οξύ!
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Kalinderi K, Delkos D, Kalinderis M, Athanasiadis A, Kalogiannidis I. Urinary tract infection during pregnancy: current concepts on a common multifaceted problem. J Obstet Gynaecol. 2018 May;38(4):448-453. doi: 10.1080/01443615.2017.1370579. Epub 2018 Feb 6. PMID: 29402148.
Delzell JE Jr, Lefevre ML. Urinary tract infections during pregnancy. Am Fam Physician. 2000 Feb 1;61(3):713-21. Erratum in: Am Fam Physician 2000 Jun 15;61(12):3567. PMID: 10695584.
Stapleton AE. The Vaginal Microbiota and Urinary Tract Infection. Microbiol Spectr. 2016 Dec;4(6):10.1128/microbiolspec.UTI-0025-2016. doi: 10.1128/microbiolspec.UTI-0025-2016. PMID: 28087949; PMCID: PMC5746606.
Lewis AL, Gilbert NM. Roles of the vagina and the vaginal microbiota in urinary tract infection: evidence from clinical correlations and experimental models. GMS Infect Dis. 2020 Mar 26;8:Doc02. doi: 10.3205/id000046. PMID: 32373427; PMCID: PMC7186798.
