Λίγα λόγια εισαγωγικά…
Η απεικόνιση σε πραγματικό χρόνο του ανθρωπίνου σώματος δια της χρήσης υπερήχων εφαρμόστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1940 από τον αυστριακής καταγωγής Karl Theo (Theodore) Dussik.
Εντούτοις, ως ο πρώτος, που ασχολήθηκε ευρέως με τη χρήση των υπερήχων για ιατρικούς σκοπούς, θεωρείται ο Ian Donald. Ο Σκωτσέζος αυτός ιατρός πειραματίστηκε αρχικά με βιομηχανικού τύπου υπερηχογράφους. Ορόσημο θεωρείται η έρευνά του πάνω στην απεικόνιση μαζών εντός της κοιλιάς, η οποία δημοσιεύθηκε το 1958.
Ήδη το 1963 άρχισε η διάθεση στην αγορά υπερηχογράφων προς ιατρική χρήση, ενώ το 1972 κατεγράφη για πρώτη φορά η καρδιακή λειτουργία εμβρύου με υπερηχογράφημα. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 το υπερηχογράφημα άρχισε να χρησιμοποιείται στα πλαίσια της παρακολούθησης του εμβρύου, ενώ τόσο τα μηχανήματα όσο και οι τεχνικές παρακολούθησης γνώρισαν αλματώδη ανάπτυξη κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Σήμερα το υπερηχογράφημα έχει πλέον ενταχθεί στην πάγια κλινική πρακτική στα πλαίσια της γυναικολογίας και μαιευτικής.
Ποιες είναι οι πρώτες εικόνες του εμβρύου, που θα δούμε με υπερηχογράφημα;
Καταρχήν, η μήτρα στα αρχόμενα στάδια της κύησης και μέχρι τις 12 εβδομάδες κύησης περίπου είναι «κρυμμένη» πίσω από τα οστά της λεκάνης. Δεδομένου ότι οι υπέρηχοι δεν «διαπερνούν» τον οστικό ιστό, ο πρώιμος εντοπισμός του εμβρύου επιτυγχάνεται μόνον με διακολπικό υπερηχογράφημα (βλ. εικόνα).
Ο πρώτος εμβρυϊκός σχηματισμός, που εντοπίζεται δια υπερηχογραφήματος είναι ο αμνιακός σάκος. Πρόκειται για τον ασκό, εντός του οποίου θα αναπτυχθεί προστατευμένο το μωρό. Στην παρακάτω εικόνα βλέπουμε τον αμνιακό σάκο εντός της μήτρας (η μήτρα είναι η σκιά, που περικλείεται από την κίτρινη γραμμή).
Βλέπουμε ένα απλό σφαιρικό μαύρο σχηματισμό. Με επιστημονικούς όρους, οι περιοχές με μαύρο χρώμα ονομάζονται υποηχογενείς και το μαύρο χρώμα υποδηλώνει την εκεί παρουσία υγρού, το οποίο στην προκειμένη περίπτωση είναι το αμνιακό υγρό.
Μπορεί αυτή η εικόνα να μην είναι ιδιαίτερα «εντυπωσιακή», αλλά είναι η πρώτη «φωτογραφία» του μωρού σας! Επιπροσθέτως η εικόνα αυτή δίνει στον ιατρό δύο σημαντικές πληροφορίες:
• υπάρχει αμνιακός σάκος, άρα υφίσταται αρχόμενη κύηση
• ο σάκος είναι μέσα στη μήτρα, άρα πρακτικά εκμηδενίζεται η πιθανότητα εξωμητρίου κύησης (υφίσταται πάντα η πιθανότητα της λεγομένης ετερότοπης κύησης, δηλαδή της ταυτόχρονης ύπαρξης ενδομήτριας και εξωμήτριας κύησης, αλλά αυτό το ενδεχόμενο είναι ιδιαίτερα σπάνιο)
Ίσως στην πρώτη υπερηχογραφική εικόνα του μωρού σας να εντοπισθεί ένας επιπλέον σχηματισμός: ο λεκιθικός ασκός.
Ο λεκιθικός ασκός εμφανίζεται ως μία μικρή «φυσαλίδα» εντός του αμνιακού σάκου. Στην παρακάτω εικόνα με το κίτρινο βέλος σημειώνεται ο αμνιακός ασκός και με το κόκκινο ο λεκιθικός ασκός.
Ο λεκιθικός ασκός είναι ένας εξωεμβρυϊκός (εκτός εμβρύου δηλαδή) σχηματισμός, δια του οποίου παρέχονται στο έμβρυο τα απαραίτητα για την ανάπτυξή του θρεπτικά στοιχεία, αλλά και οξυγόνο. Εκ του λεκιθικού ασκού προέρχονται κύτταρα, τα οποία στη συνέχεια θα συμμετάσχουν στο σχηματισμό του ομφαλίου λώρου, στη δημιουργία των κυττάρων του αίματος του εμβρύου, αλλά και τμημάτων του γεννητικού του συστήματος.
Ο λεκιθικός ασκός σταδιακά αρχίζει να συρρικνώνεται από τις 10 εβδομάδες της κύησης και παύει πλέον να είναι ορατός μεταξύ των 14 και των 20 εβδομάδων κύησης.
Είναι κατ’ ουσίαν αδύνατο να υφίσταται λεκιθικός ασκός, αν δεν υφίσταται έμβρυο εντός του αμνιακού ασκού. Επομένως, ο εντοπισμός του λεκιθικού ασκού μας δίνει την επιπλέον «καθησυχαστική» πληροφορία, ότι εντός του αμνιακού ασκού όντως αναπτύσσεται έμβρυο, το οποίο όμως ακόμα δεν είναι ορατό. Ο εντοπισμός αυτού καθαυτού του εμβρύου προϋποθέτει τον εντοπισμό της καρδιακής λειτουργίας.
Η μη ανάπτυξη εμβρύου εντός αμνιακού ασκού συμβαίνει στις περιπτώσεις αποβολής. Βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί, πως ο μη εντοπισμός λεκιθικού ασκού δεν σημαίνει απαραίτητα, πως πρόκειται για αποβολή. Δεν είναι διόλου απίθανο απλά το υπερηχογράφημα να έγινε νωρίς και ο λεκιθικός ασκός να μην είναι ακόμα ορατός.
Πότε ο ιατρός μπορεί να εντοπίσει με υπερηχογράφημα τον αμνιακό και τον λεκιθικό ασκό;
Συνήθως, ο εντοπισμός του αμνιακού ασκού είναι δυνατός μετά τη συμπλήρωση 5 εβδομάδων κύησης και του λεκιθικού ασκού 3 με 4 ημέρες αργότερα.
Αν τα επίπεδα της β – χοριακής στο αίμα της γυναίκας κυμαίνονται μεταξύ των 1500 mIU/ml και των 2000 mIU/ml και εντός της μήτρας δεν είναι ορατός ούτε ο αμνιακός, ούτε ο λεκιθικός ασκός, τότε θα πρέπει να διερευνηθεί η πιθανότητα εκδήλωσης των εξής ενδεχομένων:
• αποβολή
• εξωμήτρια κύηση
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
DONALD I, MACVICAR J, BROWN TG. Investigation of abdominal masses by pulsed ultrasound. Lancet. 1958 Jun 7;1(7032):1188-95. doi: 10.1016/s0140-6736(58)91905-6. PMID: 13550965.
