Όλο και περισσότερες γυναίκες αποφασίζουν να τεκνοποιήσουν σε «προχωρημένη» ηλικία. Οι παράγοντες, που τις ωθούν στην επιλογή αυτή είναι τόσο κοινωνικοί, όσο και επαγγελματικοί.
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Στατιστικής της Υγείας (National Center for Health Statistics), το 2012 ο αριθμός των γυναικών, που απέκτησαν το πρώτο τους παιδί σε ηλικία 35 ετών και άνω, ήταν εννέα φορές μεγαλύτερος, από τον αντίστοιχο αριθμό, που καταγράφηκε πριν 40 χρόνια.
Επίσης ενώ μεταξύ των πρωτοτόκων, το ποσοστό των γυναικών με ηλικία 40 με 44 έτη παρέμενε σταθερό καθ’ όλη τη δεκαετία του ’70 μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ’80, από το 1985 και έπειτα το ποσοστό αυτό τετραπλασιάστηκε από το 0,05% στο 0,23%.
Από τα στοιχεία, που αντλούνται από τη διεθνή ιατρική βιβλιογραφία το ποσοστό καισαρικών τομών μεταξύ των εγκύων με ηλικία άνω των 40 ετών είναι υψηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό μεταξύ νεώτερων γυναικών. Λόγοι για την αύξηση της συχνότητας των καισαρικών τομών μετά από αυτήν την ηλικία περιλαμβάνουν:
1. Παθολογίες της κύησης
Όταν η ηλικία της κυοφορούσας υπερβαίνει τα 40 έτη αυξάνονται οι πιθανότητες να εμφανιστούν παθολογίες της κύησης, οι οποίες προδιαθέτουν για καισαρική τομή. Οι παθολογίες αυτές είναι:
• Διαβήτης
Ο Διαβήτης είναι ένα μεταβολικό νόσημα, που σχετίζεται με αλλοιώσεις στο μεταβολισμό της γλυκόζης. Οι διαβητικές γυναίκες εμφανίζουν στο αίμα τους υψηλές συγκεντρώσεις γλυκόζης (σακχάρου).
Ο Διαβήτης ενδέχεται να προϋπάρχει της κύησης ή να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια αυτής.
Τα έμβρυα γυναικών με διαβήτη κύησης έχουν την τάση να παρουσιάζουν τη λεγόμενη μακροσωμία. Με τον όρο αυτό περιγράφουμε έμβρυα με εξαιρετικά υψηλό βάρος. Ειδικά αν το εκτιμώμενο βάρος του εμβρύου υπερβαίνει τα 4500 γραμμάρια, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες τραυματισμού του κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού τοκετού ή εμφάνισης δυστοκίας ώμου. Έχει καταγραφεί μάλιστα τετραπλασιασμός του κινδύνου εμφάνισης της επιπλοκής αυτής μεταξύ των γυναικών με διαβήτη. Για το λόγω αυτό συχνά προτιμάται η καισαρική τομή.
Παραδόξως τα έμβρυα γυναικών με διαβήτη κύησης δεν έχουν μόνο την τάση να παρουσιάζουν μακροσωμία, αλλά και ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης. Τα έμβρυα με ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης από ένα χρονικό σημείο της κύησης κι έπειτα φαίνεται, πως δεν «τρέφονται» επαρκώς από τον πλακούντα, όπως προκύπτει από την υπερηχογραφική τους παρακολούθηση, αλλά και από το καρδιοτοκογράφημα. Έτσι όχι μόνο «μένουν πίσω» – κατά το κοινώς λεγόμενο – όσον αφορά την πρόσληψη βάρους, αλλά, αν η αιμάτωσή τους από τον πλακούντα μειωθεί κάτω από ένα επίπεδο, οι πιθανότητες ακόμα και για ενδομήτριο θάνατο καθίστανται πλέον υπολογίσιμες.
Κατά συνέπεια, ανάλογα με τα στοιχεία, που προκύπτουν από την παρακολούθηση του εμβρύου, ενδέχεται να συσταθεί ο τοκετός του εμβρύου σε πρωιμότερο στάδιο της κύησης. Τότε συχνά προτιμάται η καισαρική τομή αφενός γιατί στο συγκεκριμένο στάδιο της κύησης το σώμα δεν έχει προλάβει να «προετοιμαστεί» για το φυσιολογικό τοκετό, αφετέρου το μωρό, λόγω ανωριμότητας, ίσως να δυσκολευτεί σημαντικά να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της διαδικασίας του φυσιολογικού τοκετού.
• Υπέρταση
Με τον όρο υπέρταση αναφερόμαστε στην καταγραφή υψηλής αρτηριακής πίεσης. Σε γενικές η αρτηριακή πίεση θεωρείται υψηλή αν η συστολική πίεση (η «μεγάλη») υπερβαίνει τα 140 mmHg (αυτό, που λέμε «πίεση 14») και η διαστολική πίεση (η «μικρή») υπερβαίνει τα 90 mmHg (αυτό, που λέμε «πίεση 9).
Οι γυναίκες άνω των 40 ετών είναι πιο πιθανό να εμφανίζουν υπέρταση πριν την κύηση, αλλά είναι επίσης πιο πιθανό να εμφανίσουν υπέρταση κατά τη διάρκεια της κύησης, οπότε και το καρδιαγγειακό σύστημα – ιδιαίτερα μετά την 20η εβδομάδα της κύησης – «δοκιμάζεται», λόγω αυτής καθαυτής της εγκυμοσύνης.
Η υπέρταση κατά τη διάρκεια της κύησης αυξάνει τις πιθανότητες να εμφανιστεί η λεγόμενη αποκόλληση του πλακούντα. Στην περίπτωση αυτή ο πλακούντας αποκολλάται («ξεκολλάει») σε κάποιο σημείο του από το εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας. Η αποκόλληση του πλακούντα συνδέεται με μείωση της αιμάτωσης του εμβρύου. Έτσι το έμβρυο ενδέχεται να εμφανίσει δυσχέρεια. Στην περίπτωση αυτή είναι πιθανό να χρειαστεί ο ιατρός να επέμβει με καισαρική τομή, πριν η δυσχέρεια αυτή θέσει σε κίνδυνο το μωρό.
Η υπέρταση συνδέεται και με την αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης μιας άλλης παθολογίας της κύησης, που πιθανότατα να οδηγήσει σε καισαρική τομή: της προεκλαμψίας.
• Προεκλαμψία
Η προεκλαμψία είναι μια ιδιαίτερα επίφοβη επιπλοκή της κύησης, η οποία χαρακτηρίζεται από το «τρίπτυχο»: υπέρταση, εμφάνιση πρωτεΐνης στα ούρα (πρωτεϊνουρία) και οιδημάτων τόσο στα άκρα, όσο και στο πρόσωπο. Αν η κατάσταση αυτή δε ελεγχθεί, ενδέχεται να προκληθεί ζημιά στους νεφρούς, στο ήπαρ και στον εγκέφαλο της γυναίκας, ενώ μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στο θάνατό της.
Αν τεθεί η υποψία εμφάνισης προεκλαμψίας, είναι απαραίτητο, προκειμένου να προστατευθεί η υγεία της γυναίκας να προβούμε σε τοκετό. Συνήθως, λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης, δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για πρόκληση τοκετού και καταφεύγουμε στην καισαρική τομή.
Ο κίνδυνος εμφάνισης της επιπλοκής αυτής κυμαίνεται κατά μέσο όρο μεταξύ του 3% και 4% των κυήσεων. Όταν όμως η ηλικία της μητέρας υπερβεί τα 40 έτη, ο κίνδυνος αυξάνεται σημαντικά και φτάνει ακόμα και στο 10% σύμφωνα με κάποιες μελέτες.
• Επιπωματικός ή επιχείλιος πλακούντας
Επιπωματικός ονομάζεται ο πλακούντας, όταν αυτός έχει εμφυτευθεί καλύπτοντας το έσω τραχηλικό στόμιο (την «έξοδο» του μωρού), ενώ επιχείλιος ονομάζεται, όταν η έδρα εμφύτευσής του είναι πολύ κοντά στο έσω τραχηλικό στόμιο.
Η θέση αυτή του πλακούντα αφενός προδιαθέτει για αποκόλληση, αφετέρου εμποδίζει την κάθοδο του μωρού στη λεκάνη και την έξοδό του από το τραχηλικό στόμιο κατά το φυσιολογικό τοκετό. Έτσι στις περιπτώσεις αυτές καταφεύγουμε συχνότατα σε καισαρική τομή.
Από τη διεθνή βιβλιογραφία φαίνεται, πως οι πιθανότητες μιας γυναίκας με ηλικία μεγαλύτερη των 40 ετών να εμφανίσει κατά την κύηση αυτήν την παθολογία του πλακούντα είναι 10 φορές υψηλότερη σε σχέση με την αντίστοιχη πιθανότητα μιας γυναίκας νεώτερης των 30 ετών.
2. Δυσκολίες στον τοκετό
Το 2015 παρουσιάστηκε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα νορβηγική μελέτη σχετική με τις δυσκολίες, που ενδέχεται να παρουσιαστούν κατά τον τοκετό εγκύων με ηλικία τα 40 έτη και πάνω, οι οποίες βρίσκονταν στην πρώτη τους κύηση.
Οι ερευνητές έλαβαν υπόψη τους στοιχεία από 169.583 εγκυμοσύνες, οι οποίες δεν παρουσίαζαν κάποια σχετική αντένδειξη για φυσιολογικό τοκετό. Τα στοιχεία αφορούσαν το διάστημα από το 1999 μέχρι το 2009.
Το συμπέρασμα ήταν, πως η πιθανότητα μια γυναίκα με ηλικία μεγαλύτερη των 40 ετών να χρειαστεί να υποβληθεί σε επεμβατικό τοκετό (σικιουλκία – εμβρυουλκία) ήταν 3 φορές περίπου υψηλότερη συγκρινόμενη με την πιθανότητα να χρειαστεί κάτι αντίστοιχο μια γυναίκα με ηλικία μεταξύ των 20 και των 24 ετών. Η αντίστοιχη πιθανότητα μια γυναίκα με ηλικία μεγαλύτερη των 40 ετών να υποβληθεί σε καισαρική τομή ήταν πάνω από 6 φορές υψηλότερη.
Οι λόγοι, για τους οποίους χρειάστηκε να καταφύγουν οι ιατροί σε επεμβατικό τοκετό ή καισαρική τομή σχετίζονταν με αδυναμία εξέλιξης του τοκετού (δηλαδή ο τοκετός δεν «προχωρούσε», όσο και να περίμεναν) ή σε δυσχέρεια του μωρού κατά τον τοκετό.
3. Παχυσαρκία
Από τις διεθνείς στατιστικές προκύπτει, πως η παχυσαρκία αυξάνει τις πιθανότητες χρείας καισαρικής τομής.
Με δεδομένο, πως μια γυναίκα μετά τα 40 είναι πιο πιθανό να είναι παχύσαρκη, οι πιθανότητές για καισαρική τομή είναι και αυτές αυξημένες.
4. Τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής
Το ποσοστό των κυήσεων, που επιτεύχθηκαν με τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (συνήθως εξωσωματική γονιμοποίηση) μεταξύ των γυναικών με ηλικία μεγαλύτερη των 40 ετών είναι εξαιρετικά υψηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό μεταξύ νεώτερων γυναικών.
Έχει παρατηρηθεί, πως αν μια γυναίκα έχει επιτύχει κύηση χάρη σε τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, είναι πιο πιθανό να υποβληθεί τελικά σε καισαρική τομή, ανεξάρτητα από την ηλικία της.
Οι λόγοι δεν είναι πάντα «στενά ιατρικοί», αλλά συχνά σχετίζονται με επιθυμία της ίδιας της γυναίκας, η οποία έχει ήδη υποστεί τη δοκιμασία της αντιμετώπισης της υπογονιμότητας και αισθάνεται, πως ο τοκετός είναι μια ακόμα δοκιμασία, την οποία δεν θέλει να αντιμετωπίσει.
Επίσης οι κυήσεις, που έχουν επιτευχθεί με τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής θεωρούνται κατά κάποιον τρόπο «πολύτιμες». Έτσι υπάρχει η τάση καταφυγής στην καισαρική τομή, μόλις τεθεί έστω η υποψία μιας ενδεχόμενης «δυσκολίας».
5. Η έννοια της «πολύτιμου κύησης»
Μια γυναίκα, που μένει για πρώτη φορά έγκυος μετά τα 40 έτη είναι μάλλον απίθανο να καταφέρει να μείνει ξανά έγκυος. Για τις κυήσεις αυτές δημιουργήθηκε ο εν πολλοίς αδόκιμος όρος «πολύτιμος κύησις» (στη διεθνή βιβλιογραφία ο όρος αποδίδεται ως «the notion of premium baby»). Η αντιμετώπιση της κύησης αυτής κατ’ αυτόν τον τρόπο έχει ως αποτέλεσμα την καταφυγή στην καισαρική τομή άμα τη εμφανίσει της πρώτης «σκιάς» στην κύηση, δηλαδή της πρώτης υποψίας, πως ενδέχεται το έμβρυο να αντιμετωπίσει κάποια δυσχέρεια. Η τάση αυτή επιβεβαιώνεται και από τις διεθνείς στατιστικές.
Η αντιμετώπιση αυτή μπορεί να φαίνεται εκ πρώτης όψεως «όχι αρκετά ιατρική», «όχι τεχνοκρατική». Όμως πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, πως η παρακολούθηση της κατάστασης του εμβρύου, έχει εγγενείς αδυναμίες, αφού αυτό βρίσκεται στο ασφαλές και απομονωμένο από τον έξω κόσμο περιβάλλον της μήτρας. Έτσι την κατάσταση της υγείας του μπορούμε να την εξετάσουμε μόνο με έμμεσους τρόπους, οι οποίοι δεν παρέχουν απόλυτη βεβαιότητα. Κατά συνέπεια και με δεδομένη την «τελευταία ευκαιρία» μιας γυναίκας σε αυτήν την ηλικία να αποκτήσει παιδί, μια τέτοια αντιμετώπιση δεν είναι παράλογη.
Τελικά μια γυναίκα με ηλικία μεγαλύτερη των 40 ετών πρέπει να αποτρέπεται από το να προσπαθήσει για φυσιολογικό τοκετό;
Η απάντηση είναι: ΣΕ ΚΑΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ η γυναίκα δεν χρειάζεται να αποτρέπεται από το να γεννήσει φυσιολογικά. Όμως καλόν είναι να έχει υπόψη της, πως η ηλικία της και μόνο αποτελεί παράγοντα, που αυξάνει τις πιθανότητες καταφυγής στην καισαρική τομή, ώστε να προστατευθεί αφενός η δική της υγεία, αφετέρου η υγεία του μωρού της.
Διαβάστε ακόμα:
– Εγκυμοσύνη στα 40: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε πριν μείνετε έγκυος (video)
– Εγκυμοσύνη στα 40: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε αφού μείνετε έγκυος (video)
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
– Herstad L, Klungsøyr K, Skjaerven R, Tanbo T, Forsén L, Åbyholm T, Vangen S. Maternal age and emergency operative deliveries at term: a population-based registry study among low-risk primiparous women. BJOG. 2015 Nov;122(12):1642-51. doi: 10.1111/1471-0528.12962. Epub 2014 Aug 6. PMID: 25100277.
