Λίγα λόγια εισαγωγικά…
Ο κόλπος είναι κατ’ ουσίαν ο σωλήνας, ο οποίος συνδέει το αιδοίο με την είσοδο της ενδομητρικής κοιλότητας, δηλαδή το έξω τραχηλικό στόμιο.
Στον κόλπο διεισδύει το εν στύσει πέος κατά τη σεξουαλική επαφή, εντός αυτού εκσπερματώνει ο άνδρας προκειμένου να επιτευχθεί γονιμοποίηση του ωαρίου και έναρξη κύησης και εξ’ αυτού εξέρχεται το μωρό κατά το δεύτερο στάδιο του τοκετού και ο πλακούντας στο τρίτο στάδιο του τοκετού.
Ο κόλπος, όπως άλλωστε συμβαίνει και με όλο το σώμα, υπόκειται σε αλλαγές, οι οποίες ακολουθούν την ηλικία της γυναίκας. Ο «υπαίτιος» των αλλαγών αυτών είναι τα οιστρογόνα.
Οιστρογόνα ονομάζονται ορμόνες, που εκκρίνονται από τις ωοθήκες και με τη δράση τους συμμετέχουν στη ρύθμιση του κύκλου, ενώ επηρεάζουν τόσο τη μορφολογία, όσο και τη λειτουργία του κόλπου.
Τι είναι η φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου;
Η φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου είναι ένας όρος, που περιγράφει το σύνολο των μικροβίων, τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες αποικίζουν τον κόλπο (εντοπίζονται δηλαδή στον κόλπο).
Η χλωρίδα του κόλπου αποτελεί μέρος του μικροβιώματος. Το μικροβίωμα είναι το σύνολο των μικροβίων, με τα οποία συμβιώνουμε.
Η ύπαρξη «εύρωστου» μικροβιώματος είναι εξαιρετικά σημαντική για την υγεία μας, καθότι τα μικρόβια, που το αποτελούν, συμμετέχουν σε μεταβολικές διαδικασίες του οργανισμού μας, όπως είναι η πέψη των τροφών ή η προστασία του δέρματος.
Στο πρόσφατο παρελθόν εθεωρείτο, πως σε κάθε κύτταρο του οργανισμού μας αντιστοιχούσαν μέχρι και 10 μικρόβια. Εντούτοις, πρόσφατες έρευνες «κατέβασαν» την αναλογία αυτή στα 3 μικρόβια ανά κύτταρο ή ακόμα και στο 1 μικρόβιο ανά κύτταρο.
Ποια μικρόβια συναποτελούν τη φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου;
Η κολπική χλωρίδα «κυριαρχείται» από μικρόβια, τα οποία ανήκουν στο γένος Γαλακτοβάκιλλος. Εντούτοις, εντός του κόλπου εντοπίζονται και πληθυσμοί, που ανήκουν σε διαφορετικά είδη μικροβίων.
Ποια η σημασία των Γαλακτοβάκιλλων για την προστασία του κόλπου;
Οι Γαλακτοβάκιλλοι είναι τρόπον τινά οι «φρουροί» του κόλπου. Σε περίπτωση, που ο πληθυσμός τους για διάφορους λόγους μειωθεί, τότε αυξάνεται ο πληθυσμός άλλων μικροβίων, που εντοπίζονται φυσιολογικά σε μικρούς αριθμούς. Στην περίπτωση αυτή ενδέχεται να εμφανιστούν συμπτώματα, όπως εκροή δύσοσμου υγρού από τον κόλπο, καύσος – ιδιαίτερα κατά την επαφή – και αίσθημα κνησμού, τα οποία χαρακτηρίζουν την κολπίτιδα (φλεγμονή του κόλπου), ενώ συχνά στο test Παπανικολάου ανευρίσκεται τραχηλίτις (φλεγμονή του τραχήλου).
Πόσο συχνό είναι το κάπνισμα στην Ελλάδα;
Σύμφωνα με στοιχεία, τα οποία εκτίθενται σε μελέτη του 2022 επί στατιστικού δείγματος 3.820 ενηλίκων 47,5% εκ των οποίων ήταν άνδρες προέκυψε, ότι 33,5% εξ αυτών ήταν καπνιστές, ενώ το ποσοστό αυτό ήταν σαφώς υψηλότερο μεταξύ των ανδρών (39,1%) εν συγκρίσει με το αντίστοιχο, που κατεγράφη μεταξύ των γυναικών (29,4%).
Τα στατιστικά αυτά στοιχεία είναι παραπλήσια με ανάλογα, με αυτά της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας του 2014 όπου και περιγράφεται, ότι το 39% των ανδρών και το 26% των γυναικών με ηλικία μεγαλύτερη των 15 ετών καπνίζουν σε καθημερινή βάση, ενώ το 27% των νέων με ηλικίες μεταξύ των 15 και των 24 ετών έχουν αυτή τη βλαβερή συνήθεια.
Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει και στην έκθεση ενός εκάστου στο παθητικό κάπνισμα τόσο στο σπίτι, όσο και σε δημόσιους χώρους, συμπεριλαμβανομένων των σχολείων, όπου σύμφωνα με μελέτη του 2015 ποσοστό 37% των μαθητών είναι παθητικοί καπνιστές.
Σκοπός παρόντος πονήματος δεν είναι η περιγραφή των βλαβερών συνεπειών του καπνίσματος εν γένει, οι οποίες είναι λίγο ως πολύ τοις πάσι γνωστές, αλλά να επικεντρωθεί στις συνέπειες αυτές σε ό,τι αφορά ειδικά την υγεία του κόλπου.
Μα είναι το κάπνισμα βλαπτικό για την υγεία του κόλπου; Τι λένε τα στατιστικά στοιχεία;
Αύξηση των πιθανοτήτων μία καπνίστρια να προσβληθεί από κολπίτιδα σχετιζόμενη με την τοπική ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών εν σχέσει με μία μη καπνίστρια έχει καταγραφεί σε πλήθος μελετών.
Αναφέρουμε καταρχάς παλαιότερη μελέτη του 1991, με 800 συμμετέχουσες, εκ των οποίων οι 400 είχαν συμπτώματα βακτηριακής κολπίτιδας και οι υπόλοιπες 400 δεν είχαν τέτοια συμπτώματα. Οι ερευνητές στη συγκεκριμένη περίπτωση παρατήρησαν, πως οι γυναίκες, που ανέφεραν τέτοιου είδους συμπτωματολογία ήταν συχνότερα πρώην ή νυν καπνίστριες.
Εξάλλου και οι συντάκτες νεώτερης μελέτης του 2014, κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως οι καπνίστριες διέτρεχαν υψηλότερο κίνδυνο να παρουσιάσουν κολπίτιδα ένεκα του παρασίτου Τριχομονάδα (Trichomonas vaginalis).
Οι συντάκτες δύο άλλων μελετών μάλιστα, μίας του 2012 και μίας του 2015 κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως οι καπνίστριες έχουν υψηλότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν συμπτώματα λοίμωξης της περιοχής του κόλπου και του τραχήλου από το βακτήριο Χλαμύδια (Chlamydia trachomatis).
Γιατί το κάπνισμα έχει βλαβερές συνέπειες όσον αφορά την υγεία του κόλπου;
Η συνήθεια του καπνίσματος έχει εν αρχή αρνητική επιρροή στην εν γένει λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι το «σύστημα άμυνας» του οργανισμού έναντι λοιμώξεων από ιούς ή βακτήρια, αλλά και έναντι αυτού ακόμα του καρκίνου. Μία εκ των μελετών, στα συμπεράσματα της οποίας περιγράφεται η συσχέτιση καπνίσματος και μεταβολών στη λειτουργία του ανοσοποιητικού δημοσιεύθηκε το 2010.
Πάντως ειδικότερα όσον αφορά την αρνητική επιρροή του καπνίσματος στην υγεία του κόλπου, αξίζει να αναφερθούμε σε μία έτερη μελέτη του 2014 (Brotman και συνεργάτες) και σε μία έτερη μελέτη του 2018. Στα συμπεράσματα αμφοτέρων των μελετών αυτών, η αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης φλεγμονών στον κόλπο ένεκα του καπνίσματος συνδέθηκε με τη μείωση, που αυτή η βλαπτική συνήθεια προκαλεί, στον πληθυσμό των Γαλακτοβακίλλων.
Δείτε ΕΔΩ πώς η Ιατρική Κλινική Υπνοθεραπεία (Ύπνωση) μπορεί να βοηθήσει να κόψετε το κάπνισμα!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
George Michas, Emmanuella Magriplis, Renata Micha, Michail Chourdakis, Antonis Koutelidakis, George Dimitriadis, Demosthenes Panagiotakos, Antonis Zampelas, “Prevalence and factors associated with smoking in a nationally representative sample of Greek adults: The Hellenic National Nutrition and Health Survey (HNNHS)”, Hellenic Journal of Cardiology, Volume 67, 2022, Pages 19-27, ISSN 1109-9666, https://doi.org/10.1016/j.hjc.2022.05.005. (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1109966622000677)
Andreas S Lappas, Anna S Tzortzi, Efstathia M Konstantinidi, Niki Dimou,Panagiotis K. Behrakis “Factors Associated with Exposure to Passive Smoking among 12-18 year-old Students in Athens and Thessaloniki, Greece”, November 2015Tobacco Prevention & Cessation Tob Prev Cessation(1(November)): DOI:10.18332/tpc/60652
Larsson PG, Platz-Christensen JJ, Sundström E. Is bacterial vaginosis a sexually transmitted disease? Int J STD AIDS. 1991 Sep-Oct;2(5):362-4. doi: 10.1177/095646249100200511. PMID: 1958722.
Swartzendruber A, Sales JM, Brown JL, Diclemente RJ, Rose ES. Correlates of incident Trichomonas vaginalis infections among African American female adolescents. Sex Transm Dis. 2014 Apr;41(4):240-5. doi: 10.1097/OLQ.0000000000000094. PMID: 24622635; PMCID: PMC4313569.
Marcone V, Recine N, Gallinelli C, Nicosia R, Lichtner M, Degener AM, Chiarini F, Calzolari E, Vullo V. Epidemiology of Chlamydia trachomatis endocervical infection in a previously unscreened population in Rome, Italy, 2000 to 2009. Euro Surveill. 2012 Jun 21;17(25):20203. PMID: 22748006.
Wangnapi RA, Soso S, Unger HW, Sawera C, Ome M, Umbers AJ, Ndrewei N, Siba P, Li Wai Suen CS, Vallely A, Wapling J, Ryan C, Mueller I, Rogerson SJ. Prevalence and risk factors for Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae and Trichomonas vaginalis infection in pregnant women in Papua New Guinea. Sex Transm Infect. 2015 May;91(3):194-200. doi: 10.1136/sextrans-2014-051670. Epub 2014 Oct 13. PMID: 25313204.
Arnson Y, Shoenfeld Y, Amital H. Effects of tobacco smoke on immunity, inflammation and autoimmunity. J Autoimmun. 2010 May;34(3):J258-65. doi: 10.1016/j.jaut.2009.12.003. Epub 2009 Dec 29. PMID: 20042314.
Brotman RM, He X, Gajer P, Fadrosh D, Sharma E, Mongodin EF, Ravel J, Glover ED, Rath JM. Association between cigarette smoking and the vaginal microbiota: a pilot study. BMC Infect Dis. 2014 Aug 28;14:471. doi: 10.1186/1471-2334-14-471. PMID: 25169082; PMCID: PMC4161850.
Nelson TM, Borgogna JC, Michalek RD, Roberts DW, Rath JM, Glover ED, Ravel J, Shardell MD, Yeoman CJ, Brotman RM. Cigarette smoking is associated with an altered vaginal tract metabolomic profile. Sci Rep. 2018 Jan 16;8(1):852. doi: 10.1038/s41598-017-14943-3. PMID: 29339821; PMCID: PMC5770521.
