Τι είναι η παχυσαρκία;
Ένα βασικό εργαλείο μέτρησης, που χρησιμοποιείται στη διάγνωση της παχυσαρκίας είναι ο Δείκτης Μάζας/ Σώματος (Body Mass Index/ BMI). Ο δείκτης αυτός υπολογίζεται διαιρώντας το βάρος σε κιλά με το ύψος σε μέτρα υψωμένο στο τετράγωνο, οπότε η μονάδα του BMI είναι τα Kg/m^2. Ανάλογα με τη μέτρηση αυτή ο καθένας κατατάσσεται στις παρακάτω κατηγορίες (Panuganti και συνεργάτες, 2023):
• Λιποβαρής: BMI μικρότερος των 18,5 Kg/m^2
• Φυσιολογικό βάρος (Νορμοβαρής): BMI μεταξύ των 18,5Kg/m^2 και των 24,9Kg/m^2
• Υπέρβαρος: BMI μεταξύ των 25 Kg/m^2 και των 29,9 Kg/m^2
• Παχύσαρκος (τάξης 1): BMI μεταξύ των 30 Kg/m^2 και των 34,9 Kg/m^2
• Παχύσαρκος (τάξης 2): BMI μεταξύ των 35 Kg/m^2 και των 39,9 Kg/m^2
• Παχύσαρκος (τάξης 3): BMI μεγαλύτερος των 40 Kg/m^2
Σε μελέτη του 2006 (Kapantais και συνεργάτες, 2006), στα πλαίσια της οποίας ελήφθησαν υπόψη στοιχεία από το ιστορικό 17,341 ανδρών και γυναικών, που κατοικούσαν στην Ελλάδα και είχαν ηλικία μεταξύ των 20 και των 70 ετών, υπολογίστηκε, πως ο μέσος BMI ανήρχετο στα 26,5 (27,3 Kg/m^2 για τους άνδρες και 25,7 Kg/m^2 για τις γυναίκες). Το δε ποσοστό του πληθυσμού, που παρουσίαζε παχυσαρκία έφθανε το 22,5% (26% για τους άνδρες και 25,7% για τις γυναίκες), ενώ υπέρβαρο ήταν το 35,2% του πληθυσμού (41,1% των ανδρών και 29,9% των γυναικών). Τα δε ποσοστά παχυσαρκίας παρέμεναν περίπου σταθερά ανεξάρτητα από την ηλικία, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά μεταξύ των γυναικών παρουσίαζαν αυξητική τάση με την ηλικία.
Σε γενικές γραμμές θεωρούμε, πως η εκδήλωση της παχυσαρκίας συνδέεται με την «ανισορροπία» μεταξύ της προσλαμβανόμενης από την τροφή ενέργειας και της καταναλισκόμενης ενέργειας για την κάλυψη των σωματικών αναγκών. Η παχυσαρκία είναι μία πολυπαραγοντική νόσος και η ανάλυση των αιτίων της, που κατά περίπτωσιν είναι γενετικά, πολιτισμικά και κοινωνικά, κείται πέραν του σκοπού στου παρόντος πονήματος. Άλλα αίτια της παχυσαρκίας περιλαμβάνουν τη μειωμένη σωματική δραστηριότητα, τις διαταραχές ύπνου, ενδοκρινικές διαταραχές, λήψη κάποιων τύπων φαρμακευτικής αγωγής, αλλά και την κατανάλωση τροφίμων, που έχουν υποστεί έντονη επεξεργασία και χαρακτηρίζονται από την εξαιρετικά υψηλή περιεκτικότητά τους σε υδατάνθρακες (Panuganti και συνεργάτες, 2023).
Πότε οι γυναίκες εισέρχονται στην εμμηνόπαυση;
Κατά μέσο όρο η εμμηνόπαυση επέρχεται στην ηλικία των 51 ετών. Το ηλικιακό φάσμα εντός του οποίου είναι πιθανότερο μια γυναίκα να έχει την εμπειρία της εμμηνόπαυσης κυμαίνεται μεταξύ των 48 και των 55 ετών.
Υπάρχει όμως και ποσοστό 1% περίπου των γυναικών, οι οποίες θα βιώσουν τη λεγόμενη πρόωρη εμμηνόπαυση πριν την συμπλήρωση του 40ου έτους της ηλικίας τους.
Τι είναι η κλιμακτήριος;
Η εμμηνόπαυση – κατά κανόνα – δεν εκδηλώνεται «μία κι έξω», αλλά προηγείται μία «μεταβατική περίοδος», η οποία αποκαλείται και «κλιμακτήριος». Κατά την κλιμακτήριο η δραστηριότητα των ωοθηκών βαίνει μειούμενη. Η προοδευτική αυτή κάμψη της ωοθηκικής δραστηριότητας αντικατοπτρίζεται τόσο σε αναφερόμενες από τη γυναίκα μεταβολές στην περίοδό της, αλλά και σε εργαστηριακές εξετάσεις.
Τι είναι οι εξάψεις στην εμμηνόπαυση;
Η πλειονότητα των γυναικών περιγράφουν τις εξάψεις στην εμμηνόπαυση ως ένα αίσθημα αιφνιδίου και συντόμου ξεσπάσματος θερμότητας. Το αίσθημα αυτό ενδέχεται να εξαπλώνεται σε όλο το σώμα, αλλά συνηθέστερα εντοπίζεται κατά κύριο λόγο στο πρόσωπο, στο λαιμό και στο στήθος.
Οι εξάψεις σε αρκετές περιπτώσεις συνοδεύονται από εφίδρωση και παροδική ερυθρότητα του δέρματος, ειδικά στο πρόσωπο
Μία έξαψη ενδέχεται να διαρκέσει από 1 με 2 λεπτά, έως ακόμα και 5 λεπτά, ενώ συχνά συνοδεύεται από ταχυπαλμία και διαταραχές στη διάθεση (ταραχή). Η αποδρομή της έξαψης συνήθως συνοδεύεται από αίσθημα δροσιάς.
Ποια η σχέση της παχυσαρκίας με τις εξάψεις της εμμηνόπαυσης;
Τα συμπεράσματα μελέτης, στην οποία συμμετείχαν 749 γυναίκες ηλικίας από 45 έως 60 ετών, κατέδειξαν, πως οι πιθανότητες εκδήλωσης εξάψεων αυξάνονταν, όσο αυξανόταν και ο BMI (Saccomani και συνεργάτες, 2017).
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και μελέτη, στην οποία έγινε διάκριση μεταξύ κεντρικής και γενικής παχυσαρκίας. Η γενική παχυσαρκία είναι κατ’ ουσίαν η παχυσαρκία, όπως μετράται με βάση τον BMI. Αντίθετα, κατά την εμμηνόπαυση η παχυσαρκία «μετατρέπεται» σε «κεντρική» με το λίπος να συσσωρεύεται κατά κύριο λόγο γύρω από την κοιλία. Η κεντρική παχυσαρκία είναι άλλωστε και ένα εκ των χαρακτηριστικών του λεγομένου μεταβολικού συνδρόμου, που συχνά εκδηλώνεται στην εμμηνόπαυση. Οι επιστήμονες παρατήρησαν, πως τόσο η «γενική», όσο και η «κεντρική» παχυσαρκία συσχετίζονται με την αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης εξάψεων στην εμμηνόπαυση (Tang και συνεργάτες, 2022).
Γιατί η παχυσαρκία συνδέεται με αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης εξάψεων στην εμμηνόπαυση;
Στο σημείο αυτό θα ήταν χρήσιμο να αναφερθούμε στον αποκαλούμενο Δείκτη Λιπώδους Μάζας (ή Δείκτη Μάζας Λίπους) (Fat Mass Index/ FMI). Ο συγκεκριμένος δείκτης διατυπώθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1980 και είναι το πηλίκο του ποσοστού λίπους του σώματος, όπως αυτό μετράται δια της μεθόδου της Βιοηλεκτρικής Εμπέδησης (Bioelectrical Impedance Analysis) δια του ύψους του ατόμου υψωμένο στο τετράγωνο. Προκειμένου το να μετρηθεί το ποσοστό λίπους του ατόμου δια της μεθόδου της Βιοηλεκτρικής Εμπέδησης, χρησιμοποιούνται ειδικά ηλεκτρόδια, τα οποία εφάπτονται στο δέρμα. Έχει διατυπωθεί η άποψη, πως ο FMI, ο οποίος λαμβάνει υπόψη το ποσοστό λίπους του σώματος, ενδέχεται να είναι μία ακριβέστερη μέτρηση της παχυσαρκίας από τον BMI (Peltz και συνεργάτες, 2010).
Φαίνεται, πως ο υψηλός FMI – που συνεπάγεται και υψηλό ποσοστό σωματικού λίπους – συσχετίζεται με εντονότερες εξάψεις, όπως παρατήρησαν οι συντάκτες μελέτης, στην οποία συμμετείχαν 554 γυναίκες ηλικίας μεταξύ των 40 και των 64 ετών (Kazama και συνεργάτες, 2023). Επομένως, σύμφωνα με τη μελέτη αυτή το υψηλό ποσοστό σωματικού λίπους είναι στην πραγματικότητα, η «γενεσιουργός αιτία» των εξάψεων και στην παχυσαρκία. Θα μπορούσε με άλλα λόγια να υποτεθεί, πως ο «συνδετικός κρίκος» μεταξύ παχυσαρκίας και εξάψεων είναι η περίσσεια λιπώδους ιστού.
Αυτό δεν αποκλείεται να συμβαίνει, διότι, όπως έχει παρατηρηθεί, η περίσσεια λιπώδους ιστού συνδέεται με διαταραχή στην παραγωγή οιστρογόνων καθ’ όλη τη ζωή της γυναίκας (Mair και συνεργάτες, 2020), αλλά και ειδικότερα μετά την εμμηνόπαυση (Mair και συνεργάτες, 2020; Kuryłowicz, 2023). Η διαταραχή της παραγωγής οιστρογόνων στις παχύσαρκες γυναίκες, που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση, έχει «ενοχοποιηθεί» για την αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης εξάψεων (Gallicchio και συνεργάτες, 2005).
Η απώλεια βάρους συνδέεται με μείωση των εξάψεων;
Έχει καταδειχθεί, πως η απώλεια βάρους συνδέεται με μείωση των εξάψεων στην εμμηνόπαυση (Huang και συνεργάτες, 2010). Με μείωση των εξάψεων εξάλλου, έχει φανεί, πως συνδέεται και η διατήρηση της μυϊκής μάζας κατά την κλιμακτήριο και την εμμηνόπαυση (Woods και συνεργάτες, 2020).
Πώς μπορώ να χάσω βάρος κατά την εμμηνόπαυση;
Από την ανάγνωση της διεθνούς ιατρικής βιβλιογραφίας προκύπτει, πως η υποβολή σε Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία (ονομάζεται και «Κλινική Ύπνωση») των παχύσαρκων ατόμων οδηγεί σε βελτίωση των διατροφικών συνηθειών (Roslim και συνεργάτες, 2021; Delestre και συνεργάτες, 2022) και απώλεια βάρους (Erşan & Erşan, 2020; Roslim και συνεργάτες, 2022). Δια της μεθόδου αυτής εξάλλου επιτυγχάνεται ταυτόχρονα και μείωση των ιδίων των εξάψεων!
Τι είναι η κλινική ύπνωση;
Ο πλήρης τίτλος της εν λόγω μεθόδου είναι «Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία». Κατ’ ουσίαν σε αυτή «συνδυάζεται» η ύπνωση με τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία.
Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας, το οποίο εστιάζει στον τρόπο, που οι σκέψεις, οι πεποιθήσεις και οι στάσεις ζωής ενός εκάστου επηρεάζουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του. Το συγκεκριμένο είδος θεραπείας αποσκοπεί στην απόκτηση εκ μέρους του θεραπευομένου δεξιοτήτων, χάρη στις οποίες αυτός θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει με τρόπο λειτουργικό διάφορες καταστάσεις, που ο ίδιος αντιλαμβάνεται ως προβληματικές. Εν ολίγοις, δια της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας εξετάζονται οι γνωσίες («ο τρόπος σκέψης») και οι συμπεριφορές («ο τρόπος δράσης») και αξιολογείται το κατά πόσον αυτές βοηθούν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της ζωής. Εν τέλει διερευνάται το ενδεχόμενο δυνατότητας εκτέλεσης τροποποιήσεων των γνωσιών και των συμπεριφορών, προκειμένου να καταστούν χρηστικές, αποτελεσματικές και λειτουργικές (Chand και συνεργάτες, 2023).
Στα πλαίσια της «Γνωσιακής Συμπεριφορικής Κλινικής Υπνοθεραπείας» η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία συνδυάζεται με την Κλινική Ύπνωση. Ο όρος Κλινική Ύπνωση θεωρείται πρακτικά ταυτόσημος με τον όρο Υπνοθεραπεία (Geagea και συνεργάτες, 2024). Ως ύπνωση ορίζεται μία κατάσταση, στην οποία το άτομο βρίσκεται σε εγρήγορση (είναι ξύπνιο) και εν πλήρει συνειδήσει (έχει αντίληψη της κατάστασης), ενώ η προσοχή του έχει αποσπασθεί από το άμεσο περιβάλλον και έχει εστιασθεί σε «εσωτερικές εμπειρίες», όπως συναισθήματα, γνωσίες ή εικόνες (Heap, 2012).
Η ύπνωση «εισάγει» το άτομο σε μία κατάσταση «τροποποιημένης συνειδητότητας», η οποία αποτελεί τμήμα της ανθρώπινης εμπειρίας. Σε τέτοια κατάσταση το άτομο εισέρχεται, όταν – για παράδειγμα – «ξεχνιέται» διαβάζοντας ένα καλό βιβλίο, οδηγεί ακολουθώντας μία γνωστή διαδρομή, προσεύχεται, διαλογίζεται ή όταν εμπλέκεται σε μία μονότονη ή δημιουργική δραστηριότητα (Williamson, 2019).
Όσο ο θεραπευόμενος είναι σε κατάσταση ύπνωσης, καθίσταται ανοικτός και δεκτικός στην υποβολή από το θεραπευτή. Δια της υποβολής ο θεραπευτής περιγράφει λεκτικά «μηνύματα» ή εικόνες, οι οποίες κατατείνουν («οδηγούν») σε ένα επιθυμητό αποτέλεσμα, όπως είναι η ανακούφιση από την ψυχική πίεση και το άγχος ή τον πόνο (Williamson, 2019).
Η ύπνωση εξάλλου έχει περιγραφεί ως μία «συμφωνία» μεταξύ υπνοθεραπευτή και θεραπευομένου, προκειμένου ο δεύτερος να υποβληθεί σε μία ψυχοθεραπευτική τεχνική, στα πλαίσια της οποίας θα χρησιμοποιηθεί η υποβολή προκειμένου να επιτευχθούν μεταβολές στην αίσθηση, αντίληψη, γνωσία, συναισθηματική κατάσταση, διάθεση ή συμπεριφορά (Montgomery και συνεργάτες, 2002). Είναι επομένως σημαντικό να γίνει κατανοητό, πως οι όποιες αλλαγές επιτυγχάνονται δια της ύπνωσης προϋποθέτουν τη σύμφωνη γνώμη και ευθαρσώς διατυπωμένη συγκατάθεση του θεραπευομένου.
Ποιοι ασκούν τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία;
Σύμφωνα και με τις οδηγίες τόσο της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας (National Health Service/ NHS), όσο και του Βασιλικού Κολλεγίου των Ψυχιάτρων (Royal College of Psychiatrists) (αμφότεροι είναι θεσμικοί φορείς του χώρου της υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο), υπνοθεραπεία ασκούν επαγγελματίες υγείας, όπως είναι οι ιατροί, οι οποίοι έχουν λάβει τη σχετική εκπαίδευση και πιστοποίηση, ενώ – ιδανικά – είναι και μέλη διεθνών οργανισμών, που σχετίζονται με την υπνοθεραπεία.
Κλείστε ΕΔΩ το ραντεβού σας, για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα, που σας απασχολεί!
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Chand SP, Kuckel DP, Huecker MR. Cognitive Behavior Therapy. [Updated 2023 May 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470241/
Delestre F, Lehéricey G, Estellat C, Diallo MH, Hansel B, Giral P. Hypnosis reduces food impulsivity in patients with obesity and high levels of disinhibition: HYPNODIET randomized controlled clinical trial. Am J Clin Nutr. 2022 Jun 7;115(6):1637-1645. doi: 10.1093/ajcn/nqac046. Erratum in: Am J Clin Nutr. 2022 Oct 6;116(4):1187. doi: 10.1093/ajcn/nqac226. PMID: 35170724.
Erşan S, Erşan EE. Effects of Hypnotherapy on Weight Loss and thus on Serum Leptin, Adiponectin, and Irisin Levels in Obese Patients. J Altern Complement Med. 2020 Nov;26(11):1047-1054. doi: 10.1089/acm.2020.0104. Epub 2020 Jul 21. PMID: 32716207.
Gallicchio L, Visvanathan K, Miller SR, Babus J, Lewis LM, Zacur H, Flaws JA. Body mass, estrogen levels, and hot flashes in midlife women. Am J Obstet Gynecol. 2005 Oct;193(4):1353-60. doi: 10.1016/j.ajog.2005.04.001. PMID: 16202725.
Geagea D, Ogez D, Kimble R, Tyack Z. Redefining hypnosis: A narrative review of theories to move towards an integrative model. Complement Ther Clin Pract. 2024 Feb;54:101826. doi: 10.1016/j.ctcp.2023.101826. Epub 2023 Dec 30. PMID: 38199053.
Heap, M. (2012). Hypnotherapy: A handbook. McGraw-Hill Education (UK).
Huang AJ, Subak LL, Wing R, West DS, Hernandez AL, Macer J, Grady D; Program to Reduce Incontinence by Diet and Exercise Investigators. An intensive behavioral weight loss intervention and hot flushes in women. Arch Intern Med. 2010 Jul 12;170(13):1161-7. doi: 10.1001/archinternmed.2010.162. Erratum in: Arch Intern Med. 2010 Sep 27;170(17):1601. PMID: 20625026; PMCID: PMC3030922.
Kapantais E, Tzotzas T, Ioannidis I, Mortoglou A, Bakatselos S, Kaklamanou M, Lanaras L, Kaklamanos I. First national epidemiological survey on the prevalence of obesity and abdominal fat distribution in Greek adults. Ann Nutr Metab. 2006;50(4):330-8. doi: 10.1159/000094296. Epub 2006 Jul 3. PMID: 16825761.
Kazama M, Terauchi M, Odai T, Kato K, Miyasaka N. Associations of fat mass index with hot flashes and lean mass index with insomnia in middle-aged women. Climacteric. 2023 Apr;26(2):161-166. doi: 10.1080/13697137.2023.2173566. Epub 2023 Feb 13. PMID: 36779531.
Kuryłowicz A. Estrogens in Adipose Tissue Physiology and Obesity-Related Dysfunction. Biomedicines. 2023 Feb 24;11(3):690. doi: 10.3390/biomedicines11030690. PMID: 36979669; PMCID: PMC10045924.
Mair KM, Gaw R, MacLean MR. Obesity, estrogens and adipose tissue dysfunction – implications for pulmonary arterial hypertension. Pulm Circ. 2020 Sep 18;10(3):2045894020952019. doi: 10.1177/2045894020952023. PMID: 32999709; PMCID: PMC7506791.
Montgomery GH, Weltz CR, Seltz M, Bovbjerg DH. Brief presurgery hypnosis reduces distress and pain in excisional breast biopsy patients. Int J Clin Exp Hypn. 2002 Jan;50(1):17-32. doi: 10.1080/00207140208410088. PMID: 11778705.
Panuganti KK, Nguyen M, Kshirsagar RK. Obesity. [Updated 2023 Aug 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459357/
Peltz G, Aguirre MT, Sanderson M, Fadden MK. The role of fat mass index in determining obesity. Am J Hum Biol. 2010 Sep-Oct;22(5):639-47. doi: 10.1002/ajhb.21056. PMID: 20737611; PMCID: PMC2929934.
Roslim NA, Ahmad A, Mansor M, Aung MMT, Hamzah F, Hassan H, Lua PL. Hypnotherapy for overweight and obese patients: A narrative review. J Integr Med. 2021 Jan;19(1):1-5. doi: 10.1016/j.joim.2020.10.006. Epub 2020 Oct 22. PMID: 33162374.
Roslim NA, Ahmad A, Mansor M, Aung MMT, Hamzah F, Shahril MR, Lua PL. Does hypnosis result in greater weight loss compared to conventional approach? Am J Clin Hypn. 2022 Oct;65(2):99-109. doi: 10.1080/00029157.2021.2010642. Epub 2022 Feb 2. PMID: 35108492.
Saccomani S, Lui-Filho JF, Juliato CR, Gabiatti JR, Pedro AO, Costa-Paiva L. Does obesity increase the risk of hot flashes among midlife women?: a population-based study. Menopause. 2017 Sep;24(9):1065-1070. doi: 10.1097/GME.0000000000000884. PMID: 28562488.
Tang R, Fan Y, Luo M, Zhang D, Xie Z, Huang F, Wang Y, Liu G, Wang Y, Lin S, Chen R. General and Central Obesity Are Associated With Increased Severity of the VMS and Sexual Symptoms of Menopause Among Chinese Women: A Longitudinal Study. Front Endocrinol (Lausanne). 2022 Apr 26;13:814872. doi: 10.3389/fendo.2022.814872. PMID: 35557846; PMCID: PMC9086713.
Williamson A. What is hypnosis and how might it work? Palliat Care. 2019 Jan 31;12:1178224219826581. doi: 10.1177/1178224219826581. PMID: 30728719; PMCID: PMC6357291.
Woods R, Hess R, Biddington C, Federico M. Association of lean body mass to menopausal symptoms: The Study of Women’s Health Across the Nation. Womens Midlife Health. 2020 Sep 15;6:10. doi: 10.1186/s40695-020-00058-9. PMID: 32944260; PMCID: PMC7490966.
