Λίγα λόγια εισαγωγικά…
Ο εμμηνορρυσιακός κύκλος, η λεγόμενη περίοδος, είναι ένα γεγονός, που καθορίζει τη ζωή της γυναίκας, τόσο σε επίπεδο σωματικό, όσο και σε επίπεδο ψυχικό. Η εμφάνιση της πρώτης περιόδου στην εφηβεία, ονομάζεται εμμηναρχή, ενώ η αναστολή του εμμηνορρυσιακού κύκλου ονομάζεται εμμηνόπαυση. Λέμε, πως μια γυναίκα έχει μπει στην εμμηνόπαυση, όταν για δώδεκα συναπτούς μήνες δεν έχει περίοδο.
Η εμμηνόπαυση – κατά κανόνα – δεν εκδηλώνεται «μία κι έξω», αλλά προηγείται μία «μεταβατική περίοδος», η οποία αποκαλείται και «κλιμακτήριος». Κατά την κλιμακτήριο η δραστηριότητα των ωοθηκών βαίνει μειούμενη. Η προοδευτική αυτή κάμψη της ωοθηκικής δραστηριότητας αντικατοπτρίζεται τόσο σε αναφερόμενες από τη γυναίκα μεταβολές στην περίοδό της, αλλά και σε εργαστηριακές εξετάσεις.
Από τα στοιχεία, που προκύπτουν από τη διεθνή βιβλιογραφία, οι πιθανότητες μία γυναίκα να αναφέρει προβλήματα ύπνου μετά την εμμηνόπαυση ή κατά την κλιμακτήριο, είναι αυξημένες.
Ποιες είναι οι διαταραχές στον ύπνο μετά την εμμηνόπαυση;
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα μελέτης του 2013, ο κατάλογος με τα είδη των διαταραχών στον ύπνο κατά την εμμηνόπαυση περιλαμβάνει:
• την αϋπνία
• τις διαταραχές της αναπνοής κατά τον ύπνο
• το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών
• την αϋπνία, που συνδέεται με κατάθλιψη
• την αϋπνία, που συνδέεται με άγχος
Τι ορίζουμε ως «αϋπνία»;
Ως αϋπνία, όπως περιγράφεται σε μελέτη του 2023 ορίζουμε την κλινική αυτή κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από είτε από δυσκολία στην έναρξη του ύπνου, είτε από δυσκολία παραμονής σε ύπνο ή από ύπνο χαμηλής ποιότητας. Τα συμπτώματα αυτά εκδηλώνονται παρ’ ότι υφίσταται ευκαιρία για ύπνο, αλλά και οι κατάλληλες συνθήκες ύπνου και συνδέονται με διαταραχές κατά στη λειτουργία του ατόμου εντός της καθημερινότητας (μειωμένη ακαδημαϊκή απόδοση, αυξημένος κίνδυνος για πρόκληση τροχαίων ατυχημάτων, υπνηλία κ.α.). Κατά βάσιν η αϋπνία διακρίνεται σχηματικά σε 3 είδη:
• Χρόνια Διαταραχή Αϋπνίας (οι διαταραχές ύπνου εκδηλώνονται τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα και είναι παρούσες για τουλάχιστον 3 μήνες)
• Βραχυχρόνια Διαταραχή Αϋπνίας (οι διαταραχές εκδηλώνονται κατά τη διάρκεια 3 μηνών)
• Άλλου τύπου Διαταραχή Αϋπνίας (οι διαταραχές ύπνου δεν πληρούν τα κριτήρια, προκειμένου να χαρακτηρισθούν ως χρόνιες ή βραχυχρόνιες)
Τι είναι οι διαταραχές την αναπνοής κατά τον ύπνο;
Όπως οι συντάκτες της μελέτης του 2022 περιγράφουν, η βασικότερη διαταραχή της αναπνοής κατά τον ύπνο, η οποία εκδηλώνεται στην κλιμακτήριο και στην εμμηνόπαυση είναι η υπνική άπνοια.
Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε στη διακοπή της αναπνοής κατά τον ύπνο, η οποία οφείλεται σε απόφραξη της ανώτερης αναπνευστικής οδού.
Τα άτομα, που πάσχουν από το είδος αυτό της άπνοιας, εμφανίζουν κατά τον ύπνο δυσκολίες στην αναπνοή τους. Κάποια στιγμή μάλιστα η αναπνοή τους ενδέχεται να σταματήσει τελείως για διάστημα 20 περίπου δευτερολέπτων, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις το διάστημα αυτό μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 40 δευτερόλεπτα.
Όταν ο εγκέφαλος «αντιληφθεί», πως τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα έχουν πέσει κάτω από ένα όριο, τότε το σώμα αντιδρά: το άτομο παίρνει μια «πνιχτή» ανάσα και η αναπνοή αρχίζει ξανά (συνήθως με ροχαλητό, αφού τα άτομα, που πάσχουν από αυτό το είδος της άπνοιας τυπικά ροχαλίζουν). Τέτοια επεισόδια μπορεί να επαναληφθούν μέσα σε μία ώρα από 15 έως και 30 ή και περισσότερες φορές.
Σπάνια τα άτομα, που πάσχουν από Αποφρακτική Υπνική Άπνοια το γνωρίζουν, διότι δεν θυμούνται τα επεισόδια άπνοιας. Συνήθως, ο σύντροφος είναι αυτός, που θα το καταλάβει.
Όπως υποδηλώνει και ο όρος «αποφρακτική», η άπνοια αυτή προκαλείται από απόφραξη των αεροφόρων οδών.
Οι μύες μας, ακόμα και όταν δεν τους χρησιμοποιούμε, δεν είναι ποτέ τελείως «χαλαροί», αλλά παρουσιάζουν μικρή τάση («σφίξιμο»). Η τάση αυτή αποκαλείται μυϊκός τόνος. Κατά τον ύπνο ο μυϊκός τόνος, ούτως ή άλλως μειώνεται και οι μύες «χαλαρώνουν». Έτσι συχνά οι μαλακοί ιστοί του λαιμού, αφού δεν έχουν πια την υποστήριξη των μυών «συμπτύσσονται» και κατά τον τρόπο αυτό αποφράσσεται η αναπνευστική οδός.
Σύμφωνα μάλιστα με μελέτη του 2018, οι πιθανότητες εκδήλωσης υπνικής αυπνίας στην εμμηνόπαυση αυξάνονται ένεκα της παχυσαρκίας
Τι είναι το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών;
Το Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών (από εδώ και πέρα θα το αναφέρουμε με το αρκτικόλεξο ΣΑΠ) είναι μία νευρολογικού ενδιαφέροντος πάθηση, η οποία – όπως αναφέρεται και σε μελέτη του 2021 – χαρακτηρίζεται από έντονη επιθυμία για κίνηση των κάτω άκρων, η οποία συνήθως συνοδεύεται από την εκδήλωση δυσάρεστων αισθήσεων σε αυτά.
Όπως περιγράφεται και σε μελέτη του 2014 τα διαγνωστικά κριτήρια, όπως αυτά καθορίστηκαν από τη Διεθνή Ομάδα Μελέτης του ΣΑΠ (International Restless Legs Study Group/ IRLSSG) είναι τα κάτωθι:
• μία ακατανίκητη επιθυμία για κίνηση των κάτω άκρων, η οποία συνήθως, αλλά όχι πάντα συνοδεύεται από δυσάρεστη αίσθηση στα κάτω άκρα
• συμπτωματολογία, η οποία ξεκινάει ή επιδεινώνεται κατά τη σε περιόδους ξεκούρασης ή αδράνειας, όπως, όταν ο ασθενής είναι ξαπλωμένος ή καθισμένος
• η ένταση των συμπτωμάτων φθίνει, ή αυτά εξαφανίζονται τελείως, όταν τα κάτω άκρα τεθούν σε κίνηση, όπως για παράδειγμα με το περπάτημα ή την διάτασή τους (stretching), τουλάχιστον για όσο διάστημα διαρκεί η σχετική δραστηριότητα
• τα συμπτώματα εκδηλώνονται μόνον το απόγευμα ή το βράδυ ή εντείνονται τότε
• η ανωτέρω περιγραφείσα συμπτωματολογία δεν είναι δυνατόν να αποδοθεί σε άλλη κλινική παθολογία ή σε διαταραχές στη συμπεριφορά
Οι ασθενείς με ΣΑΠ συχνά περιγράφουν τη δυσάρεστη αίσθηση στα κάτω άκρα με όρους, όπως μουδιάσματα, άλγος, αίσθημα παλμών, κνησμό, μυρμηγκιάσματα ή ανατριχίλα.
Τα συμπτώματα αυτά είναι ενίοτε αρκετά έντονα, που παρεμποδίζουν τον ύπνο του ατόμου. Για το λόγο αυτό συχνά το ΣΑΠ συγκαταλέγεται μεταξύ των διαταραχών ύπνου.
Πώς η αϋπνία, που συνδέεται με την κατάθλιψη;
Ενίοτε η αϋπνία αποτελεί μέρος της συμπτωματολογίας της κατάθλιψης.
Σύμφωνα με τα σχετικά κριτήρια, όπως αυτά εκτίθενται στην πέμπτη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Πνευματικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ένωσης Ψυχιάτρων (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – DSM-5) η διάγνωση για κατάθλιψη τίθεται, αν για περισσότερο από δύο εβδομάδες εκδηλώνονται 5 ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα ένα, εκ των οποίων είναι η καταθλιπτική διάθεση ή η απώλεια ενδιαφέροντος και αίσθησης απόλαυσης:
• Καταθλιπτική διάθεση για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε ημέρα
• Σημαντική απώλεια ενδιαφέροντος ή αίσθησης απόλαυσης σχετικά με σχεδόν οποιαδήποτε δραστηριότητα για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε ημέρα
• Σημαντική απώλεια ή πρόσληψη βάρους (π.χ. μεταβολή κατά 5% του σωματικού βάρους σε διάστημα ενός μηνός)
• Αϋπνία ή υπερυπνία σχεδόν κάθε ημέρα
• Υπερδιέγερση ή Κατατονία σχεδόν κάθε ημέρα
• Κόπωση ή απώλεια ενέργειας σχεδόν κάθε ημέρα
• Αισθήματα αναξιότητας ή υπερβολικής ενοχής
• Δυσκολίες συγκέντρωσης ή αναποφασιστικότητα
• Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονικός ιδεασμός
Πώς η αϋπνία συνδέεται με τις αγχώδεις διαταραχές;
Σύμφωνα με την πέμπτη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Πνευματικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ένωσης Ψυχιάτρων (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – DSM-5), οι αγχώδεις διαταραχές χαρακτηρίζονται από την εκδήλωση υπερβολικού φόβου ή άγχους, οι οποίες συνδέονται με τις ανάλογες συμπεριφορές. Με τον όρο φόβο αναφερόμαστε στην συναισθηματική αντίδραση σε κάποια αληθινή απειλή ή σε κατάσταση, την οποία το άτομο αντιλαμβάνεται ως απειλητική. Το άγχος αντιθέτως σχετίζεται με την προσδοκία ή αναμονή μίας απειλής ή μίας κατάστασης, την οποία το άτομο αντιλαμβάνεται ως απειλητική. Η αϋπνία σε αρκετές περιπτώσεις συνδέεται με την εκδήλωση αγχωδών διαταραχών.
Δείτε ΕΔΩ πώς μπορείτε να ξαναβρείτε την υγεία του κόλπου σας με την έγχυση υαλουρονικού οξέος!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Guidozzi F. Sleep and sleep disorders in menopausal women. Climacteric. 2013 Apr;16(2):214-9. doi: 10.3109/13697137.2012.753873. Epub 2013 Jan 8. PMID: 23205646.
Kaur H, Spurling BC, Bollu PC. Chronic Insomnia. [Updated 2023 Jul 10]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK526136/
Tandon VR, Sharma S, Mahajan A, Mahajan A, Tandon A. Menopause and Sleep Disorders. J Midlife Health. 2022 Jan-Mar;13(1):26-33. doi: 10.4103/jmh.jmh_18_22. Epub 2022 May 2. PMID: 35707298; PMCID: PMC9190958.
Naufel MF, Frange C, Andersen ML, Girão MJBC, Tufik S, Beraldi Ribeiro E, Hachul H. Association between obesity and sleep disorders in postmenopausal women. Menopause. 2018 Feb;25(2):139-144. doi: 10.1097/GME.0000000000000962. PMID: 28926516.
Gossard TR, Trotti LM, Videnovic A, St Louis EK. Restless Legs Syndrome: Contemporary Diagnosis and Treatment. Neurotherapeutics. 2021 Jan;18(1):140-155. doi: 10.1007/s13311-021-01019-4. Epub 2021 Apr 20. PMID: 33880737; PMCID: PMC8116476.
Allen RP, Picchietti DL, Garcia-Borreguero D, Ondo WG, Walters AS, Winkelman JW, Zucconi M, Ferri R, Trenkwalder C, Lee HB; International Restless Legs Syndrome Study Group. Restless legs syndrome/Willis-Ekbom disease diagnostic criteria: updated International Restless Legs Syndrome Study Group (IRLSSG) consensus criteria–history, rationale, description, and significance. Sleep Med. 2014 Aug;15(8):860-73. doi: 10.1016/j.sleep.2014.03.025. Epub 2014 May 17. PMID: 25023924.
