Πώς είναι δομημένο το ουροποιητικό σύστημα;
Το ουροποιητικό σύστημα έχει ως λειτουργία τον “καθαρισμό” του αίματος από προϊόντα του μεταβολισμού, τα οποία είναι ενδεχομένως βλαπτικά για τον οργανισμό. Οι μεταβολίτες αυτοί στη συνέχεια αποβάλλονται από το σώμα με τα ούρα.
Όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από τις εξής δομές:
• Τους νεφρούς. Οι νεφροί είναι δύο όργανα (δεξιός και αριστερός) με χαρακτηριστικό σχήμα (το λεγόμενο νεφροειδές σχήμα), τα οποία εντοπίζονται στην οσφύ λίγο κάτω από το διάφραγμα. Λειτουργούν ως φίλτρα, και «καθαρίζουν» το αίμα από ενδεχομένως βλαπτικά προϊόντα του μεταβολισμού ή άλλες χημικές ουσίες. Στους νεφρούς παράγονται τα ούρα.
• Τους ουρητήρες. Οι ουρητήρες είναι δύο σωλήνες με τοίχωμα, που αποτελείται σε σημαντικό ποσοστό από μυς. Οι ουρητήρες ξεκινάνε από τους νεφρούς και καταλήγουν στην ουροδόχο κύστη. Δια των ουρητήρων, τα παραγόμενα στους νεφρούς ούρα διοχετεύονται στην ουροδόχο κύστη. Η διοχέτευση των ούρων υποβοηθάται και από τις «κυματοειδείς» συσπάσεις του τοιχώματος των ουρητήρων.
• Ουροδόχος κύστη. Η ουροδόχος κύστη είναι ένα κοίλο όργανο, εντός της λεκάνης. Τα τοιχώματά της αποτελούνται σε σημαντικό ποσοστό από μυς. Στην ουροδόχο κύστη συλλέγονται δια των ουρητήρων τα ούρα. Όταν η πληρότητα της κύστης σε ούρα φτάσει σε ένα συγκεκριμένο σημείο, τότε εμφανίζεται η έπειξη (τάση) για ούρηση. Τότε η ουροδόχος κύστη συσπάται και προκαλείται η ούρηση.
• Ουρήθρα. Δια της ουρήθρας επιτυγχάνεται η κένωση της ουροδόχου κύστης κατά την ούρηση. Η ουρήθρα εκβάλλει («καταλήγει») στον κόλπο της γυναίκας.
Τι εννοούμε, όταν μιλάμε για ουρολοίμωξη;
Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε σε μια φλεγμονή του ουροποιητικού συστήματος, η οποία κατά κανόνα οφείλεται σε κάποιο μικρόβιο.
Ανάλογα με την έδρα της λοίμωξης μιλάμε για:
• Κυστίτιδα – όταν η λοίμωξη εντοπίζεται στην ουροδόχο κύστη
• Πυελονεφρίτιδα – όταν η λοίμωξη έχει ανέλθει στους νεφρούς
Πώς προκαλείται η ουρολοίμωξη;
Η ουρολοίμωξη προκαλείται από παθογόνους μικροοργανισμούς, οι οποίοι εισέρχονται στο ουροποιητικό σύστημα δια της ουρήθρας. Σύμφωνα με στοιχεία, που εκτίθενται σε μελέτη του 2018, το μικρόβιο, το οποίο συνηθέστερα «ευθύνεται» για την εκδήλωση ουρολοίμωξης κατά τη διάρκεια της κύησης, είναι το κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli).
Οι ουρολοιμώξεις είναι 14 φορές πιο συνηθισμένες στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2000, το 10% των επισκέψεων των γυναικών στον ιατρό σχετίζεται με λοιμώξεις του ουροποιητικού, ενώ στο 15% των γυναικών κάποια στιγμή θα εκδηλωθεί ουρολοίμωξη.
Γιατί οι ουρολοιμώξεις είναι πιο συνηθισμένες στις γυναίκες;
Η διαφορά αυτή φαίνεται, πως οφείλεται στους εξής παράγοντες:
• Η ουρήθρα της γυναίκας είναι πιο βραχεία, οπότε τρόπον τινά τα μικρόβια έχουν μικρότερο «δρόμο» να διανύσουν από την έξοδο της ουρήθρας στην κύστη.
• Η έξοδος της ουρήθρας στις γυναίκες γειτνιάζει με τον πρωκτό (βλ. παρακάτω εικόνα), οπότε είναι πιο συνήθης η μετάβαση μικροβίων από τον πρωκτό προς την ουρήθρα.
• Οι γυναίκες τείνουν να μην «αδειάζουν» την κύστη τους το ίδιο αποτελεσματικά με τους άνδρες.
• Το ουροποιητικό σύστημα της γυναίκας είναι εκτεθειμένο σε βακτήρια κατά τη σεξουαλική επαφή.
Πόσο συχνές είναι οι ουρολοιμώξεις μετά την εμμηνόπαυση;
Ο αριθμός των ουρολοιμώξεων σε γυναίκες με ηλικία μεγαλύτερη των 65 ετών αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου και συχνότητα της παθολογίας αυτή παρουσιάζει άνοδο κοντά στην εμμηνόπαυση. Η εμμηνόπαυση είναι μία περίοδος στη ζωή της γυναίκας, κατά την οποία καταγράφονται σημαντικές αλλαγές στην παραγωγή ορμονών, που συνδέονται με την εκδήλωση του λεγομένου ουρογεννητικού συνδρόμου. Το ουρογεννητικό σύνδρομο χαρακτηρίζεται από κολπική ξηρότητα και συμπτώματα εκ του ουροποιητικού συστήματος, όπως έπειξη («έντονη τάση») για ούρηση, δυσουρία (άλγος κατά την ούρηση) και αύξηση της συχνότητας ούρησης. Το σύνδρομο αυτό εκδηλώνεται στο περίπου 50% των γυναικών μετά την εμμηνόπαυση και τυπικά είναι χρόνιο και σταδιακά επιδεινούμενο με έναρξη περίπου 4 με 5 χρόνια από την εμμηνόπαυση (Sanyaolu και συνεργάτες, 2023).
Ποιοι παράγοντες αυξάνουν την πιθανότητα εκδήλωσης ουρολοιμώξεων μετά την εμμηνόπαυση;
Ο κατάλογος με τους παράγοντες, που αυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης ουρολοιμώξεων μετά την εμμηνόπαυση περιλαμβάνει (Raz, 2011):
Για ηλικίες μεταξύ των 50 και των 70 ετών:
• έλλειψη οιστρογόνων
• χειρουργικές επεμβάσεις στην περιοχή του κόλπου
• παραμονή μεγάλης ποσότητας ούρων εντός της κύστης μετά από την ούρηση
• ιστορικό ουρολοιμώξεων
Για δε τις γυναίκες με ηλικία μεγαλύτερη των 70 ετών η πιθανότητα εκδήλωσης ουρολοίμωξης αυξάνεται και μετά από τον καθετηριασμό (Raz, 2011).
Πέραν των παραγόντων αυτών και ο διαβήτης είναι μία παθολογία η εκδήλωση της οποίας, ακόμα και αν αυτός έχει ρυθμιστεί με θεραπεία, συνδέεται με ουρολοιμώξεις, ενώ και η σεξουαλική επαφή έχει συσχετισθεί με λοιμώξεις του ουροποιητικού (Hu και συνεργάτες, 2004).
Οι αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης ουρολοιμώξεων μετά την εμμηνόπαυση φαίνεται, πως συνδέονται και με τη ελάττωση της κολπικής χλωρίδας, η οποία παρατηρείται μετά την εμμηνόπαυση (Jung & Brubaker, 2019).
Πώς αντιμετωπίζουμε τις ουρολοιμώξεις μετά την εμμηνόπαυση, υπάρχει πρόληψη;
Η αντιμετώπιση των ουρολοιμώξεων μετά την εμμηνόπαυση τυπικά περιλαμβάνει την καλλιέργεια ούρων, προς εντοπισμό των παθογόνων μικροοργανισμών και εν συνεχεία, ανάλογα και με το αποτέλεσμα των εξετάσεων χορηγείται και το ανάλογο αντιβιοτικό.
Έχει διατυπωθεί η άποψη, πως η χορήγηση οιστρογόνων δεν μειώνει ουσιαστικά τις πιθανότητες εκδήλωσης ουρολοιμώξεων μετά την εμμηνόπαυση (Foxman, 1999; Hu και συνεργάτες, 2004; Raz, 2011). Εντούτοις, στη διεθνή βιβλιογραφία ανευρίσκονται και στοιχεία, που καταδεικνύουν, κατά την άποψη των ερευνητών, ωφέλεια από τη χορήγηση κολπικών οιστρογόνων (Jung & Brubaker, 2019).
Η χορήγηση σκευασμάτων, που περιέχουν κράμπερι, ενδέχεται να είναι χρήσιμα συμπληρώματα στη θεραπεία των ουρολοιμώξεων, ενώ ίσως και δια αυτών να επιτυγχάνεται και ενός βαθμού μείωση των πιθανοτήτων υποτροπής. Ως συμπλήρωμα της θεραπείας των ουρολοιμώξεων μπορεί να χορηγηθεί και σκεύασμα, που περιέχει Γαλακτοβακίλλους (Mainini και συνεργάτες, 2020).
Δείτε ΕΔΩ πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ριζικά την κολπική ξηρότητα, χάρη στους υπερήχους HIFU!
Κλείστε ΕΔΩ το ραντεβού σας, για να αντιμετωπίζουμε όποιο γυναικολογικό θέμα σας απασχολεί!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Delzell JE Jr, Lefevre ML. Urinary tract infections during pregnancy. Am Fam Physician. 2000 Feb 1;61(3):713-21. Erratum in: Am Fam Physician 2000 Jun 15;61(12):3567. PMID: 10695584.
Foxman, B. Urinary tract infection in postmenopausal women. Curr Infect Dis Rep 1, 367–370 (1999). https://doi.org/10.1007/s11908-999-0043-1
Hidad S, van der Putten B, van Houdt R, Schneeberger C, Kuil SD. Recurrent E. coli Urinary Tract Infections in Nursing Homes: Insight in Sequence Types and Antibiotic Resistance Patterns. Antibiotics (Basel). 2022 Nov 16;11(11):1638. doi: 10.3390/antibiotics11111638. PMID: 36421283; PMCID: PMC9686610.
Hu KK, Boyko EJ, Scholes D, Normand E, Chen CL, Grafton J, Fihn SD. Risk factors for urinary tract infections in postmenopausal women. Arch Intern Med. 2004 May 10;164(9):989-93. doi: 10.1001/archinte.164.9.989. PMID: 15136308.
Jung C, Brubaker L. The etiology and management of recurrent urinary tract infections in postmenopausal women. Climacteric. 2019 Jun;22(3):242-249. doi: 10.1080/13697137.2018.1551871. Epub 2019 Jan 9. PMID: 30624087; PMCID: PMC6629580.
Mainini G, Passaro M, Schiattarella A, Franciscis P, Donna MCD, Trezza G. Prevention and treatment of cystitis during menopause: efficacy of a nutraceutical containing D-mannose, inulin, cranberry, bearberry, Olea europaea, Orthosiphon and Lactobacillus acidophilus. Prz Menopauzalny. 2020 Sep;19(3):130-134. doi: 10.5114/pm.2020.99567. Epub 2020 Oct 2. PMID: 33100948; PMCID: PMC7573332.
Raz R. Urinary tract infection in postmenopausal women. Korean J Urol. 2011 Dec;52(12):801-8. doi: 10.4111/kju.2011.52.12.801. Epub 2011 Dec 20. PMID: 22216390; PMCID: PMC3246510.
Sanyaolu LN, Cooper E, Read B, Ahmed H, Lecky DM. Impact of Menopausal Status and Recurrent UTIs on Symptoms, Severity, and Daily Life: Findings from an Online Survey of Women Reporting a Recent UTI. Antibiotics (Basel). 2023 Jul 5;12(7):1150. doi: 10.3390/antibiotics12071150. PMID: 37508246; PMCID: PMC10376736.
