Ας θυμηθούμε την ανατομία της μήτρας…
Η μήτρα (αρχαιοελληνικός όρος: «ὑστέρα») είναι ένα όργανο με σχήμα ανεστραμμένου αχλαδιού και αποτελεί μέρος του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας.
Πρόκειται για ένα κοίλο όργανο (= όργανο με κοιλότητα). Η κοιλότητα της μήτρας ονομάζεται ενδομητρική κοιλότητα και εντός αυτής αναπτύσσεται προστατευμένο το μωρό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Η ενδομητρική κοιλότητα έχει σχήμα ανάποδου τριγώνου. Στις γωνίες του τριγώνου της ενδομητρικής κοιλότητας απαντώνται τρεις οπές. Η οπή που συναντάμε στην κάτω γωνία ονομάζεται έσω τραχηλικό στόμιο και συνδέει την ενδομητρική κοιλότητα μέσω του ενδοτραχηλικού σωλήνα με τον κόλπο. Στις δύο πάνω γωνίες του τριγώνου συναντάμε τα σαλπιγγικά στόμια.
Η μήτρα, όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα εντοπίζεται εντός της πυέλου (λεκάνης) της γυναίκας.
Εκατέρωθεν της μήτρας εντοπίζονται οι ωοθήκες. Αν πρόκειται για γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας, οι ωοθήκες αποτελούν την έδρα παραγωγής αφενός των ωρίμων ωαρίων, τα οποία είναι έτοιμα προς γονιμοποίηση, αφετέρου των ορμονών, που ρυθμίζουν τον εμμηνορρυσιακό κύκλο, δηλαδή την περίοδο.
Σταδιακά, όσο η γυναίκα πλησιάζει στην εμμηνόπαυση, η λειτουργία των ωοθηκών βαίνει μειούμενη, τόσο όσον αφορά την παραγωγή ωαρίων, όσο και την παραγωγή ορμονών. Μετά την εμμηνόπαυση η λειτουργία των ωοθηκών αναστέλλεται πλήρως και το μέγεθος των οργάνων αυτών σταδιακά μειώνεται, ή – όπως λέμε – οι ωοθήκες ατροφούν.
Η κοιλότητα της μήτρας καλύπτεται εσωτερικά από έναν εξειδικευμένο ιστό, που ονομάζεται ενδομήτριο. Το πάχος του ενδομητρίου μίας γυναίκας αναπαραγωγικής ηλικίας δεν είναι σταθερό αλλά αυξομειώνεται ακολουθώντας τον κύκλο. Μετά την εμμηνόπαυση όμως, όπως και οι ωοθήκες, έτσι το ενδομήτριο ατροφεί και το πάχος του παραμένει σταθερά λεπτό.
Πώς το ενδομήτριο εμμηνοπαυσιακής γυναίκας απεικονίζεται στον υπερηχογραφικό έλεγχο;
Είναι δυνατόν το ενδομήτριο να απεικονισθεί στο διακολπικό υπερηχογράφημα και ο ιατρός δύναται τότε να μετρήσει το πάχος του.
Στην παρακάτω εικόνα απεικονίζεται η μήτρα (η σκιά, που περικλείεται από την κόκκινη γραμμή) και το ενδομήτριο (η σκιά, που περικλείεται από την κίτρινη γραμμή). Το μετρημένο πάχος του ενδομητρίου ισούται με περίπου 0,44 εκατοστά.
Το ερώτημα, που καλείται να απαντήσει ο ιατρός είναι κατά πόσον το πάχος του ενδομητρίου σε μία γυναίκα μετά την εμμηνόπαυση είναι δυνατόν να συνδέεται με ενδεχόμενη παθολογία είτε καλοήθη, είτε κακοήθη, προκειμένου να συστήσει περαιτέρω έλεγχο δια υστεροσκόπησης ή απλής απόξεσης του ενδομητρίου.
Στο σημείο αυτό θα διαχωρίσουμε τρεις περιπτώσεις:
• η γυναίκα αναφέρει κολπική αιμόρροια;
• η γυναίκα δεν αναφέρει κολπική αιμόρροια και η μέτρηση του πάχους του ενδομητρίου έγινε στα πλαίσια προληπτικού ελέγχου;
• λαμβάνει η γυναίκα φάρμακα;
Πόσο παχύ θα πρέπει να είναι το ενδομήτριο, αν πρόκειται για γυναίκα μετά την εμμηνόπαυση, που αναφέρει κολπική αιμόρροια;
Καταρχάς, η εμφάνιση κολπικής αιμόρροιας μετά την παρέλευση ενός έτους από την τελευταία περίοδο, δηλαδή αφού η γυναίκα έχει «επισήμως» μπει – κατά το κοινώς λεγόμενο – στην εμμηνόπαυση είναι από μόνη της σημείο ανησυχίας, καθότι συχνά αυτή αποτελεί και το πρώτο σημείο καρκίνου του ενδομητρίου. Επομένως, δεν είναι ασύνηθες ο ιατρός να συστήσει περαιτέρω έλεγχο και μόνο λόγω του συμπτώματος αυτού. Εντούτοις, ο υπερηχογραφικός έλεγχος εν όψει του συγκεκριμένου ελέγχου είναι δυνατόν να δώσει κάποια επιπλέον στοιχεία.
Έχει διατυπωθεί η άποψη, πως παρουσία κολπικής αιμόρροιας σε εμμηνοπαυσιακή γυναίκα, το «ανώτατο» όριο πάχους του ενδομητρίου ανέρχεται στα 5 χιλιοστά του μέτρου. Φαίνεται, ότι αν το πάχος του ενδομητρίου στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ίσο ή μεγαλύτερο από το όριο αυτό, τότε οι πιθανότητες κακοήθειας ανέρχονται στο 7% περίπου.
Πόσο παχύ θα πρέπει να είναι το ενδομήτριο, αν πρόκειται για γυναίκα μετά την εμμηνόπαυση, που ΔΕΝ αναφέρει κολπική αιμόρροια;
Η ερμηνεία του πάχους του ενδομητρίου εν τοιαύτη περιπτώσει είναι λιγότερο ξεκάθαρη. Έχουν προταθεί διάφορα «ανώτατα» όρια για το πάχος του ενδομητρίου μετά την εμμηνόπαυση.
Υφίστανται στατιστικές αναλύσεις στη διεθνή βιβλιογραφία, οι οποίες κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως οι πιθανότητες για καρκίνο του ενδομητρίου ανέρχονται στο 7% περίπου, αν το πάχος του ενδομητρίου είναι μεγαλύτερο των 11 χιλιοστών, ενώ αυτές είναι σαφώς χαμηλότερες, επί μετρήσεων μικροτέρων του ορίου αυτού.
Πάντως αξίζει να αναφερθούμε σε δύο μελέτες, οι οποίες συντάχθηκαν το 2014 και το 2018 στα πλαίσια των οποίων εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, οι οποίες παρουσίαζαν στον υπερηχογραφικό έλεγχο πάχος ενδομητρίου μεγαλύτερο των 5 χιλιοστών, αλλά όχι κολπική αιμόρροια, υπεβλήθησαν σε υστεροσκόπηση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μελετών αυτών, ποσοστό μεταξύ του 68% και του 78% των γυναικών αυτών παρουσίαζαν κάποια καλοήθη παθολογία, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων πολύποδα ενώ ποσοστό αυτών, που παρουσίαζαν προκαρκινικές αλλοιώσεις ή αληθή καρκίνο κυμαινόταν μεταξύ του 1,5% και του 2% περίπου (ποσοστό όχι ευκαταφρόνητο).
Πιο εκτενής μελέτη του 2022, πάντως κατέδειξε, ότι, όσον αφορά ασυμπτωματικές εμμηνοπαυσιακές γυναίκες με ενδομήτριο πάχους μεγαλυτέρου των 4 χιλιοστών, το ποσοστό παρουσίας καλοήθους παθολογίας ανέρχεται ακόμα και στο 97%, ενώ το ποσοστό αυτών, που παρουσιάζουν προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο στο 2,3%.
Τι συμβαίνει, όταν η γυναίκα λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή;
Χρήσιμο είναι να σημειωθεί, πως η λήψη θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης ή του φαρμάκου ταμοξιφαίνη, που ενίοτε λαμβάνεται από γυναίκες, που έχουν χειρουργηθεί για καρκίνο του μαστού, είναι δυνατόν να προκαλέσει πάχυνση του ενδομητρίου. Συνεπώς, το στοιχείο αυτό του ιστορικού της γυναίκας θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στην υπερηχογραφική εκτίμηση του πάχους του ενδομητρίου.
Τι συμβαίνει, αν εντός της μήτρας εντοπισθεί υγρό;
Είναι δυνατόν κατά τον έλεγχο του ενδομητρίου με υπερηχογράφημα σε εμμηνοπαυσιακή γυναίκα, η οποία δεν παρουσιάζει κολπική αιμόρροια, να εντοπισθεί ελεύθερο υγρό (απεικονίζεται με «μαύρο» – βλ. εικόνα).
Μελέτη του 2005 υπογραμμίζει τη χρεία υποβολής της γυναίκας σε υστεροσκόπηση, αν εν τοιαύτη περιπτώσει και το ενδομήτριο παρουσιάζει πάχος μεγαλύτερο των 3 χιλιοστών, καθότι τότε η πιθανότητα ύπαρξης κακοήθειας είναι υψηλή.
Δείτε ΕΔΩ πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ριζικά την κολπική ξηρότητα, χάρη στους υπερήχους HIFU
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Πληροφορίες για το παρόν πόνημα αντλήθηκαν από την ιστοσελίδα Radiopedia
Korkmazer E, Solak N, Üstünyurt E. Hysteroscopic assessment of postmenopausal endometrial thickening. Prz Menopauzalny. 2014;13(6):330-333. doi:10.5114/pm.2014.47985
Trojano G, Damiani GR, Casavola VC, et al. The Role of Hysteroscopy in Evaluating Postmenopausal Asymptomatic Women with Thickened Endometrium [published correction appears in Gynecol Minim Invasive Ther. 2018 Apr-Jun;7(2):92]. Gynecol Minim Invasive Ther. 2018;7(1):6-9. doi:10.4103/GMIT.GMIT_10_17
Patrizi L, Ticconi C, Borelli B, et al. Clinical significance of endometrial abnormalities: an observational study on 1020 women undergoing hysteroscopic surgery. BMC Womens Health. 2022;22(1):106. Published 2022 Apr 7. doi:10.1186/s12905-022-01682-5
Takacs P, De Santis T, Nicholas MC, Verma U, Strassberg R, Duthely L. Echogenic endometrial fluid collection in postmenopausal women is a significant risk factor for disease. J Ultrasound Med. 2005 Nov;24(11):1477-81. doi: 10.7863/jum.2005.24.11.1477. PMID: 16239648.
