Τι σημαίνει «πρήξιμο»; Ας το αποδώσουμε με ιατρικούς όρους…
Καταρχάς, ο όρος «πρήξιμο» αποδίδεται με τον ιατρικό όρο «οίδημα». Έτσι η περιοχή, που εμφανίζεται «πρησμένη» αποκαλείται από τον ιατρό «οιδηματώδης».
Με τον όρο οίδημα αναφερόμαστε στην «ανώμαλη άθροιση υγρού στα μεσοκυττάρια διαστήματα του σώματος».
Μεσοκυττάριο ονομάζεται το διάστημα μεταξύ των κυττάρων, το οποίο καταλαμβάνεται από υγρό.
Πού εμφανίζεται το οίδημα;
Με δεδομένον ότι το μεσοκυττάριο διάστημα εντοπίζεται σε όλα τα όργανα του σώματος, οίδημα είναι δυνατόν να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε όργανο. Ανάλογα με το όργανο, που εμφανίζεται οιδηματώδες, ονοματίζουμε και το οίδημα. Για παράδειγμα:
• Εγκεφαλικό οίδημα (εντός του εγκεφαλικού ιστού και προκαλεί νευρολογικά συμπτώματα)
• Πνευμονικό οίδημα (εντός των πνευμόνων και προκαλεί σοβαρές δυσκολίες στην αναπνοή)
• Περιφερικό οίδημα (οίδημα, που εμφανίζεται στα άκρα και κυρίως στα κάτω άκρα, αλλά ενδέχεται να εμφανιστεί και στα άνω άκρα, οπότε και συχνά συνδέεται με την πρόκληση του Συνδρόμου Καρπιαίου Σωλήνα)
Πότε δημιουργείται το οίδημα;
Ας θυμηθούμε τις δυνάμεις, που καθορίζουν τη ροή του μεσοκυττάριου υγρού, οι οποίες αποδίδονται σχηματική στην παρακάτω εικόνα, στην οποία διακρίνουμε ένα αιμοφόρο αγγείο, που διατρέχει το μεσοκυττάριο υγρό:
• Η υδροστατική πίεση εντός του αιμοφόρου αγγείου τείνει να «σπρώξει» υγρό προς το μεσοκυττάριο διάστημα.
• Η ωσμωτική πίεση τείνει να «σπρώξει» υγρό από το μεσοκυττάριο διάστημα προς το αγγείο
• Τα λεμφικά αγγεία απομακρύνουν το πλεονάζον υγρό, που εντοπίζεται εντός του μεσοκυτταρίου διαστήματος
Αν για κάποιο λόγο οι δυνάμεις, που τείνουν να απομακρύνουν το υγρό από το μεσοκυττάριο χώρο (χρωματίζονται με πράσινο στην ανωτέρω εικόνα), πάψουν να εξισορροπούν τη δύναμη, που τείνει να «γεμίσει» το μεσοκυττάριο χώρο με υγρό (χρωματίζεται με μπλε στην ανωτέρω εικόνα), τότε προκαλείται οίδημα, το κοινώς δηλαδή αποκαλούμενο «πρήξιμο».
Συνεπώς το οίδημα εμφανίζεται αν:
• αυξηθεί η υδροστατική πίεση του αίματος
• μειωθεί η ωσμωτική πίεση του αίματος
• αυξηθεί η διαπερατότητα του τοιχώματος των αγγείων, δηλαδή για κάποιους λόγους γίνει «ευκολότερη» η διάβασή του από το υγρό
• παρεμποδιστεί η ροή της λέμφου
Πότε αυξάνεται η υδροστατική πίεση του αίματος εντός των αγγείων;
• Στην υπέρταση (δηλαδή, όταν η πίεση εντός των αγγείων είναι παθολογικά υψηλή).
• Όταν υφίσταται καρδιακή ανεπάρκεια (η καρδιά δεν έχει την απαιτούμενη δύναμη, ώστε να συντηρήσει την κυκλοφορία του αίματος, με αποτέλεσμα αυτό να «λιμνάζει» κυρίως εντός των φλεβών)
• Όταν υπάρχει φλεβική ανεπάρκεια (αυτό συμβαίνει κατά κύριο λόγο στις φλέβες των κάτω άκρων, τα τοιχώματα των οποίων «χαλαρώνουν», οπότε και το αίμα «λιμνάζει» εντός αυτών)
• Όταν υπάρχει παρεμπόδιση στην κυκλοφορία του αίματος (όπως μπορεί να συμβεί στην περίπτωση καρκινικών όγκων, που «πιέζουν» τα αγγεία ή τα διηθούν, ή στην περίπτωση θρομβώσεων, οπότε εντός των αγγείων δημιουργούνται θρόμβοι, που παρεμποδίζουν την ομαλή ροή του αίματος)
• Όταν υπάρχει αυξημένη κατακράτηση υγρών (αυτό μπορεί να συμβεί για ορμονικούς λόγους, όπως στην εγκυμοσύνη ή λίγο πριν την περίοδο ή στη νεφρική ανεπάρκεια, οπότε και τα νεφρά δεν δύνανται να παράγουν ούρα και να αποβάλλουν τα υγρά με τους απαιτούμενους ρυθμούς)
Πότε μειώνεται η ωσμωτική πίεση του αίματος;
Η ωσμωτική πίεση του αίματος μειώνεται, όταν μειώνεται η συγκέντρωση των πρωτεϊνών του αίματος. Αυτό συμβαίνει στην ηπατική ανεπάρκεια, διότι μειώνεται η παραγωγή των πρωτεϊνών αυτών, αλλά και στη νεφρική ανεπάρκεια, διότι αυξάνεται η αποβολή τους με τα ούρα.
Πότε αυξάνεται η διαπερατότητα του τοιχώματος των αγγείων;
Η διαπερατότητα του τοιχώματος των αγγείων, δηλαδή ο βαθμός στον οποίο τα τοιχώματα αυτά «παρεμποδίζουν» τη διέλευση του υγρού, που βρίσκεται εντός των αιμοφόρων αγγείων δεν είναι σταθερή, αλλά μεταβάλλεται.
Έτσι, όταν η διαπερατότητα των αγγείων αυξάνεται, το υγρό, που βρίσκεται εντός του αγγείου «βγαίνει ευκολότερα» στο μεσοκυττάριο χώρο, ακόμα και όταν η υδροστατική πίεση εντός του αγγείου δεν είναι ιδιαίτερα υψηλή.
Αύξηση της διαπερατότητας του τοιχώματος των αγγείων έχουμε, αν επί του τοιχώματος αυτού δράσουν ουσίες, που παράγονται στον οργανισμό είτε μετά από αλλεργική αντίδραση, είτε μετά από αντίδραση σε βλαπτικούς μικροβιακούς παράγοντες ή καρκινικά κύτταρα.
Πότε παρεμποδίζεται η κυκλοφορία της λέμφου;
Η κυκλοφορία της λέμφου παρεμποδίζεται, όταν το λεμφικό σύστημα και κυρίως οι λεγόμενοι λεμφαδένες, που αποτελούν τμήμα του, βλαφθεί, συνηθέστερα μετά από θεραπεία για καρκίνο (χειρουργική αφαίρεση ή ακτινοθεραπεία) και σπανιότερα μετά από έντονες τοπικές φλεγμονές.
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
